جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده در این مقاله با روش تحلیلی - انتقادی به بررسی دیدگاه جورج پاتیسون در باب رابطۀ دین و هنر می‌پردازیم. پاتیسون تأملات خود را در مسیر آنچه مندرج می‌کند که خود الهیات هنر نامیده است. او به این نتیجه رسیده که هنر نه ابراز زیردست الهیات، بلکه نوعی نگرش زیبایی‌شناختی به جهان هستی است، نگرشی که ضمن پاسداشت گوهر زندگی، به رهاوردی معنوی منتهی خواهد شد. او نگاه مطلوب خود را بیش از کلیسا و الهیات رسمی مسیحی، در طریقت بودایی ذن جست‌وجو می‌کند و البته همزمان از رمانتیسم و اندیشۀ پست‌مدرن فاصله می‌گیرد. اما به‌نظر می‌رسد حاصل نظریات او نه الهیات هنر، بلکه رویکردی هنری به دین و تفسیری زیبایی‌شناختی از زندگی است که می‌توان آن‌ را با تعبیر الهیات هنری متمایز کرد و اشکال‌های وارد بر آن ‌را برشمرد.

چکیده:زمینه مطرح شدن بحث عقلانیت در عرصه سیاست به این جا برمی‌گردد که اندیشمندان سیاسی برای کشف معیارهایی که درست و نادرست را مشخص می‌کند، از عقلانیت سیاسی سخن به میان می‌آورند. چرا که عقل وسیله کسب خیر و نفع و دفع ضرر است و سعادت انسان تنها در گرو عقل تأمین می‌شود. اصطلاح عقلانیت سیاسی در جهت دستیابی به چنین معیاری برای سیاست است و در صورت در اختیار داشتن چنین شاخصی امکان سخن گفتن از عقلانی شدن سیاست به وجود می‌آید. نقش محوری عقل در همه امور از جمله در عرصه سیاست باعث شده که همه رفتارهای سیاست‌مداران مبنای عقلانی داشته باشد؛ عقلی که به جای اطاعت از خواسته‌های انسان از دستورات عقلانی اخلاق و دین اطاعت می‌کند و هدف آن نه فقط کسب قدرت و ثروت بلکه عبودیت خواهد بود. در این نگاه عقلانیت سیاسی تفسیر دیگری پیدا می‌کند و جهت عالم سیاست نیز عوض خواهد شد. برجسته نمودن این کارکرد عقل، از ویژگی‌های مهم گفتمان قرآنی است که دایره سود و زیان انسانی را گسترده می‌کند و تنها جنبه محدود زندگی دنیوی انسان را در نظر نمی‌گیرد. جنبه‌ای که عقلانیت قرآنی به آن اولویت داده اما در عقلانیت مدرن مورد غفلت واقع شده است. عقلی که ریشه در فطرت انسان دارد و عقل مدرن به خاطر نادیده انگاشتن بخش مهمی از نیازهای فطری انسان مانند نیاز به معنویات و خداشناسی و ... خود را از مبداء عقل دور کرده است، و این تعریف جدید از مفهوم عقلانیت سیاسی است که در این پایان‌نامه ارائه شده است.بر این اساس، مشخص می‌شود که سیاست در قرآن با شاخص‌های موجود درباره عقلانیت سیاسی هم‌خوانی دارد چرا که تعقل، فطری انسان است و به همین خاطر عقلانیتی که پیش شرط آن تخلف از اصول اخلاقی باشد، باید در ادعای عقلانی بودن آن تردید کرد. عقلانیت سیاسی قرآن تابع گزاره‌ها و احکام عقل نظری و عقل عملی است که متغیرهای فرامادی را ادراک می‌کند و احکام و ارزش‌های دینی و اخلاقی را می‌پذیرد. در واقع، هیچگاه، سخن از عقل‌ها نبوده بلکه همواره از عقل به منزله یک حقیقت واحد سخن به میان می‌آید و عقل خواندن آن، استعمال مجازی و مسامحه‌آمیز است. آنچه عامل اختلاف در تفسیرها در عقلانیت می‌شود، تفاوت در الگوهای فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، شرایط زمان و مکان و ... است که از آن‌ها به اشتباه تعبیر به عقلانیت می‌شود.

آدمی از ابتدای خلقت تاکنون، به دنبالی راهی برای شناخت آفریدگار بوده است. ظهور و گسترش مکتب های مختلف عرفانی نشان دهنده این نیاز بشری است. ایران از دیرباز، مهد فرهنگ و عرفان بوده و ادبیات ما همواره از غنای کافی برای پاسخ گویی به این نیاز برخوردار بوده است، اما بازنگری آموزه های عرفانی و بیان آنها به نحوی که با زبان و درک انسان امروزی هماهنگ باشد، ضروری است.تعالیم مولانا منبع الهام اندیشمندان بسیاری در سراسر جهان بوده است و ردپای آموزه های او را می توان در بسیاری از جنبش های معنوی معاصر یافت.در این مقاله،کوشش شده است آموزه های عرفانی مولانا با دیدگاه های اشو مقایسه و وجوه مشترک آنها بررسی شود. حاصل این پژوهش این است که بسیاری از آموزه ها و تعالیم عرفانی اشو، به شکل سنتی، در عرفان اسلامی مولوی وجود دارد؛ تعالیمی که انسان امروزی را به سرچشمه زلال معنویت هدایت می کند و او را با اندیشه های متعالی عرفانی سیراب می سازد.

