جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دینی و ادبیات فارسی دورۀ متوسطه بر اساس مؤلفه های شش گانۀ دفاع مقدس تدوین شده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کتاب های مزبور توانسته اند این مؤلفه ها را به خوبی انعکاس دهند؟ روش تحقیق «توصیفی» و از نوع «تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون» است. پس از تعیین 32 مصداق برای 6 مؤلفه، 9 عنوان کتاب ادبیات فارسی و دینی دورۀ متوسطه انتخاب شد. وسیلۀ اندازه گیری چک لیست بوده که ضریب پایایی کاپای آن 39/0 و ضریب پایایی مرکب آن 98/0 و اعتبار مطلوب داشته است. نتایج نشان داد در هر دو گروه کتاب، به صفات متعالی و پیام عاشورا به خوبی توجه شده است. کمترین توجه در هر دو گروه، به «پایداری، ایثار، شهادت و اقتدار سیاسی» بوده است. ده مصداق برتر در دو گروه کتاب، به یک اندازه به کار برده نشده است. همچنین نتایج نشان داد شش مؤلفه موضوع مطالعه در کتاب های فارسی سه پایۀ تحصیلی وضعیت بهتری نسبت به کتاب های دینی داشته اند.

در این کار پژوهشی تمام کتاب های درسی سال تحصیلی 88 – 1387 دوره ابتدایی کلمه به کلمه بررسی شده است. در این بررسی، شیوه نگارش کلمات مرکب با توجه به نحوه جدایی یا اتصال پایه واژه ها به یکدیگر مورد توجه ویژه بوده و میزان هماهنگ بودن کتاب های مختلف سال های مختلف مورد مقایسه قرار گرفته است. گردآوری داده ها از طریق بررسی تک تک کلمات کتاب های مذکور صورت پذیرفته است. با توجه به نوع تحقیق، نحوه گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، روش انجام کار توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه کتاب های درسی سال تحصیلی 88 – 1387 دوره ابتدایی است و با توجه به اینکه تمام کلمات کتاب ها مورد بررسی قرار گرفته، حجم نمونه نیز تمام کتاب های فوق بوده و نمونه گیری انجام نشده است. تجزیه وتحلیل داده ها از طریق مشخص کردن فراوانی و ناهماهنگی های مربوط به اتصال یا جدایی تکواژهای مختلف صورت پذیرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در تعدادی از کتاب های درسی و همچنین در بین آنها در مقایسه با یکدیگر ناهماهنگی هایی از نظر نحوه اتصال پایه واژه ها در کلمات مرکب وجود دارد.

روش تحلیل محتوا یکی از پز کاربردترین روش های تحقیق در مطالعات علوم اجتماعی، رفتاری و انسانی است. در نظام آموزشی فعلی کشور، کتاب درسی مهم ترین ابزار آموزش و در بردارنده محتوای برنامه های درسی است؛ از این رو، بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف برنامه درسی یا شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی، امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا از متداول ترین این روش هاست.مقاله حاضر تلاش می نماید، ضمن معرفی تحلیل محتوا، مدل ها، تکنیک ها و روش های متداول در تحلیل محتوای کتاب های درسی را توضیح دهد. در این معرفی تمام مدل ها، تکنیک ها و روش ها در دو گروه کلی فرمول های خوانایی و ابزارهای فهرستی دسته بندی شده اند که مشخصات، ویژگی ها و موارد استفاده ابزارهای فهرستی در این مقاله تشریح می گردد.

پدیداری که با عنوان «ترویج علم در حیطه عمومی» از آن یاد می شود، از دهه 1980م به صورت یک فعالیت گسترده و نظام مند در دستور کار نهادهای آموزشی و سیاستگذار در کشورهای غربی قرار گرفت و پس از آن با اندکی تاخیر، در شماری دیگر از به اصطلاح «کشورهای در حال رشد»، در برنامه های دولت ها و نهادهای غیر دولتی بدان توجه شد. در این مقاله به اجمال به سیر تحول پدیدار «ترویج علم در حیطه عمومی» از قرن هفدهم به این سو پرداخته می شود. هدف این تحقیق آن است که روشن سازد در طی دهه های متمادی تا چه اندازه در رویکردهای فردی و جمعی در قبال ترویج علم تغییر به وجود آمده است و کدام یک از عناصر اصلی در این تکاپو، کم و بیش وضع و حال اولیه خود را حفظ کرده اند. محصول بررسی حاضر می تواند به دست اندرکاران ترویج علم در حیطه عمومی در تدوین و تنظیم برنامه های کارآمدتر در جهت آشناسازی عامه با علم کمک کند.

