جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دینی و ادبیات فارسی دورۀ متوسطه بر اساس مؤلفه های شش گانۀ دفاع مقدس تدوین شده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کتاب های مزبور توانسته اند این مؤلفه ها را به خوبی انعکاس دهند؟ روش تحقیق «توصیفی» و از نوع «تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون» است. پس از تعیین 32 مصداق برای 6 مؤلفه، 9 عنوان کتاب ادبیات فارسی و دینی دورۀ متوسطه انتخاب شد. وسیلۀ اندازه گیری چک لیست بوده که ضریب پایایی کاپای آن 39/0 و ضریب پایایی مرکب آن 98/0 و اعتبار مطلوب داشته است. نتایج نشان داد در هر دو گروه کتاب، به صفات متعالی و پیام عاشورا به خوبی توجه شده است. کمترین توجه در هر دو گروه، به «پایداری، ایثار، شهادت و اقتدار سیاسی» بوده است. ده مصداق برتر در دو گروه کتاب، به یک اندازه به کار برده نشده است. همچنین نتایج نشان داد شش مؤلفه موضوع مطالعه در کتاب های فارسی سه پایۀ تحصیلی وضعیت بهتری نسبت به کتاب های دینی داشته اند.

موضوع این پژوهش ( ارزش ایثار در قرآن و سنت، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن) است. واژه ایثار به معنی برگزیدن، ترجیح دادن، مقدم کردن چیزی بر چیز دیگر است. ایثار به عنوان بالاترین احسان، انفاق و صدقه محسوب می شود و از آن در روایات با تعابیری مانند بهترین نیکی، خوی نیکان، برترین مراتب ایمان، نشان شیعه بودن و ... یاد شده است. گرایش به ایثار در افراد تحت تأثیر عواملی چون اعتقاد و ایمان به خدا، یاری دین الهی، محبت و ترس از خدا و برخورداری از صفاتی چون سخاوت، قناعت، توکل، ... قرار می گیرد. جلوه های ایثار شامل ایثار جان، مال، آبرو، آسایش، وقت و... می شود. تطهیر و تزکیه، آمرزش گناهان، تقرب الهی، خشنودی خدا، برکت در روزی، رفع گرفتاریهای دنیوی و اخروی، آرامش روانی، نیک نامی، رسیدن به پاداشهای الهی و رستگاری از پیامدهای فردی ایثار است همچنین فقر زدایی، حفظ و گسترش جامعه، مطیع شدن مردم، سرکوبی دشمنان، زمینه سازی تعجیل در ظهور حضرت مهدی ( علیه السلام)، احیای فریضه امر به معروف از جمله پیامدهای اجتماعی آن می باشد. آسیب هایی که برای ایثار متصور است ریا، کبر و غرور، عجب و خودپسندی، منّت و آزار رساندن، بی ثباتی و ندامت می باشد. بخل، حرص، ترس، راحت طلبی، علاقه به دنیا از عوامل باز دارنده فردی ایثار می باشند. هم چنین علاقه مندی به تجمل گرایی مسئولین حکومتی، فساد اخلاقی و رواج منکرات در جامعه از موانع باز دارنده اجتماعی آن می باشند. انتخاب چنین موضوعی به منظور احیاء و ترویج روحیه ایثارگری در جامعه می باشد. در این تحقیق تلاش کرده ایم مطالب فوق را در طی بخش هایی با عنوان: مفهوم ایثار و عوامل ایجاد آن، انواع ایثار، پیامدهای فردی و اجتماعی ایثار، آسیب ها و عوامل باز دارنده فردی و اجتماعی آن مورد توصیف و تحلیل قرار داده ایم. و در پایان پیشنهادهایی را برای ترویج ایثار ارائه داده ایم. لذا با استفاده از روش های ( کتابخانه ای، کاربردی، تحلیل، توصیفی، بنیادی) مطالب سودمندی را که غالبا در کتاب های تفاسیر ( المیزان، نمونه و...) و مجامع روایی ( اصول کافی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار ( علیهم السلام) و ...) و لغت نامه ها و کتابهای اخلاقی و مقالاتی پیرامون این موضوع بود جمع آوری و تدوین نمودم.

هدف مقاله بررسی درجه اهمیت ابعاد و مولفه های مفهوم سرمایه اجتماعی در احادیث حضرت امام رضا (ع) است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی، توصیفی و استنباطی است. تعداد 356 حدیث رضوی بر اساس مدل مفهومی سرمایه اجتماعی بررسی شده است که تعداد 57 حدیث واجد شرایط تحلیل محتوا تشخیص داده شد. نتایج نشان داده است که تمامی ابعاد و مولفه های مفهوم سرمایه اجتماعی، دراحادیث رضوی (ع) به درجات متفاوت مورد اشاره قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی درجات مختلفی دارد که اوج آن ایثار وشهادت است. در بعد ساختاری، انواع شبکه اجتماعی خرد، متوسط و کلان دراحادیث مورد اشاره قرار گرفته است. شبکه های کلان دراحادیث رضوی (ع) بالاترین درجه اهمیت را دارند که می توان آن را به دیدگاه عام گرایانه دراحادیث رضوی (ع) تفسیر نمود. سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی (ع) بیشتر ساختار عینی دارد تا ذهنی. در بعد ارتباطی، سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی (ع) بیشتر بدون انتظار جبران، مورد نظر قرار دارد تا دوسویه و قابل جبران. اگرچه کنش جمعی نیز دراحادیث مورد توجه قرار گرفته است اما در بیش از دوسوم احادیث، جهت رابطه مثبت است یعنی کنش، توصیه شده است. در بعد هنجاری، احادیث نشان می دهند که سرمایه اجتماعی بیشتر فایده دنیوی دارد، اگرچه فایده اخروی آن نیز قابل توجه است. محققان نتیجه گرفتند که مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم علمی با مفاهیم اخلاقی و دینی کاملا سازگار است. لذا علم می تواند برای گسترش مفهومی خود از اخلاق و دین کمک بگیرد و به آن نیازمند است. هم چنین دین و اخلاق نیز برای دست یابی به اهداف عملی و تاثیر گذاری درجامعه، نیازمند تحقیقات علمی مبتنی بر مشاهده و تجربه است. لذا پیشرفت جامعه انسانی مستلزم همکاری متقابل بین علم و دین است.

مولفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت در فرآیند انقلاب اسلامی کدامند؟ برای پاسخ به این سوال و به منظور شناسایی و تحلیل توصیفی مولفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت از روش تحلیل گفتمان بهره گرفته شده است. چارچوب نظری این مقاله و مبنای بررسی  مولفه ها، نظریه های گفتمانی «وسنو» و «دایک» است. بر این اساس مولفه های اساسی گفتمان ایثار و شهادت از دیدگاه وسنو و دایک، یعنی تولیدکنندگان، موضوع، مخاطبان، منابع تولید و کنش های پیشنهادی، در فرآیند شکل گیری و پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته اند.