جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع پایان نامه عزت و کرامت نفس درآیات و روایات می باشد، عزت نفس احساس تصوری است که فرد به مرور زمان نسبت به خودش به دست می آورد، که اگر عزت نفس کاهش یابد، احساس ضعف و ناتوانی در فرد به وجود می آورد و اگر افزایش یابد احساس توانمندی و ارزشمندی در فرد احیا می شود و با عث افزایش پیشرفت تحصیلی افزایش تلاش برای کسب موفقیت، اعتماد به نفس، بلند همت بودن، تمایل به داشتن سلامت بیشتر، لذت بردن از روابط با دیگران و پیش بینی مثبت نسبت به موفقیت های بعدی در او پدیدار می شود. هدف از نگارش تحقیق بالا بردن اعتماد به نفس و عزت و کرامت افراد است و زمانی که انسان با احترام و تکریم شخصیت ارضاء شود، شخص احساس اعتماد به نفس، ارزشمندی، توانایی، قابلیت و کفایت می کند و وجود خود را د ردنیا مفید و لازم می یابد، اما عقیم ماندن و بی توجهی به این نیازها، موجب احساس حقارت،ضعف و نومیدی می گردد و گرایشات جبرانی و روان نژادانه ایجاد می شود، به خاطر توجه بیشتر به نیاز ها و احترام به خود به بررسی اسباب و موجبات عزت نفس در آیات و روایات پرداخته شده که عبارتند از: انصاف، قناعت، توکل، کسب و کار، تواضع، شجاعت، حفظ زبان از حرام، انتخاب نام نیکو، تغافل و چشم پوشی و عفو و گذشت می باشد، که هریک از موارد با بیان آیات و روایات ثابت شده است، نحوه شکل گیری عزت نفس در دوران نوجوانی و راه های تقویت عزت نفس از دیدگاه روانشناسان بیان شده ، که فرد باید باورهای خود را بپذیرد و یأس و ناامیدی را از وجودش خارج کند و مثبت گرایی را تقویت و اضطراب را از خود دور کند و به ذهن و جسم خود آرامش دهد و احساس خوب از خود و زندگی داشته باشد تا بتواند تصمیم بگیرد. راه های ایجاد و پرورش عزت نفس بیان شد که باید از سرزنش و به رخ کشیدن دیگران و توبیخ با جملات توهین آمیز پرهیز شود و به موقع از کارها و رفتارهای فرد تشویق و قدردانی شود. موانع شکوفایی عزت نفس بیان شده: نفس انسان به راحتی به پستی ها و حقارت ها میل می کند و همین پستی ها و حقارت ها، ناهنجاری های رفتاری را ایجاد می کنند و مانع شکوفایی گوهر عزت نفس در وجود انسان می شود، از جمله، تملق و چاپلوسی، گناه ، افراط در شوخی و بذله گویی، ضعف و سستی نفس، اتکا به غیر، جهل و غفلت، طغیان و سرکشی و...، هریک از ما انسان ها باید بتوانیم این موانع را پشت سر بگذاریم تا به گوهر اصلی که عزت و کرامت نفسانی و انسانی است دست یابیم. عملکرد و پیامدهایی که عزت نفس دارد، آثار و پیامدهای دنیوی و تربیتی می باشد، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی می باشد، و آثار فردی چون بیشتر مورد توجه واقع می شود متذکر می شویم: 1-مسئولیت پذیری 2- وقار و اطمینان نفس 3- ساده زیستی 4- نفی انانیت و خودخواهی 5- تقویت قدرت تصمیم گیری 6- حق شناسی و حق گرایی.

