جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسي تناسب آيه اکمال با اجزاء آيه و دريافت حکيمانه اين ارتباط از مباحث مهم در تفسير قرآن است. پيرامون صدر و ذيل آيه اکمال که از جمله آيات مشکل در بحث تناسب است،‏ نظريات مختلفي ازسوي مفسران بيان شده است. بعضي از مفسران آيه اکمال را معترضه و براي تأکيد بر اجتناب از محرمات در آيه بيان کرده¬اند .گروهي نيز معترضه به اين معنا که با صدر و ذيل آيه به هيچ گونه ارتباطي ندارد،‏ تفسير کرده¬اند. ديدگاه ديگر اين که قرار گرفتن آيه اکمال در آيه تحريم خوردني¬ها به دليل مصونيت قرآن از تحريف توسط معاندين ولايت است. بعضي نيز تا آن¬جا پيش رفته¬اند که محل اين آيه را در جاي ديگر قرآن دانسته و معتقدند که اين تغيير مکان آيه توسط معاندين ولايت انجام گرفته است. به عقيده نگارنده آيه اکمال در محل حقيقي خود قرار گرفته و تناسب اين آيه با ما قبل خود يک تناسب واقعي حقيقي مبتني بر حکمت الهي است

از نظر ابن سينا و ملاصدرا،‏ نفوس بعد از مفارقت از ابدان به دو گروه: نفوس ناقص و نفوس کامل تقسيم مي¬شوند. به گفته ايشان،‏ نفوس کامل،‏ نفوسي هستند که به مرحله عقل بالفعل رسيده¬اند و نفوس ناقص،‏ نفوسي هستند که هنوز به اين مرحله نرسيده¬اند. وجه اشتراک ابن سينا و ملاصدرا در اين است که نفوس کامل،‏ باقي به بقاي عقل فعال¬اند و عقل فعال در ارتباط مستقيم با اين نفوس است؛ اما رأي دو فيلسوف در نحوه¬ي بقاي نفوس ناقص و ارتباط آن¬ها با عقل فعال متفاوت به نظر مي¬رسد. ابن سينا معتقد است نفوس ناقص به دليل اين¬که هنوز به تکامل نرسيده¬اند و چون تکامل آن¬ها از طريق جسم به ظهور مي¬رسد؛ لذا هنوز احتياج به جسم دارند؛ چون پس از مرگ،‏ فاقد بدن دنيوي¬اند،‏ بايد به جسم ديگري تعلق بگيرند و آن،‏ جسم فلکي است که به مثابه جسم اين نفوس قرار مي¬گيرد تا به واسطه¬ي آن مراحلي از کمال را طي کنند. نظر ابن سينا مورد پذيرش ملاصدرا نيست. صدرالمتألهين،‏ دليل اختلاف آراي فلاسفه در باب بقاي اين نفوس را عدم باور آن¬ها به عالم خيال مي¬داند و متذکر مي¬شود که معاد نفوس ناقص در عالم خيال منفصل يا عالم برزخ است و عقل فعال در بقاي اين نفوس،‏ نقش غير مستقيم و با واسطه دارد.

ديالکتيک سياست و عرفان،‏ شاهراه فهم انديشه غزالي است؛ چرا که سياست و عرفان،‏ دو وجه اصلي شخصيت وي را مي¬سازند. عرفان غزالي عرفاني عملي و همراه حفظ تمامي ظواهر شرع و سياست وي نيز سياستي مبتني بر شرعيّت و فقه است. غزالي،‏ از سويي عرفان را به عنوان ضابطه¬اي براي سياست حقيقي مطرح مي¬کند و از سويي ديگر،‏ به موضوع سياست مجازي،‏ يعني دنيا با ديدي عرفاني مي¬نگرد و اين ديد را در تئوري¬پردازي سياسي خويش وارد مي¬کند. موضوع اين مقاله پژوهشي ماهيّت ارتباط سياست و عرفان و به تعبير ما ديالکتيک سياست و عرفان در انديشه¬ي غزالي است.