در این تحقیق اثربخشی رشته مدیریت خانواده از بعد چگونگی طراحی و تدوین اهداف، محتوا و تمرین ها با استفاده از روش تحلیل محتوا بررسی شده است. تحقیق به دنبال پاسخ گویی به چهار سوال است: 1- کدام یک از اهداف دروس کتاب های درسی رشته مدیریت به طور صحیح تدوین شده اند؟؛ 2- توزیع اهداف در سطوح سه گانه شناختی، عاطفی و روانی حرکتی چگونه است؟؛ 3- اهداف حیطه های شناختی و روانی حرکتی در چه سطحی هستند؟؛ 4- آیا اهداف دارای متن نوشتاری و تمرین مناسب هستند؟نتایج نشان می دهد که فقط 77.3 درصد اهداف به طور صحیح تدوین شده اند، اهداف در حیطه عاطفی بسیار محدود است و بیش تر اهداف در سطوح پایین شناختی قرار دارند و 10.1 درصد اهداف کتاب های درسی مدیریت خانواده نیز متن و تمرین ندارند.

بعد از خانواده، مهم ترین سازمان موثر در تکوین شخصیت و رشد جنبه های مختلف انسان، مدرسه است. بنابراین، رشد مهارت ها و استعدادهای لازم برای زندگی افراد در جامعه باید یکی از اهداف اساسی مدرسه محسوب شود. با توجه به این که آموزش مسایل زندگی خانوادگی به دانش آموزان می تواند در استحکام خانواده و کاهش ناهنجاری هایی از قبیل طلاق نقش داشته باشد؛‌ این پژوهش درصدد بررسی این موضوع است که از دید دانش آموزان چهار عامل آموزشگاهی: مدیر، دبیر، مشاور، مربی پرورشی و کتاب های درسی تا چه حد به مسایل زندگی خانوادگی در دبیرستان می پردازند. این تحقیق توصیفی- تحلیلی است و جامعه آماری آن را دانش آموزان دختر سال سوم نظام متوسطه نظری در سه شهر یزد، اردکان و میبد تشکیل می دهند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای متناسب با حجم، 210 دانش آموز از جامعه انتخاب گردید. برای جمع آوری داده ها از یک پرسشنامه محقق ساخته شامل 46 سوال به سبک لیکرت و پنج سوال باز پاسخ استفاده شد. داده های آن با نرم افزار SPSS در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته های حاصل از پژوهش مشخص نمود که نقش عوامل آموزشگاهی در آموزش مسایل خانواده، از نظر دانش آموزان کمتر از سطح متوسط (3) می باشد. البته نقش این عوامل به نظر آن ها یکسان نبوده، بیشترین تاثیر مربوط به نقش مدیران و کمترین تاثیر مربوط به نقش دبیران بوده است. بر اساس این یافته ها نتیجه گیری می شود که عملکرد دبیرستان ها در آموزش مسایل زندگی خانوادگی از دید دانش آموزان کمتر از حد مورد انتظار آنان بوده، لازم است برنامه ها و کتاب های آموزشی ویژه ای برای آموزش مسایل زندگی خانوادگی برای دانش آموزان تدارک دیده شود.

با توجه به اقتضائات عصر جهانی شدن، نادیده گرفتن تحولات جهانی در حوزه برنامه ریزی درسی موجب دور بودن فضای مدرسه از زندگی واقعی دانش آموزان خواهد شد. از این رو ارزیابی محتوای کتاب های درسی مدارس و ارزیابی کارکرد آنها در قبال اهداف طراحی شده، به عنوان یک مسئله اساسی در فرایند جامعه پذیری و توسعه ای پایدار برای سازمانهای عمومی خدمت رسان همواره به مثابه یک هدف مطرح بوده است.این پژوهش برآن است تا با تحلیل محتوای کتب درسی دوره متوسطه (رشته علوم انسانی) براساس عناصر 4گانه بهره وری، برابری، پایداری و توانمندسازی به ارزشیابی واقع بینانه تری از فضای حاکم بر محتوای این کتاب ها بپردازد.روش تحلیل محتوای پژوهش حاضر، آنتروپی شانون و واحد تحلیل نیز (صفحات متون اصلی درس به جز تمرین ها، پرسش و پاسخ و فعالیت ها) است؛ جامعه آماری این پژوهش همه کتاب های رشته علوم انسانی سال تحصیلی 90-89 بود. نمونه آماری شامل 10 جلد کتاب دوره متوسطه با عنوان های اقتصاد، علوم اجتماعی (1و2و پیش دانشگاهی) و جغرافیا (1و2و پیش دانشگاهی) و دین و زندگی (2و3و پیش دانشگاهی) بود. نتیجه حاصل از تحلیل 10 جلد از کتب درسی دوره متوسطه نشان داد که به شاخص برابری با ضریب اهمیت (0/273) بیش ترین توجه و به شاخص توانمندسازی با ضریب اهمیت (0/188) کم ترین توجه شده است. و شاخص های بهره وری و پایداری در رتبه های سوم و چهارم قرار می گیرند.ضمن این که توزیع فراوانی های مولفه های 13 گانه شاخص های مذکور به صورت متوازن مورد توجه قرار نگرفته و کتب درسی به یک نسبت مولفه های آموزش توسعه را تحت پوشش قرار ندادند.