جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

.

کتاب حركة الفكر الفلسفي في العالم الإسلامي یک دانشنامه بزرگ فلسفی است که درباره روند رشد فلسفه اسلامی از ابتدا تا به امروز را نقد و تحلیل می‌کند. این کتاب نوشته فیلسوف معاصر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در دو مجلد نشر شده‌است. این کتاب درباره تاریخ تفکر فلسفه اسلامی از پیدایش اسلام تاکنون است. اندیشه‌های فلسفی در جهان اسلام آرام و بدون کشمکش صورت نپذیرفته و در هر برهه‌ای از زمان با نوعی مخالفت و خصومت روبرو بوده‌است. آنچه در این اثر مورد بحث و گفتگو واقع شده ماجرای پر نشیب و فراز فکر فلسفی است که از میان گروههای متعدد و متضاد مخالف عبور کرده و با بحرانهای سخت و دشوار مواجه گشته‌است. شکل‌گیری اندیشه فلسفی نتیجه‌ای است که از نوعی تعاطی و برخورد اندیشه‌ها حاصل می‌گردد. آنچه در سیر تاریخ اندیشه فلسفی در جهان اسلام کمتر محل توجه بوده، تفکر مخالفان و معارضان با فلسفه‌است که نقشی اساسی در ماجرای فکر فلسفی جهان اسلام ایفا کرده‌اند. برای اولین بار نویسنده کتاب در زبان فارسی با رجوع به اصل نوشته‌های معارضان با فلسفه پرده از تاریخ فکر فلسفی در جهان اسلام بر می‌دارد و خواننده در این کتاب از رهگذر آشنایی با اندیشه متفکران ضد فلسفه چون غزالی، ابن حزم، شهرستانی، فخر رازی، ابن تیمیه، موسی بن میمون، ابوالنجا الفارص، شیخ عبدالله جیلانی، ابوالبرکات بغدادی و همچنین با تلاش فلاسفه برای پاسخگویی به ردیات آنان، به تصویری زنده از تعین و شکل‌گیری اندیشه فلسفی در فرهنگ اسلامی دست می‌یابد. کتاب حاضر اولین کتاب از سه گانه‌ای است که در صدد است در قالب مهمترین مسائل مناقشه‌آمیز میان مخالفان و موافقان فلسفه، شرحی دلکش از ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام را تا زمان حاضر ارائه نماید. محتویات جلد دوم: 37. خواجه نصیرالدین طوسی و شیخ مفید در یک نظر اجمالی ۳۸. سید مرتضی علم الهدی اندیشه و نظر را نقطه عزیمت فهم دین می‌داند ۳۹. سمعیات الطاف الهی است در عقلیات ۴۰. چرا معتزله در روایات مورد لعن و نکوهش قرار گرفته اند؟ ۴۱. نزاع میان دو رازی در ری ۴۲. فیلسوف ری و فیلسوف اندلس ۴۳. حدود فلسفه و شریعت در نظر ابن سینا ۴۴. ماجرای انجمن سری اخوان الصفا ۴۵. تعاطی افکار و داد و ستد اندیشه‌ها ۴۶. از ابوسعید سیرافی تا انطون سعادة و زکی ارسوزی ۴۷. تنهایی فیلسوف و تدبیر الموحد ۴۸. در میان فیلسوفان مسلمان، شرقی کیست و غربی کدام است؟ ۴۹. سیف الدین امدی در برابر فلاسفه ۵۰. موضع مخصوص سیف الدین امدی در باب وجوب و اختیار ۵۱. تیر در تاریکی ۵۲. از خواجه نصیرالدین طوسی تا جلال الدین دوانی ۵۳. جلال الدین دوانی و حوزه فلسفی شیراز ۵۴. میرداماد و حکمت معنوی تشیع ۵۵. دو جریان متفاوت فکری در حوزه فلسفی اصفهان ۵۶. حکمت متعالیه ملاصدرا در آئینه احادیث ۵۷. حکمای بعد از صدرالمتاهلین ۵۸. انصاف در رساله الانصاف فیض کاشانی ۵۹. فلسفه اشراق یا هزاره گرایی آذر کیوانیان؟ ۶۰. فقیه فیلسوف یا فیلسوف فقها؟ ۶۱. کتابنامه ۶۲. فهرست اعلام ۶۳. فهرست کتب و رسائل ۶۴. فهرست مذاهب، فرق و گروهها ۶۵. ماهیت فلسفه اسلامی ۶۶. آیا فلاسفه اسلامی در راه جمع و توفیق میان عقل و دین موفق بوده اند؟ ۶۷. صدر المتاهلین و تأسیس اصل در فلسفه اسلامی ۶۸. هستی و حضور ۶۹. تفکر و هستی ۷۰. نور یا وجود؟ ۷۱. شواهد اصالت وجود ۷۲. وجود و تشخص ۷۳. تشخص مرجع ضمیر "(من)" ۷۴. تشکیک در وجود ۷۵. عقل و نقل ۷۶. اساس تاویل و آثار آن ۷۷. شرح اصول کافی ملاصدرا و بحارالانوار مجلسی ۷۸. از صدرالمتاهلین شیرازی تا قاضی سعید قمی ۷۹. شیخ احمد احسائی در نقش امام فخرالدین رازی ۸۰. انعکاس اندیشه‌های احسائی در آثار حاج سید کاظم رشتی ۸۱. مکتب تفکیک.

