جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صبر به معنی شکیبایی و حبس نفس است بر چیزیکه شرع و عقل تقاضا می کند یا از چیزیکه شرع و عقل از آن نهی می کند و ریشه در بصیرت و آگاهی دارد و نتیجه ی یقین است. در روایات وارده از پیشوایان حق، صبر در سه حوزه مطرح شده است: 1. صبر در هنگام مصیبت 2. صبر بر طاعت 3. صبر بر ترک گناه صبر و تحمل بر مصیبت بسیار سخت و شدید می باشد و مستند به معرفت کامل و یقین تام است . عبادات و طاعات، وسیله ی ارتباط بنده با خدا هستند که برای انجام همه ی این اعمال صبر لازم است تا انسان بر خواهش های نفسانی خود پیروز شود . و صبر بر معصیت ، مرتبه ای سخت و در نتیجه والاتر است و اجر و پاداش بیشتری نسبت به دو مرتبه ی پیش دارد. زیرا نفس انسان به معصیت حریص تر است و به آن تمایل دارد، درنتیجه مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد تا معصیت را ترک کند. شخص صابر توان تحمل سختی ها را دارد و بر خود مسلط است، از تعادل خارج نمی شود، کسل نیست، بی تابی نمی کند و از خداوند شکایت نمی کند. برای اینکه انسان بتواند به این فضیلت اخلاقی دست پیدا کند باید بداند که انسان در سختی آفریده شده است و آغاز و انجامش در اختیار خداوند است و به پاداش های الهی که در مقابل صبر به او داده می شود ایمان داشته باشد که پاداش او در نزد خداوند هرگز از میان نخواهد رفت و اجرش بدن حساب و به طور کامل داده می شود و بهترین منزلگاه های بهشت به او وعده داده شده است و یقین داشته باشد که پس از هر تنگنایی، خداوند گشایشی را قرار داده است و در این راه از خداوند یاری بگیرد که خداوند با صابران است. و از موانع صبر دوری گزیدن مثل شتابزدگی، زیرا شتاب از شیطان است و با آن به هیچ مقصودی نمی توان رسید و بی حوصلگی و در غم فرو رفتن و خشمناک شدن را کنار بگذارد که با صبر سازگار نیستند.

یکی از اوصاف اهل ایمان و تقوا که نشانه رشد و تعالی خواهد شد و مورد تأکید آیات و روایات قرار گرفته و از اهمیت بسزایی برخوردار است صبر می باشد. در این نوشتار تلاش خواهد شد تا صبر را در قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده، راه های کسب صبر و پیامدهای آن را در جامعه بیان نماید. این پژوهش در چهار بخش تدوین شده است: در بخش اول معنا و فلسفه صبر بیان گردیده است که تعریف، حقیقت و اقسام صبر فصل های آن می باشد. صبر از نظر لغت به معنی حبس و بازداری و نگاهداری است و حقیقت صبر در احادیث اهل بیت عصمت بیانگر عظمت و اصالت و سازندگی صبر است چندانکه در برخی از روایات از صبر تعبیر به رکن و دیانت و شریعت شده است. صبر وقتی پسندیده است که در برابر بلا و پیشامدی که انسان به هیچ وجه قادر به از میان برداشتن آن نباشد و راه گریزی از آن برایش وجود نداشته باشد اما اگر بتواند آن را از میان بردارد یا خود را از آن رهایی بخشد دیگر صبر معنی ندارد. روایات صبر را در چند مقام مورد ملاحظه قرار داده اند : صبردر مقام اطاعت خداوند، صبر نزد مصیبت ، صبر از معصیت که به طور کامل به آن پرداخته شده است. بخش دوم به بررسی ره آورد صبر که عبارتند از : 1- پایداری و پیروزی 2- توجه و اتکا بیشتر به خدا 3- بروز خصلت های نیک 4- پیدایش روحیه شکست ناپذیر و راه های کسب ان مانند : نماز استرجاع، اندیشه و عبرت پرداخته است، و در بخش سوم بی صبری و راه های درمان آن بیان شده است. و در بخش چهارم اسوه های صبر که فصل اول به انبیاء و ائمه اطهار و فصل دوم به علمای اعلام پرداخته شده است. در پایان نیز بعد از پیشنهادات و نتیجه گیری و احادیثی پیرامون صبر و بررسی آیات پیرامون صبر در قرآن بیان شده است تا خواننده را با فضای آیات و روایات آگاه نموده و روح حیات و نفخه زندگی و هوای اصیل آن را حس نماید.

موضوع تحقیقی که در پیش رو دارید « جایگاه صبر در قرآن و سنت، ریشه ها، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن» می باشد. صبر به معنای خویشتن داری و بازداشتن نفس بر چیزی است که عقل و شرع آن را شایسته و سزاوار بدانند یا از چیزی که شرع و عقل آن را نهی کند. همچنین صبر را خویشتن داری در ضرر جانی و مالی می گویند و ضد آن بی تابی و جزع و فزع است. بردباری، اهرمی است که بزرگ ترین مشکلات را به آسانی و با نتیجه گیری صد در صد مثبت بر طرف می سازد و تنها راه ثمر بخش برای شناخت مفهوم صبر، مراجعه به قرآن کریم و احادیث شریفه می باشد. برای پیشرفت و پیروزی بر مشکلات، دو رکن اساسی؛ پایگاه نیرومند درونی و تکیه گاه محکم برونی لازم است که در قرآن به این دو رکن با تعبیر « صبر» و « صلوه» اشاره شده است. صبر، آن حالت استقامت و شکیبایی در جبهه ی مشکلات است و نماز پیوندی است با خدا و وسیله ی ارتباطی با این تکیه گاه محکم است. صبوری هر چند بسیار مشکل است،لیکن با معجونی از علم و عمل دست یافتنی است؛ در مرحله ی علم، انگیزه ی دین تقویت می شود و در مرحله ی عمل، علاوه بر تقویت انگیزه ی دین، انگیزه ی هوی نیز تضعیف می شود و به این ترتیب انسان به مقام صبر دست می یابد.

