جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه در چهار فصل با این مباحث تدوین و نگاشته شده است: فصل اول، عزت از نظر لغوی و اصطلاحی؛ فصل دوم، عزت از دیدگاه قرآن: حقیقت عزت، نقش خدا در عزت و ذلت انسان، عزت خدا؛ فصل سوم، کرامت در قرآن: کرامت چیست؟ تواضع و عزت و ذلت؛ فصل چهارم، عزت از دیدگاه روایات: عزت نفس، طلب عزت در ادعیه

عزت نفس یکی از هیجانهای مثبت در وجود آدمی است، که بر اندیشه، احساس و رفتار انسان اثر می گذارد. مفهوم عزت نفس در قرآن و حدیث با واژه های گوناگونی مانند: کرامت نفس، اعتماد به نفس، معرفت نفس و .. به کار رفته است. عزت نفس در زمینه ها و بسترهایی می روید که بدون تأمین بایسته این بسترها هرگز پایدار نخواهد بود. عزت نفس تبلوری است از نگاه ارزشمند انسان به خود، خدا و جهان هستی و ارتباط بین آنها، لذا فرایند شکل گیری عزت نفس آدمی تنها زمانی میسر است که باورها و نگرشها و اعتقادات او بر پایه ایدئولوژی و جهان بینی صحیح استوار باشد، تا با هدفمند کردن انسان او را به اوج عزت رساند. آنچه از آموزه های دین بدست می آید، می رساند که دین اسلام بر ایجاد زمنه و عوامل عزت و کرامت نفس و زدودن عوامل ذلت نفس تأکید می کند و توجهی عمیق به این نیاز روانی، بلکه هدف آفرینش دارد. از مهمترین عنصرهای تشکیل دهنده شخصیت عزیزالنفس، می توان به چگونگی بینش وی نسبت به هستی نام برد. همچنین، اطاعت و بندگی، توکل، قناعت، قطع امید کردن از مردم، تقوا، ایمان و .. در بدست آوردن و افزایش کرامت نفس نقش مؤثری ایفا می کند و اسلام نیز بر ایجاد این زمینه ها تأکید دارد. آنچه از گذاره های دینی درباره ستایش کرامت نفس و نکوهش ذلت نفس وارد شده است، همه در راستای مشخص کردن جایگاه والای عزت نفس مثبت و پرهیز داشتن از عزت نفس منفی ( نازل) است. البته نباید مفهوم خشوع و ذلت در برابر پروردگار و نیز مفاهیمی چون تواضع و احترام در برابر بندگان خدا را، از مفهوم عام عزت نفس بیگانه انگاشت.

موضوع این تحقیق عزّت نفس از منظر قرآن و سنت است . شناخت عوامل مؤثر بر عزّت نفس افراد و آشنایی با آثار و پیامدهای عزّت نفس از دیدگاه قرآن و روایات از اهداف این نوشتار است . دراین تحقیق سعی شده است علاوه بر قران از تفاسیر ، منابع روایی ، اخلاقی ، نشریات معتبر و اینترنت استفاده شود.برخی از کتابهای اخلاقی مورد استفاده عبارتنداز : پرورش مذهبی و اخلاقی کودکان، اسلام و روان شناسی، فلسفه اخلاق ، توکل به خدا راهی به سوی حرمت خود و سلامت روان. واژه « عزّت » اولین بار در قرآن برای خداوند به کار رفته است . بر این اساس باید منبع و منشأ عزّت را از جانب خداوند بدانیم . در آیاتی دیگر عزّت به رسول او صلی الله علیه و اله و مؤمنان نسبت داده شده و همین مطلب گویای این واقعیت است که گر چه بر اساس برخی آیات خداوند را جامع همه ابعاد عزّت می دانیم ولی بدان معنا نیست که سایرین از دستیابی به آن محروم باشند . بلکه معنایش آن است که هر که خواهان عزّت است باید بداند که جمیع ابعاد عزّت در خداوند منحصر است و باید از او طلب عزّت نماید . در نظام اعتقادی اسلام همواره بر عزّت نفس و تصور مطلوب و ارزشمند نسبت به خود و دیگران سفارش شده و در آیات و روایات فراوانی از جایگاه والای انسان و احساس کرامت و شرافت او یاد شده است . بر همین اساس می توان عزّت نفس پایه و محور اصول اخلاقی و تربیتی دانست، زیرا لازمه ی هر گونه تعبیر و تهذیب نفسی در انسان آشنایی با گوهر وجودی خویش است. پی بردن به جایگاه و قدر و منزلت والای انسانی، افراد را از هر عملی که منافی با عزّت نفس و شأن و منزلت یک انسان است ، بر حذر داشته سبب می گردد فرد خود را از هر گونه ذلّت و حقارتی محفوظ دارد. عوامل بسیاری بر شکل گیری و رشد وشکوفایی عزّت نفس افراد تاثیر گذار است . از آنجا که خواهش عزّت نفس، میل طبیعی و عالیه هر انسانی است توجه به علل و عوامل تأثیر گذار بر عزّت نفس از اهمیت بسزایی برخوردار است. به طور قطع و یقین نقش خانواده، عزّت نفس والدین، وضعیت اقتصادی ، مربیان و دوستان و همسالان هر فرد از میان سایر عوامل بیش از همه حائز اهمیت می باشد . یکی از مباحث ضروری در موضوع عزّت نفس آثار و پیامدهای ارزشمندی است که مترتّب بر آن می باشد . آثاری که وجود هر یک از آنها به تنهایی در زندگی انسان کارگشا است از جمله این آثار : 1- مسئولیت پذیری، 2- پست بودن دنیا، 3- عدم ارتکاب معصیت، 4- انجام اعمال نیک، 5- بی نیازی از مردم، 6- احساس آرامش و اطمینان خاطر. در نتیجه ؛ آراسته شدن به این صفت نیک اخلاقی نیازمند سعی و ممارست بی امان است . گر چه هر انسانی خواهان رسیدن به عزّت نفس است اما این موهبت الهی تنها به کسانی ارزانی می گردد که مجهز به اسباب و شرایط لازمه باشند.