کتاب حركة الفكر الفلسفي في العالم الإسلامي یک دانشنامه بزرگ فلسفی است که درباره روند رشد فلسفه اسلامی از ابتدا تا به امروز را نقد و تحلیل می‌کند. این کتاب نوشته فیلسوف معاصر غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در دو مجلد نشر شده‌است. این کتاب درباره تاریخ تفکر فلسفه اسلامی از پیدایش اسلام تاکنون است. اندیشه‌های فلسفی در جهان اسلام آرام و بدون کشمکش صورت نپذیرفته و در هر برهه‌ای از زمان با نوعی مخالفت و خصومت روبرو بوده‌است. آنچه در این اثر مورد بحث و گفتگو واقع شده ماجرای پر نشیب و فراز فکر فلسفی است که از میان گروههای متعدد و متضاد مخالف عبور کرده و با بحرانهای سخت و دشوار مواجه گشته‌است. شکل‌گیری اندیشه فلسفی نتیجه‌ای است که از نوعی تعاطی و برخورد اندیشه‌ها حاصل می‌گردد. آنچه در سیر تاریخ اندیشه فلسفی در جهان اسلام کمتر محل توجه بوده، تفکر مخالفان و معارضان با فلسفه‌است که نقشی اساسی در ماجرای فکر فلسفی جهان اسلام ایفا کرده‌اند. برای اولین بار نویسنده کتاب در زبان فارسی با رجوع به اصل نوشته‌های معارضان با فلسفه پرده از تاریخ فکر فلسفی در جهان اسلام بر می‌دارد و خواننده در این کتاب از رهگذر آشنایی با اندیشه متفکران ضد فلسفه چون غزالی، ابن حزم، شهرستانی، فخر رازی، ابن تیمیه، موسی بن میمون، ابوالنجا الفارص، شیخ عبدالله جیلانی، ابوالبرکات بغدادی و همچنین با تلاش فلاسفه برای پاسخگویی به ردیات آنان، به تصویری زنده از تعین و شکل‌گیری اندیشه فلسفی در فرهنگ اسلامی دست می‌یابد. کتاب حاضر اولین کتاب از سه گانه‌ای است که در صدد است در قالب مهمترین مسائل مناقشه‌آمیز میان مخالفان و موافقان فلسفه، شرحی دلکش از ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام را تا زمان حاضر ارائه نماید. محتویات جلد اول: ۱. مخالفت و ستیز با فلسفه ۲. نومی‌نالیسم و انکار کلیات ۳. صحنه‌ای دیگر از کثرت انگاری ۴. شیوه دوگانه یا شوخی با عقل ۵. عمل زدگی آفت فلسفه‌است ۶. سوء فهم در مسائل فلسفی ۷. جانشین منطق ۸. آیا مرجح بودن برای اراده یک صفت ذاتی است؟ ۹. تقدم اراده و جواز گزاف ۱۰. رد اهل منطق ۱۱. اوج جمود ۱۲. فتوای ابن الصلاح بر ضد منطق ۱۳. آیا قیاس تمثیل قویتر از قیاس شمولی است؟ ۱۴. شیخ عبدالله جیلانی و تشکیکهای منطقی ۱۵. ابو النجاالفارض و موضع ضد منطقی او ۱۶. جدال میان نحوی و منطقی در گزارش ابو حیان ۱۷. موضع ابن حزم ظاهری در باب دین و منطق ۱۸. ابن حزم و اندیشه‌های فلسفی ۱۹. رساله ابن حزم در رد نخستین فیلسوف جهان اسلام ۲۰. بدیهیات در نظر ابن حزم ۲۱. کتابهایی که تحت عنوان تهافت الفلاسفه نوشته شده‌است ۲۲. تهافت التهافت و دفاع از فلسفه ۲۳. موضع ابن رشد در مقابل متکلمین ۲۴. شهرستانی و کشتی با فلاسفه ۲۵. پهلوان طوس در برابر شهرستانی ۲۶. مسئله کسب اشعری ۲۷. فیلسوفی که ادعا دارد از فلاسفه بسیار کم آموخته‌است ۲۸. مواضع مخصوص ابوالبرکات بغدادی ۲۹. نظر ابوالبرکات بغدادی در باب اراده‌های متجدد حق ۳۰. زمان امتداد وجود است نه مقدار حرکت ۳۱. امام فخر رازی و فلسفه ۳۲. آیا ادله سمعی مفید یقین است؟ ۳۳. موسی بن میمون و موضع سرسخت او در انکار صفات حق تعالی ۳۵. محدودیت عقل و خطر الهیات در نظر ابن میمون ۳۶. القاء شبهه در مسائل فلسفی لزوما به معنی مخالفت با فلاسفه نیست.

از زمان کانت به این سو، معرفت شناسی در کانون توجه فیلسوفان قرار گرفته و دل مشغولی اصلی آنان به شمار می رود. هنر اساسی کانت در عطف توجه فیلسوفان، به نقش فعال فاهمه بود. تا آن زمان، تصور عمومی ذهن را منفعل محض می دانست که آینه وار جهان واقع را چنانکه هست به آدمی می نمایاند. اگر دستگاه ادراکی انسان فعال است و معرفت، حاصل فعل و انفعال ذهن است، سهم و حظ هر یک از دو جنبه یاد شده چقدر است؟ و به دنبال آن، باید مشخص کرد که محدوده فاهمه کجاست؟ وارزش معرفت چیست؟ این سؤالها و نظایر آن امروزه در دانش مستقلی بررسی می شود، که یکی از شاخه های پایه در فلسفه است. اگر چه فیلسوفان مسلمان دانش مستقلی در معرفت شناسی به وجود نیاورده اند، اما بسیاری از پرسشهای معرفت شناختی را به صورت استطرادی پاسخ داده اند. مقاله حاضر، نگاهی گذرا به کارنامه فیلسوفان مسلمان در مسئله معرفت شناسی است.