جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از یک الگوی مطلوب انتظار می‌رود بتواند پدیده‌های پیچیده را در مقیاسی کوچک ساده‌سازی کند. الگوی توزیع درآمد و ثروت از منظر قرآن کریم به مجموعه نظام‌مندی از مبانی و زیرساخت‌ها (چون مالکیت حقیقی خداوند (اراده او) بر هستی، جانشینی انسان و امانت بودن مال در دست او)؛ اهداف (معنویت، عدالت و رشد)؛ فروض و راهبردها (چون عبادت بودن کار و فعالیت اقتصادی، ممنوعیت کنز، اتلاف و معطل‌گذاردن سرمایه و نیروی کار)؛ و ساختارها و نهادهایی چون خانواده، دولت و عموم مسلمین گفته می‌شود که در ساختاری منطقی، بر اساس مبانی و اصول اقتصاد قرآنی و در چهارچوب حقوق و اخلاق قرآنی، نقشه جامعی را از مبانی تا تقسیم درآمد و ثروت از مجراهای مختلف در پیکره جامعه از منظر قرآن کریم ارائه می‌کند. مقاله حاضر با روش استنباط نظریه، در مقام ترسیم این الگو یا نقشه جامع است و مسیر کسب درآمد اولیه، ثانویه و سپس توزیع آن را نشان می‌دهد. همچنین، همزمانی، هماهنگی و هم افزایی معنویت، عدالت و رشد در الگو را به نمایش می‌گذارد.

یکی از وجوه اعجاز قرآن، اِخبار از غیب و پیشگویی نسبت به آینده است. از این رو برخی از مفسران، شادی مؤمنان در آیات ابتدایی سوره روم را تحت سیطره این فضای فکری تحلیل نموده­اند. نظر به اهمیت کشف مراد الهی از این فراز سوره روم، پژوهه حاضر با عرضه یک طبقه­بندی مناسب از اختلاف قرائات در این آیات، سعی در بازخوانی شادی مومنان دارد. پس از نقد آراء مختلف در این زمینه، نتایج تحقیق حاکی از آن است که شادی مومنان در پرتو قرائت مشهور و از «نصرالله» نشأت یافته که این نصرت، همان وعده قطعی الهی بر پیروزی دین حق در همه ابعاد آن خواهد بود. در این میان، تحقق غلبه روم بر ایران، به مثابه نشانه صدقی است که در ظرف وقوع آن، مومنان را با اطمینان به اِنجاز وعده دیگر الهی(نصرت اهل ایمان)، شادمان خواهد ساخت.

ابوالبرکات نسفی، معروف به «امام نسفی» در تفسیر خود ضمن تکیه به قراء سبعه، از قراء عشره امثال یعقوب(م205ق) و خلف(م23ق) و شواذ، مثل حسن(م110ق) و اعمش(م148ق) نقل نموده و در این میان بعضی از قرائت‌های منسوب به ابوحنیفه(م150ق) را همچون قرائت موضوع ذکر می‌کند، کما اینکه به قرائت‌های صحابه مثل ابن مسعود(م32ق) و ابن عباس(م68ق) نیز استناد جسته است. نسفی در بین قرائات متواتر، (طبق دیدگاه اهل سنت) قرائت عاصم را بر قرائت مکی، بصری و نافع ترجیح می‌دهد. نسفی سه نوع ترجیح را در مدارک التنزیل به کار گرفته است، و بر ترجیحات خود بر قواعد و معیارهای عربی، بلاغی و سیاقی اعتماد کرده، برای اختیار و ترجیح قرائات به هفت معیار تکیه نموده است. او ضمن نادیده گرفتن صحت قرائت که نقل و تواتر آن است، بعضًا قرائات شاذ را بر متواتر ترجیح داده است.