این پایان نامه در چهار فصل با این مباحث تدوین و نگاشته شده است: فصل اول، عزت از نظر لغوی و اصطلاحی؛ فصل دوم، عزت از دیدگاه قرآن: حقیقت عزت، نقش خدا در عزت و ذلت انسان، عزت خدا؛ فصل سوم، کرامت در قرآن: کرامت چیست؟ تواضع و عزت و ذلت؛ فصل چهارم، عزت از دیدگاه روایات: عزت نفس، طلب عزت در ادعیه

عزت نفس یکی از هیجانهای مثبت در وجود آدمی است، که بر اندیشه، احساس و رفتار انسان اثر می گذارد. مفهوم عزت نفس در قرآن و حدیث با واژه های گوناگونی مانند: کرامت نفس، اعتماد به نفس، معرفت نفس و .. به کار رفته است. عزت نفس در زمینه ها و بسترهایی می روید که بدون تأمین بایسته این بسترها هرگز پایدار نخواهد بود. عزت نفس تبلوری است از نگاه ارزشمند انسان به خود، خدا و جهان هستی و ارتباط بین آنها، لذا فرایند شکل گیری عزت نفس آدمی تنها زمانی میسر است که باورها و نگرشها و اعتقادات او بر پایه ایدئولوژی و جهان بینی صحیح استوار باشد، تا با هدفمند کردن انسان او را به اوج عزت رساند. آنچه از آموزه های دین بدست می آید، می رساند که دین اسلام بر ایجاد زمنه و عوامل عزت و کرامت نفس و زدودن عوامل ذلت نفس تأکید می کند و توجهی عمیق به این نیاز روانی، بلکه هدف آفرینش دارد. از مهمترین عنصرهای تشکیل دهنده شخصیت عزیزالنفس، می توان به چگونگی بینش وی نسبت به هستی نام برد. همچنین، اطاعت و بندگی، توکل، قناعت، قطع امید کردن از مردم، تقوا، ایمان و .. در بدست آوردن و افزایش کرامت نفس نقش مؤثری ایفا می کند و اسلام نیز بر ایجاد این زمینه ها تأکید دارد. آنچه از گذاره های دینی درباره ستایش کرامت نفس و نکوهش ذلت نفس وارد شده است، همه در راستای مشخص کردن جایگاه والای عزت نفس مثبت و پرهیز داشتن از عزت نفس منفی ( نازل) است. البته نباید مفهوم خشوع و ذلت در برابر پروردگار و نیز مفاهیمی چون تواضع و احترام در برابر بندگان خدا را، از مفهوم عام عزت نفس بیگانه انگاشت.

موضوع این تحقیق عزّت نفس از منظر قرآن و سنت است . شناخت عوامل مؤثر بر عزّت نفس افراد و آشنایی با آثار و پیامدهای عزّت نفس از دیدگاه قرآن و روایات از اهداف این نوشتار است . دراین تحقیق سعی شده است علاوه بر قران از تفاسیر ، منابع روایی ، اخلاقی ، نشریات معتبر و اینترنت استفاده شود.برخی از کتابهای اخلاقی مورد استفاده عبارتنداز : پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان، اسلام و روان شناسی، فلسفه اخلاق ، توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان. واژه « عزّت » اولین بار در قرآن برای خداوند به کار رفته است . بر این اساس باید منبع و منشأ عزّت را از جانب خداوند بدانیم . در آیاتی دیگر عزّت به رسول او صلی الله علیه و اله و مؤمنان نسبت داده شده و همین مطلب گویای این واقعیت است که گر چه بر اساس برخی آیات خداوند را جامع همه ابعاد عزّت می دانیم ولی بدان معنا نیست که سایرین از دستیابی به آن محروم باشند . بلکه معنایش آن است که هر که خواهان عزّت است باید بداند که جمیع ابعاد عزّت در خداوند منحصر است و باید از او طلب عزّت نماید . در نظام اعتقادی اسلام همواره بر عزّت نفس و تصور مطلوب و ارزشمند نسبت به خود و دیگران سفارش شده و در آیات و روایات فراوانی از جایگاه والای انسان و احساس کرامت و شرافت او یاد شده است . بر همین اساس می توان عزّت نفس پایه و محور اصول اخلاقی و تربیتی دانست، زیرا لازمه ی هر گونه تعبیر و تهذیب نفسی در انسان آشنایی با گوهر وجودی خویش است. پی بردن به جایگاه و قدر و منزلت والای انسانی، افراد را از هر عملی که منافی با عزّت نفس و شأن و منزلت یک انسان است ، بر حذر داشته سبب می گردد فرد خود را از هر گونه ذلّت و حقارتی محفوظ دارد. عوامل بسیاری بر شکل گیری و رشد وشکوفایی عزّت نفس افراد تاثیر گذار است . از آنجا که خواهش عزّت نفس، میل طبیعی و عالیه هر انسانی است توجه به علل و عوامل تأثیر گذار بر عزّت نفس از اهمیت بسزایی برخوردار است. به طور قطع و یقین نقش خانواده، عزّت نفس والدین، وضعیت اقتصادی ، مربیان و دوستان و همسالان هر فرد از میان سایر عوامل بیش از همه حائز اهمیت می باشد . یکی از مباحث ضروری در موضوع عزّت نفس آثار و پیامدهای ارزشمندی است که مترتّب بر آن می باشد . آثاری که وجود هر یک از آنها به تنهایی در زندگی انسان کارگشا است از جمله این آثار : 1- مسئولیت پذیری، 2- پست بودن دنیا، 3- عدم ارتکاب معصیت، 4- انجام اعمال نیک، 5- بی نیازی از مردم، 6- احساس آرامش و اطمینان خاطر. در نتیجه ؛ آراسته شدن به این صفت نیک اخلاقی نیازمند سعی و ممارست بی امان است . گر چه هر انسانی خواهان رسیدن به عزّت نفس است اما این موهبت الهی تنها به کسانی ارزانی می گردد که مجهز به اسباب و شرایط لازمه باشند.