مدرنیسم با وجود رفاهی که برای بشر غربی فراهم آورد، خواست ه­های فرامادی او را برآورده نساخت و این، علتی جز بی­ مهری و بلکه بی­ اعتقادی تفکر مدرن به روح و بعد فرامادی انسان نداشت. بحران بی­ معنایی که در غرب بیداد می­کرد و قربانی می­گرفت، تبدیل شدن انسان غربی به شیء و کالا، از دست رفتن هدف و معنای زندگی و خلأ و فقدان یک نظام ارزشی، متفکران بزرگ غرب را به چاره ­اندیشی واداشت. سرانجام بشر در دوران مدرن، مجبور شد نگاهی تأمل­ آمیز به مبانی فکری مدرنیسم بیندازد و به کاستی­های آن توجه ویژه کند و این، سرآغازی برای دورة «پست مدرنیسم» یا «پسامدرنیته» شد. بازکاوی سنت و مبانی آن از سوی اندیشمندان غرب برای آن بود که نیازهای بی­پاسخ خویش در زندگی مدرن را بیابند. آنها با توجه به بحران­های روحی پیدا شده در جهان غرب و نیاز بشر غربی به عواطف انسانی و رسیدگی­های باطنی، با گرایش مردم به معنویت همراه شدند. ایشان بر باور غالب دوره مدرنیسم که انسان را مساوی با جسد می­دانست، خط بطلان کشیدند و بعد فرامادی بشر پذیرفتند؛ از جمله، نظریات متفکرانی مانند «میشل فوکو»، «یورگن هابرماس» و «ماکس هورکهایمر»، نقد مدرنیسم و تجددزدگی و بازگشت به نوعی اخلاق و معنویت و ارزش­های فرامادی انسانی است. اکنون نزدیک به سه دهه است که بسیاری از متفکران اصیل و جدی غرب، متوجه مشکل شده­اند. فروپاشی کمونیسم، به بن­بست رسیدن روش­های سرمایه ­داری و نظریه­های گوناگون مدیریت، افول فلسفه­ های ظاهرفریب و رنگارنگ، برخی متفکران غربی را به تأملی جدی واداشت و این همه، آغازی برای بازگشت به معنویت شد.

در دین اسلام بر نقش معنویت­ گرایی در سلامت جسم و روان تأکید ویژه ­ای شده است. یکی از سازه­ های بسیار نوین در عرصه معنویت، سرمایه معنوی و دیگری بهزیستی معنوی است. هدف این پژوهش، تهیه مقیاس فرم کوتاه سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی است. نمونه پژوهش 294 نفر بودند که از طریق نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس‌ سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی­، پرسش­نامه سرمایه روان­شناختی و پرسش­نامه سرمایه اجتماعی بودند. داده‌ها از طریق تحلیل عامل اکتشافی، محاسبه آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل گردید. نتایج نشان داد که مقیاس کوتاه سرمایه معنوی با ده سؤال و مقیاس فرم کوتاه بهزیستی معنوی با ده سؤال از روایی­ سازه مناسبی برخوردار هستند. آلفای کرونباخ و پایایی باز­آزمایی مقیاس کوتاه سرمایه معنوی برابر با 93/0 و 9/0 و آلفای کرونباخ و پایایی باز­آزمایی مقیاس کوتاه بهزیستی معنوی برابر با 78/0 و 8/0 به ­دست آمد.

ایده ها و اندیشه ها در فرایند شکل گیری لزوما ترتیب درست و مراحل منطقی خود را طی نمی کنند. آنها بیشتر، وقوع و ظهوری «طبیعی» دارند تا «منطقی». از همین روست که مطالعات دین داری، پیش از مدل سازی و مدلسازی ها پیش از تامل در مبانی ساخت مدل های دین داری به ظهور رسیده اند.مدل سازی برای دین داری، از پی مطالعات بسیط اولیه در اطراف دین داری ضرورت پیدا کرد و کنکاش در منطق و مبانی ساخت مدلها نیز متعاقب چند دهه تلاش دین پژوهان در ساخت و عرضه مدل های مختلف دین داری، موضوعیت یافته است.این مقاله خود را در مرحله اخیر از این فرایند، یعنی بررسی منطق و مبانی ساخت مدل های دین داری تعریف می کند و مدعی است که در واقع ما با «دین داری ها» و نه «دین داری» مواجهیم و مدل معتبر و مقبول هر دین داری را نیز تنها باید از همان دین خاص اخذ کرد. از این مدعا که در برابر دو رویکرد «عامگرا» و «خاص گرا» در کار مدلسازی دین داری مطرح گردیده، در هفت فراز دفاع شده است.