موضوع «هفت آسمان و زمین» از مسائل بحث‌انگیز میان مفسران است. برخی با رویکرد علمی، به ذکر احتمالات مختلف پیرامون آیه دوازده سوره طلاق پرداخته، آن را بر عوالم مادی و کرات آسمانی تطبیق نموده‌‌اند؛ اما به نظر، این‌ نحوه تفسیرها و تطبیق‌ها نه تنها به رفع ابهامات کمک نکرده، بلکه بر مشکالات افزوده است. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با گرایش انتقادی بر آن است، ضمن بررسی معناشناسانه مفردات و ترکیبات آیه، به استناد روایات معصومان(ع)، و نظریات اندیشمندان، این نتیجه را مستدل نماید که، مراد از آسمانها و زمینهای‌ هفتگانه، تنها جهان مادی نیست؛ بلکه مقصود، مجموعه عوالم و مراتب هستی است که تحت اراده و تدبیر الهی اداره می‌شوند (یتنزّل الأمر بینهنّ). بنابراین تحمیل یافته‌های علمی بر «سبع سماوات»، تلاشی نافرجام و پایه اشکالات متعددی است که این نوشتار به تبیین آنها پرداخته است.

ازنظر قرآن، ربا زیاده­طلبی جنون­آمیز است. این فعل اقتصادی در جامعه رواج دارد و عده­ای درپی یافتن راه­حل­های تجویز آن هستند. مفسران اجتماعی، ممنوعیت مطلق این فعل اقتصادی را استنباط کرده­اند که مسئله این پژوهش است. مطالعه توصیفی تحلیلی با گرایش اجتماعی در تفسیر نشان می­دهد که ترویج نفرت و تشدید فاصله طبقاتی، تخریب نظام اقتصادی، به­خطر افتادن سلامت مادی و معنوی جامعه، نابودی سرمایه­های انسانی، ناهنجاری­های اخلاقی، کوتاهی عمر جامعه، تضعیف دین‌داری و.... از پیامدهای رباست که سبب می­شود، احساسات نیروهای تولیدی و نیازمندان جریحه­دار و میل انتقام­جویی از رباخوار در آنان بروز کند و جامعه در حال جنگ و نزاع قرار گیرد. به همین دلیل خداوند اصرار بر ربا و رباخواری را جنگ با خود و رسولش خوانده است. هدف پژوهش تبیین ضرورت تحریم مطلق ربا و حذف آن از جامعه ازنظر قرآن است.

یکی از شناخت­های لازم که موجب سعادت انسان و جامعه می­شود، دشمن­شناسی است. موضوع دشمن‌شناسی در اسلام از اهمیت والایی برخوردار است و از جمله نگرانی­های پیامبر(ص)برای امتش بود؛ خصوصاً در مورد شناخت منافقان از مؤمنان واقعی. در قرآن­کریم آیه179سوره آل­عمران موضوع شناخت مؤمنین واقعی از منافقین با عنوان"تمیز خبیث از طیب"مطرح شده ­است. در مقاله حاضر نظرات مفسران شیعه و اهل­تسنن با رویکرد تطبیقی بررسی شدند تا معیارهای تمیز از آیه مذکور مشخص­گردد. از مجموع نظرات مفسران به دست می­آید که برای تشخیص مؤمن از منافق؛ خدا مؤمنین را با امتحان خاصی می­آزماید تا درجه اخلاص آنها مشخص شود. هرکدام از مفسران، نظری برای این امتحان خاص الهی مطرح کردند؛ در آخر با ارزیابی نظرات، نتیجه­گیری جدیدی که در سایر تفاسیر نبود ارائه شد؛ که پذیرش جانشینی امیرالمؤمنین(ع)و ولایت ائمه اطهار(ع)، نشانه­ تشخیص مؤمن از منافق است. نتیجه حاضر موافق با ظاهر آیه است و روایات مؤید بسیاری دارد.

آیات ناظر به وجه خدا از آیات متشابه اند که با ارجاع به محکمات قرآن محکم می گردند. برای تبیین این آیات باید منظومه ی معارف وحیانی را به صورت جامع در نظر گرفت. خاورشناسان به این معارف نگاهی جزئی و بخشی داشته اند و به منابع و ابزارهای معتبر دسترسی نداشته اند. توجه به قواعد زبان عربی و اصول محاوره ی عقلایی معانی این آیات را آشکار می سازد. آنچه گرهارد باورینگ در تفسیر این آیات کم داشته است، رویکرد اجتهادی جامع و پرهیز از تفسیر به رای بوده است. وجه خدا صفات کریمه خدای سبحان است که خلق بدان روی می آورند. در این پژوهش، دیدگاه گرهارد باورینگ در باره وجه خدا، در المیزان سنجیده شده است.

