جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمد بن حسن طوسی (م460 ق) صاحب سه کتاب مهم و اساسی در علم رجال شیعه است که دو کتاب به نامهای فهرست و رجال تالیف خود او و دیگری املا و گزینش کتاب رجال کشی است که شیخ طوسی آن را اختیارالرجال نام نهاد.در هر یک از این آثار با توجه به اهداف نویسنده از تالیف آنها، نوع ارایه اطلاعات رجالی پیرامون راویان و اصحاب اصول و تصانیف با دیگری متفاوت است.نویسندگان مقاله حاضر در صددند روش شیخ طوسی را در ارایه اطلاعات نقدالرجالی (جرح و تعدیل اشخاص و ارزیابی اعتبار آثار آنان) با توجه به دو کتاب فهرست و رجال او به دست آورده اند.نتیجه حاصل از این پژوهش چنین است که در پیش گرفتن شیوه مصلحتی، توجیه گر بخشی از روش و عملکرد محافظه کارانه شیخ در انعکاس آرای رجالی اوست. شیخ بنا بر عللی که در مقاله بررسی شده بسیاری از اطلاعات رجالی را ارایه نداده است.

زین الدین بن علی عاملی (م 965) معروف به شهید ثانی از رجالیان بزرگ شیعه در دوره متاخر است. آرای رجالی این دانشمند را می توان در تعلیقات ارزشمند او بر کتاب خلاصه الاقوال علامه حلی جست و جو کرد. وی از پژوهشگران برجسته اخبار، و در دو عرصه رجال و حدیث صاحب نظر بوده است. در بررسی حال راویان، استقلال رای عالمانه شهید ثانی مشهود است. شهید ثانی از ناقدان برجسته رجال است که با احتیاط و دقت نظر، روایات و راویان را مورد بررسی قرار داده است. ایشان گاه جنبه های جرح و ضعف راویان را بر تعدیل و تقویت آنان مقدم دانسته است. سندمحوری، سخت گیری در توثیق راویان و کم توجهی به قرائن صحت حدیث، نمونه هایی از این مواضع سخت گیرانه است، البته در تعدیل این دیدگاه نباید از اندیشه هایی همانند توجه به وثاقت اصحاب اجماع و نیز مشایخ اجازه و یا عدم اشتراط ایمان و ضبط غفلت کرد. به هر حال، در نظر داشتن همه جنبه های فکری این رجالی بزرگ ما را به داوری منصفانه در این باره رهنمون می سازد.