پژوهشی که پیش رو دارید با عنوان « عزت نفس در آیات و روایات» است. هدف از این تحقیق بیان اهمیت و جایگاه عزت نفس و شناخت عوامل موثر بر عزت نفس و آشنایی با آثار و پیامدهای آن از دیدگاه اسلام و بررسی موانع عزت نفس است. در این تحقیق سعی شده علاوه بر قرآن ، تفاسیر ، منابع روایی و اخلاقی ، از کتاب های روان شناسی نیز استفاده گردد. واژه « عزت» اولین بار در قرآن برای خداوند به کار رفته است . بر این اساس باید منبع و منشاء عزت را از جانب خداوند بدانیم . در آیاتی دیگر عزت به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) و مومنان نسبت داده شده وهمین مطلب گویای این واقعیت است که گرچه بر اساس برخی آیات خداوند را جامع همه ابعاد عزت می دانیم ولی بدان معنا نیست که سایرین از دست یابی به آن محروم باشند بلکه معنایش این است که هر که خواهان عزت است باید عزت را از خداوند طلب نماید. در نظام اعتقادی اسلام همواره بر عزت نفس و تصور مطلوب و ارزشمند نسبت به خود و دیگران سفارش شده و در آیات و روایات فراوانی از جایگاه والای انسان و احساس کرامت و شرافت او یاد شده است. پی بردن به جایگاه و قدر و منزلت والای انسانی ، افراد را از انجام هر عملی که باعث ذلت و خواری شود محفوظ می دارد. اهمیت و جایگاه این موضوع مهم در بخش اول مورد بحث قرار گرفته ، همچنین برای عزت نفس اقسامی ذکر شده و در 2 فصل آخر این بخش رابطه بین عزت نفس با اعتماد به نفس و تکبر بیان شده تا این موضوع با مواردی که ذکر شد اشتباه گرفته نشود. در بخش دوم به بررسی منشاء و عوامل عزت نفس پرداخته شده که ابتدا منشاء و عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم شده اند . عوامل درونی که از آن ها نام برده شده عبارتند از : اطاعت خدا ، تقوا ، قناعت ، کار و کوشش ، خودشناسی ، خودسازی ؛ عوامل بیرونی عبارتند از : والدین ، مدرسه ، جامع ؛ که هریک از اینها به طور جداگانه توضیح داده شده اند. در بخش سوم به آثار و موانع عزت نفس پرداخته شده است. آثاری از قبیل سلامت روان ، شکست ناپذیری و توان مقاومت در برابر سختی ها ، پرهیز از گناه ، احساس ارزشمندی ، دوری از ذلت و خواری ، مسئولیت پذیری ، موفقیت ، دوری از طمع و بی نیازی از دیگران ؛ و موانع از قبیل تربیت نادرست، شکست ، فقر ، نام بد

موضوع تحقیق مفهوم عزت نفس و کرامت در قرآن و سنت و پیامدهای فردی واجتماعی آن است. شناخت بیشتر مفهوم عزت نفس و کرامت و عوامل و موانع تربیت و پیامدهای فردی و اجتماعی آن در منظر قرآن و سنت و دیدگاه روانشناسان از اهداف پژوهش می باشد. تعریف و تبیین موضوع و اهمیت و جایگاه آن و بیان مراتب و شناخت منشا و سرچشمه، عوامل و موانع تربیت و پیامدها و آثار دامنه های تحقیق را تشکیل می دهد. منابع و مآخذ استفاده از این تحقیق قرآن، نهج البلاغه، کتب روایی و تالیفات معاصران و مجلات در موضوع مورد بحث می باشد. و روش تحقیق، روش کتابخانه ای است. این مجموعه بر چند فصل تدوین شده است. عزت نفس در