جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ضرورت مقایسة بین مضامین مشترک تربیتی گلستان سعدی و کتاب قابوس نامه عنصرالمعالی بدان جهت بوده است که معمولاً در میان بسیاری از خوانندگان آثار سعدی، گمان بر آن بوده و هست که شیخ اجل، این مسایل و گفتارها را خود مطرح کرده و به قول وی:کهن خرقة خویش پیراستن به از جامة عاریت خواستندر این مقایسه، بخش هایی از مشترکات آثار این دو سخنور بزرگ که از جهت معنایی و در بسیاری موارد لفظی به هم نزدیک بودند در برابر هم قرار گرفته اند؛ امّا قبل از این کار برای نشان دادن دشواری کار، شمّه ای در باب فاصله زمانی مربوط به این دو سخنور و ردّ پای هر نوع مضمون گیری یا به قولی تاثیرپذیری بیان شده است. ویژگی های تربیتی«قابوس نامه» و اهمیّت آن در آموزه های تربیتی و مقایسه ای میان این اثر و آرا و اندیشه های تربیتی سعدی در کتاب «گلستان» صورت گرفت. اهمیّت موضوع بدان جهت است که آموزه های تربیتی سعدی در «گلستان» مورد استناد منابع مختلف است و «قابوس نامه» در این زمینه هم سرشار از موضوعات اخلاقی و تربیتی است و می تواند در اکثر مباحث دانش مفید واقع شود. در این مقایسه به دیدگاه های مشترک و وجوه اختلاف در روش های «قابوس نامه» عنصرالمعالی و «گلستان» سعدی اشاره شده است و حاصل این مقایسه آن است که اثر عنصرالمعالی با آنکه به شیوة اندرز بیان شده است نسبت به سعدی که دستورات تربیتی را به صورت حکمت مطرح می کند، تفاوت چندانی ندارد.

در این نوشتار مؤلف سعی دارد با تأمل در ابواب مختلف کتاب قابوس‌نامه، اثر گرانسنگ عنصرالمعالی، ساختارهای حاکم بر اندیشه سیاسی او را رسم نماید. از این رو، مجموع ملاحظات مؤلف کتاب، در قالب هفت بخش جداگانه (اخلاقی، حکومتی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و تربیتی) آمده، و سپس ارتباط منطقی میان هفت رکن فوق توضیح داده شده است. نتیجه آنکه ضمن معرفی شدن دیدگاه سیاسی عنصرالمعالی، خواننده می‌تواند بسادگی ارتباط آن را با سایر عناصر فکری مؤلف کتاب دریابد.