پژوهش به شیوه اسنادی و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مراحل گفتمان سازی قرآن در باب مبارزه با مفسده اقتصادی کم فروشی پرداخته است.قرآن کریم کم فروشی را یکی ازمهمترین مفاسد برای اقتصاد جوامع معرفی نموده و به شیوع و ترویج آن در جوامع هشدار داده که زمینه تجاوز به حقوق دیگران،برهم زدن مقیاس های اجتماعی و عیب گذاشتن براموال را فراهم می کند.گفتمان سازی طراحی مطلوبیت های اقتصادی تشخیص داده شده بنا برآموزه های قرآن است که تلاش می کند این مطلوبیت ها را به یک نظام معرفتی غالب و همه گیر درجامعه تبدیل کند تا هنجارهای قرآنی درجامعه حفظ شود.نتایج پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم،گام به گام،با برنامه ریزی و به فراخور شرایط زمانی و فکری موجود در جامعه،به طی مراحل سه گانه توصیف،تفسیر و توضیح،مواجهه و مبارزه می پردازد.

یکی از آیات قرآن کریم که به بیان کیفیت خلقت انسان پرداخته، آیه شش و هفت سوره مبارکه طارق است.( فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ مِمَّ خُلِقَ خُلِقَ مِن مَاءٍ دَافِقٍ یَخْرُجُ مِن بَیْنِ الصُّلْبِ وَالتَّرَائِبِ)در این آیات از دو واژه «صلب» و «ترائب» استفاده شده است. اختلاف در معنای لغوی و حقیقت «صلب و ترائب»، سبب اختلاف آراء بین مفسران، مترجمان و اندیشمندان اسلامی در مورد معنا و مفهوم این آیه گردیده تا جایی که برخی گمان کرده اند آیه دارای ابهام و تشابه مفهومی وبا دستاورد های علمی در این مورد در تعارض است. (هدف) این پژوهش دریافت مراد و معنای حقیقی صلب و ترائب ، نقش زن ومرد در شکل گیری جنین ورابطه علم وقرآن در این مورد است. این تحقیق باروش توصیفی و تحلیل متن، وشیوه کتابخانه ای با بررسی منابع لغوی وتفسیری به این مساله پرداخته است.یافته : در این مورد چهار دیدگاه غالب وجود دارد. بیشتر ترجمه ها و تفاسیر صلب رادر مورد پشت مردان وترائب رادر مورداستخوان سینه زنان بیان کرده و "ماءدافق" را به مردان اختصاص داده اند.همین مساله سبب ایجاد شبهه تعارض علم و قرآن درشکل گیری جنین در انسان شده است .نتیجه مراد ازصلب پشت واستخوان های پشت ومنظور از ترائب سینه و استخوان های جلو سینه است. بنابراین مراداز"من بین الصلب والترائب" کل بدن می باشد. با توجه به اینکه قرآن عفیفانه سخن می گوید، در این آیات به منشا پیدایش "ماء دافق" که به صورت نطفه مردان در رحم زنان قرار می گیرد وبه صورت انسان از رحم آنان خارج می شود، اشاره دارد. بنا بر این مردان و زنان نقش فاعلی وقابلی در شکل گیری جنین را دارند . افزون بر این ، این آیات در هماهنگی با آیات قبل و بعد به مساله معاد و بازگشت نیز دلالت دارد.این سخن نسبت به آن زما ن نوعی اعجاز علمی است که با یافته­های علم پزشکی جدید نا سازگاری مفهومی ندارد.

از اعتقادات مشترک همه مسلمین، عصمت انبیای الهی است. هر چند مذاهب مختلف، در میزان برخورداری انبیا از این موهبت الهی اختلاف دارند ولی همگی بر یک نقطه مشترک اتفاق دارند که همان عصمت از کفر -قبل و بعد از نبوت- است. با این حال بدلیل ظاهر برخی آیات الهی، ابن­تیمیه حرانی کفر حضرت شعیب(ع) و سپس با استفاده از ظاهر آیات دیگر، حکم خود را به سایر پیامبران تعمیم داده است. سؤال این است که آیا برداشت ایشان منطبق با واقعیت و دیدگاه سایر اندیشمندان مسلمان است یا خیر؟ این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و بررسی تفاسیر فریقین و اظهارات سایر دانشمندان به این نتیجه می­رسد که پاسخ سؤال مزبور منفی بوده و همگی با بیان وجوه مختلف در آیات مورد نظر، بر عصمت مطلق انبیا(ع) از کفر مهر تأیید زدند.