جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند متعال ابراهیم خلیل(ع) را مأموریت برافراشتن دیوارهای کعبه و گشودن اولین خانۀ همگانی و بزرگ‌ترین منبر جهانی در نقطه‏ای دور از هیاهوهای تمدنی مناطق بین‏النهرین و شام و مصر داد. آن «بیت خدا» و «خانۀ همگانی»، ذخیره‏ای برای آیندۀ دیانت و فرهنگ و معنویت بشر بود و بعدها هستۀ شهری شد که خود، «مادرِ شهرها» نام گرفت. پیامبر(ص) سیزده سال در این شهر که زمینی سخته و سوزان و مردمانی سرسخت و خشن داشت، دعوت و استقامت کرد اما آزارهای دشمنان و مخالفان، او را وادار به ترک مکه و درآمدن به مدینه کرد. او در مدینه توانست دعوت خویش را بگسترَد، میان مهاجر و انصار، پیمان برادری پدید آورَد و با قبایل جزیرة‏العرب و سران کشورهای مهم جهان ایجاد ارتباط و مکاتبه کند و در نهایت، تصویری جامع و منشوری از مدنیت مبتنی بر اخلاق و عدالت و معنویت به دست دهد. اجزای سیمای مدینه را در سوره‌های مختلف قرآن، به‌خصوص سوره‌های مکی می‌توان یافت و از بین سوره‏ها، سورۀ حجرات تصویر رسایی از طرح مدینۀ نبوی به ما ارائه می‏دهد. حال اگر این سوره را کنار سورۀ فتح قرار دهیم، به مقایسه‏ای دست خواهیم یافت که مبیّن انتقال از جاهلیت مکه به فضای مدنیّتِ مدینه و نشانگر عمق کوشش آخرین فرستادۀ الهی برای عائلۀ انسانی است. کلیدواژه ها

باد یا جریان هوا در قرآن کریم با لفظ «ریح» و «ریاح» چهل و دو بار و با تعبیر «تصریف الریاح» دو بار آمده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های باب تفعیل تکثیر، مبالغه و تکرار است. ریشۀ «صرف» در لغت از جمله به معنای بازگرداندن چیزی از حالتی به حالت دیگر است. دانش امروز گویای استعداد جریان‌های هوا برای تغییرات کمیِ سمت و سرعت و تغییرات کیفیِ دما، «نم» و «اُمگا» است. این معانی در ظرف تصریف می‌گنجد ولی اگر ریشه «دَوَر» و «دَوَل» استفاده میشد، شاید فراتر از تغییر کمی جهت به عنوان ویژگی قابل درک باد، معنایی دیگر پیش رو نبود. چنانکه التبیان می‌گوید: «تَصْرِیفِ الرِّیاحِ: تحویلها من حال إلى حال جنوباً و شمالاً و ...». دانش امروز، جریان‌های هوا را عمدتاً متاثر از سه نیروی «شیب فشار هوا»، «کوریولیس» و «اصطکاک» می‌داند که دچار تغییر سمت و سرعت می‌شوند و به دنبال آن با گذر از روی آب‌ها و خشکی‌ها و با گذر از عرض‌های جغرافیایی گوناگون، مقادیر نم و دمای آن‌ها تغییر می‌کند و به تغییرات جوی کوتاه و بلندمدت می انجامند. همچنین همپایگی نشانۀ «تصریف ریاح» در آیات مورد پژوهش با «اختلاف شب و روز» و «نزول باران» می‌تواند گویای اهمیت الگوی پیوستۀ بادها باشد. یعنی اثرپذیری بادها از اختلاف پاندولی شب و روز سبب موجی شدن آن‌ها، نزول و صعود هوا و بارش‌های آسمانی می‌شود. در الگوی جهانی چنانچه بادها بدون «تصریف» بود، سرزمین‌های پهناور درون خشکی‌ها از حیات کنونی انسانی، جانوری و گیاهی تهی بود زیرا آب نداشت.