پژوهشی که پیش رو دارید با عنوان « عزت نفس در آیات و روایات» است. هدف از این تحقیق بیان اهمیت و جایگاه عزت نفس و شناخت عوامل موثر بر عزت نفس و آشنایی با آثار و پیامدهای آن از دیدگاه اسلام و بررسی موانع عزت نفس است. در این تحقیق سعی شده علاوه بر قرآن ، تفاسیر ، منابع روایی و اخلاقی ، از کتاب های روان شناسی نیز استفاده گردد. واژه « عزت» اولین بار در قرآن برای خداوند به کار رفته است . بر این اساس باید منبع و منشاء عزت را از جانب خداوند بدانیم . در آیاتی دیگر عزت به رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم) و مومنان نسبت داده شده وهمین مطلب گویای این واقعیت است که گرچه بر اساس برخی آیات خداوند را جامع همه ابعاد عزت می دانیم ولی بدان معنا نیست که سایرین از دست یابی به آن محروم باشند بلکه معنایش این است که هر که خواهان عزت است باید عزت را از خداوند طلب نماید. در نظام اعتقادی اسلام همواره بر عزت نفس و تصور مطلوب و ارزشمند نسبت به خود و دیگران سفارش شده و در آیات و روایات فراوانی از جایگاه والای انسان و احساس کرامت و شرافت او یاد شده است. پی بردن به جایگاه و قدر و منزلت والای انسانی ، افراد را از انجام هر عملی که باعث ذلت و خواری شود محفوظ می دارد. اهمیت و جایگاه این موضوع مهم در بخش اول مورد بحث قرار گرفته ، همچنین برای عزت نفس اقسامی ذکر شده و در 2 فصل آخر این بخش رابطه بین عزت نفس با اعتماد به نفس و تکبر بیان شده تا این موضوع با مواردی که ذکر شد اشتباه گرفته نشود. در بخش دوم به بررسی منشاء و عوامل عزت نفس پرداخته شده که ابتدا منشاء و عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم شده اند . عوامل درونی که از آن ها نام برده شده عبارتند از : اطاعت خدا ، تقوا ، قناعت ، کار و کوشش ، خودشناسی ، خودسازی ؛ عوامل بیرونی عبارتند از : والدین ، مدرسه ، جامع ؛ که هریک از اینها به طور جداگانه توضیح داده شده اند. در بخش سوم به آثار و موانع عزت نفس پرداخته شده است. آثاری از قبیل سلامت روان ، شکست ناپذیری و توان مقاومت در برابر سختی ها ، پرهیز از گناه ، احساس ارزشمندی ، دوری از ذلت و خواری ، مسئولیت پذیری ، موفقیت ، دوری از طمع و بی نیازی از دیگران ؛ و موانع از قبیل تربیت نادرست، شکست ، فقر ، نام بد