لغت به معنای « حالتی است که مانع مغلوب شدن انسان می شود ور در تعریف کرامت، اسمی است که برای بخشش، بزرگواری و بزرگ منشی نهاده می شود و نیز همان نزاهت از پستی و فرومایگی است. و در منظر روانشناسان عزت نفس معمولا به عنوان ارزشیابی شخصی از « خود ارزشمندی» خویش تعریف می شود. آیات قرآن ناظر به دو نوع کرامت است: کرامت تکوینی که منزلت انسان به عنوان یک امر تکوینی مورد ملاحظه قرار می گیرد که اگر انسان فضیلتی هم دارد به اعتبار این است که متعلق تکریمان الهی است و کرامت ارزشی که در نتیجه افعال اختیاری به دست می آید. سرچشمه اصلی عزت خداوند است و تمام عزت ها از آن اوست. همان طور که خود در قرآن اشاره کرده و می فرماید: «مَن کانَ یریدُ العزه فلله العزه جَمیعا» « هر که طالب عزت است بداند که تمام عزت خاص خدا است.» و نیز عوامل و موانع پروش و تقویت عزت نفس به دو دسته قابل تقسیم اند: 1- عوامل و موانع درونی، که از قرآن و روایات گرفته شده. 2- عوامل و موانع بیرونی، که منظور محیط و آن دو محیط خانواده و مدرسه می باشد. عوامل درونی عبارت اند از: 1. طاعت و بندگی 2. تقوا 3. تمسک به قرآن و اسلام 4. ولایت مداری 5. جهاد و شهادت طلبی 6. گذشت و بخشش 7. انصاف 8. دوری از شرارت 9. راستگویی 10. حلم و بردباری 11. بصیرت و آگاهی 12. نیکی به خویشاوندان 13. چشم پوشی از دنیا 14. عدم درخواست نیاز از مردم 15. قناعت 16. وفای به عهد 17. درود و سلام عوامل بیرونی عبارت اند از: 1. محیط خانواده 2. محیط مدرسه از موانع تربیت عزت نفس و کرامت می توان به اتکا به غیر حق، 2. اسارت شهوات 3. گناه 4. دلبستگی به دنیا 5. درخواست نیاز از مردم 6. طمع 7. عدم همبستگی امت اسلامی 8. بازگو کردن درد و رنج در نزد دیگران 9. افراط در عذرخواهی 10. چاپلوسی 11. انتقام گیری نام برد. و از پیامدها و آثار فردی می توان به 1. تقوا 2. تواضع 3. علو همت 4. استغنا و بی نیازی 5. عدم وابستگی 6. اعتماد به نفس، و از پیامدهای اجتماعی به 1. کاهش رفتارهای مجرمانه وبزهکارانه 2. تسلیم ناپذیری در برابر حکومت ظلم 3. ارتباط با انسان ها نام برد. کرامت بهترین بستر و رشد و تربیت آدمیان است و تمام شئون تربیتی باید مبتنی بر حفظ کرامت ها باشد تا زمینه مناسب تعالی انسان ها فراهم شود و بر این اساس رمز بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نیز تکمیل مکارم اخلاق بشریت معرفی شده است. «بعثتُ لاُتَمم مَکارم الاخلاق» و هرگاه درباره موضوع « عزت و افتخار» سخن به میان می آید ناخودآگاه نظرها به سوی مردی از تبار آل رسول حضرت سیدالشهدا حسین بن علی علیه السلام جلب می شود که می گوید اصلا زندگی که با تو سری خوری و زیردستی باشد، مردن از آن بهتر است و مردنی که با پیروزی باشد بر چنین زندگی هزاران بار ترجیح دارد. و جمله معروف ایشان: «هیهات منا الذله» از آن جمله هایی است که تا دامنه قیامت از آن حرارت و نور می تابد، حماسه و کرامت و عزت و شرافت نفس می بارد. «والحمدلله اولا و آخرا»