یونس بن عبدالرحمان از برجستگان اصحاب امامان و مشایخ حدیث امامیه است. در منابع، علاوه بر گزارش‎های فراوان مدح یونس، گزارش‎های جرح نیز دربارۀ او نقل شده است. در حل تعارض این دو دسته از گزارش‎ها، رویکردهایی چون مردود دانستن گزارش‎های جرح به دلیل ضعف سند، توجیه آن‎ها با حمل بر تقیه و جرح مصلحتی و یا جعلی دانستن برخی از آن‎ها از سوی برخی از رجالیون ارائه شده است. مقالۀ حاضر به بررسی علت‌های گوناگون اختلاف نظر دربارۀ یونس بن عبدالرحمان می‎پردازد و هدف آن شناسایی و سامان‌دهی شاخص‌هایی علاوه بر وثاقت، عدالت و مقام علمی، به منظور افزایش امکان فهم جایگاه مشایخی چون یونس است؛ از جمله شاخص‌هایی مانند: فضای دینی، فرهنگی و علمی که مطالب در آن ارائه و عرضه شده، اوضاع اجتماعی و سیاسی و نسبت آن به طور خاص با یک راوی، انگیزه‌های شخصی و فرقه‌ای برای قدح و ایجاد بدبینی درباره‌ی یک راوی

در نگاهی تجویزی، اعجاز قرآن به‏مثابه مبنایِ تفسیر، بدین معناست که باور به اعجاز قرآن در فرایند و سمت‏وسوی تفسیر، اثری تعیین‏کننده دارد و چنین باوری، لازمه هر تفسیر معتبری است. این مدعا در میان قرآن‏پژوهان موافقان و مخالفانی دارد. نوشتار حاضر بر این باور مبتنی است که این مدعا از دو حیث دارای ابهام و اشکال اساسی است: «اعجاز قرآن» در مقام تحلیل، چیزی نیست جز نظریه‏های اعجازکه با هم یکسان نیستند. مبانی تفسیر نیز نمی‏تواند برگرفته از تفسیر یا به تعبیر دیگر، ماهیتِ تفسیری داشته باشد. مقاله حاضر با در میان آوردن دو نکته فوق، «نظریه‏های اعجاز» را به تیغ ملاک‏های بازنگری‏شده مبانی تفسیر می‏سپارد و نشان می‏دهد که پاره‏ای از این نظریه‏ها نسبتی با مقوله تفسیر پیدا نمی‏کنند و پاره‏ای دیگر، خود مسبوق و مبتنی بر تفسیر هستند. از دیگر سو، تفسیر گونه‏های مختلفی دارد و برخی از نظریه‏های اعجاز مبنای برخی از گونه‏های تفسیری خواهد بود.

قرآن کریم در شش آیه، از نزول «سکینه» از سوی خدا بر پیامبر(ص) و مؤمنان و در آیات دیگری با مشتقات همین واژه از سکینه بودن امور دیگری برای انسان‏ها سخن گفته است. آیا «سکینه» در آیات شش‌گانه با سکینه‌ای که از امور دیگر برای انسان‌ها حاصل می شود از یک سنخ است؟ یا آنکه میان آنها تفاوت ماهوی وجود دارد؟ این تحقیق با روش استنادی، تحلیلی و با مراجعه به تفاسیر و بررسی و نقد آراء مفسِران در باب چیستی حقیقت سکینه، این نتیجه را در اختیار می‏گذارد که سکینه در آیات شش‌گانه، حقیقتی فرامادی است که تحت شرایط خاص و در موقعیت‏های ویژه‏ای بر قلب پیامبر(ص) و مؤمنان نازل می‌شود‏ و آثار و نتایج ویژه‏ای را برای آنان در پی دارد. از این رو سکینه در آیات ششگانه با سکینه‌ای که از امور دیگر حاصل می‏شود تفاوت ماهوی دارد

«اصل» محوری‏ترین مکتوبۀ روایی در تاریخ حدیث امامیه است که نقشی بی‏بدیل در شکل‏دهی به جوامع رواییِ امامیه ایفا نموده است. از همین روی در طول تاریخ، عالمان امامی در مسیر دستیابی به تعریفی روشن از این مفهوم و شناسایی مصادیق آن تلاش کرده‏اند. در این میان، هرچند شیخ طوسی سعی بسیاری جهت معرفی اصول به نسل‏های بعد نموده است، اما جای خالی نظرگاه وی به عنوان شیخ طائفۀ امامیه پیرامون مفهوم «اصل» احساس می‏شود. این نوشتار تلاش دارد تا با دقت در گزارش‏های وی پیرامون اصول، این خلأ را جبران کند. این مطالعه نشان می‏دهد که شیخ طوسی با محوریت‏بخشی به عصر امام صادق(ع) در پیدایی اصول، «اصل» را در قبال «مصنَّف» تعریف کرده و آن را تنها مشتمل بر بیانات معصومان(ع) و عاری از باب‌بندی و آرای شخصی مؤلف می‏دانست. همچنین این مطالعه، منابع مورد استناد شیخ در اصل‏انگاری مکتوبات حدیثی متقدم را مورد بحث قرار داده است.