خوانندگان گرامی این مجموعه ای را که شما مشاهده می کنید، از کتابهای فراوانی گرد آوری شده و دارای شش بخش می باشد و هر بخش دارای چند زیر مجموعه می باشد: بخش اول: درباره معنا و مفهوم و برداشت مردم از صبر و صبر از نظر لغوی و اصطلاحی و از نظر چند تن از علما و دانشمندان در مورد صبر و اقسام صبر از نظر ائمه(ع) و در مورد تقسیم بندهای صبر از جهات مخلف و درجات صبر بحث می نماید... بخش دوم: صبر در مصیبت است . تعریف مصیبت و فلسفه بلاها و مصیبت ها و عکس العملهای انسان از دو جهت مثبت و منفی و فوائد صبر و امتحان شدگان بر مصیبت را ذکر می کند. بخش سوم: صبر در طاعت است. که چگونه باید بر طاعت خداوند صبور و بردبار باشیم و آفت بی صبری را ذکر می کند. بخش چهارم : صبر بر معصیت می باشد که درباره مبارزه با نفس یعنی چگونگی مبارزه با گناهان و آثار گونا گون گناه را بیان می کند. بخش پنجم: اهمیت صبر در آیات و روایات ودر بخش ششم: رابطه صبر با چند واژه را ذکر می کند. در پایان امیدوارم که این پایان نامه مورد قبول خوانندگان گرامی قرار بگیرد.

یکی از موضوعات بسیار مهمی که از زمان های بسیار دور تاکنون در جامعه اسلامی مورد بحث و گفتگو بوده است، مسئله صبر است که از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. در نزد ائمه علیهم السلام نیز این موضوع همیشه مورد تأکید واقع شده است که داشتن صبر، آثار و نتایج خوب دنیوی و اخروی را به دنبال دارد. امروزه این موضوع به فراموشی می رود و کمتر دیده می شود که افراد در کارها صبر داشته باشند. روشی که من در انجام این کار و طرح این تحقیق دنبال کردم روشی است که برای هر کسی مقدور می باشد.البته در ابعاد متفاوت، همان روش کتابخانه ای است. منابع مختلفی را در نوشتن این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفت منابع مختلفی روایی، تفسیری، اخلاقی،... در این پژوهش مورد استفاده قرار داده شده از جمله«تفسیر نمونه» در جلدهای مختلف می باشد که جناب ناصر مکارم شیرازی آن را در اختیار ما قرار داده و نمونه دیگر « تفسیر المیزان» از جناب سید محمد حسین طباطبایی به ما عرضه شده است. و منابع روایی « اصول کافی» نوشته محمد بن یعقوب کلینی همچنین « بحارالانوار» از علامه محمدباقر مجلسی و « میزان الحکمه» نوشته محمد محمدی ری شهری می باشد. از منابع اخلاقی که من از آن استفاده نموده ام « اخلاق در نگاه علامه» نوشته علی اصغر عزیزی تهرانی « مبانی اخلاق» نوشته محمدرحیم نوری و تعدادی کتب دیگر بوده است. و از فرهنگ لغاتی مثل « فرهنگ فارسی معین» نوشته محمد معین و « فرهنگ فشرده سخن» مولف حسن انوری استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این تحقیق به شرح ذیل می باشد: 1 صبر خواهش های نفسانی را از انسان دور می کند. 2 زیباترین ارزش های اخلاقی است. 3 صبر نفس را از بی تابی در هنگام گرفتاری و مشکلات نگه می دارد و انسان صبور در برابر مشکلات سختی ها و ناملایمات بردبار است. 4 صبر عامل حفظ دین و نگاهبان انسان از بی میل شدن به حق و حقیقت و عامل تقویت روح و روان و حافظ انسان از افتادن در دام شیطان است.

موضوعات این تحقیق بدین قرار است: معنای صبردر لغت و اصطلاح، تعاریف صبر از نظر علمای اسلام ودیگران، مفاهیم صبر مستفاد از آیات و روایات، دامنه صبر به لحاظ انواع و مراتب، اهمیت صبر، ضرورت صبر، امر به صبر، رابطه صبر با موضوعات دیگر نظیرحق، عمل، صلوة، استقامت، امر به معروف و نهی ازمنکر، جهاد، ریاضت و رحمت، عوارض و علل بی صبری، رابطه صبر با مفاهیم اخلاقی مثل ایمان، تقوا،یقین، شکر، علم و توکل، آثار صبر مانند ایجاد آرامش،نشانه و پاداش و مصادیق صابران، قهرمانان صبر دراسلام اعم از زنان و مردان.

موضوع این تحقیق صبر از دیدگاه قرآن و سنت است . آشنایی هر چه بیشتر با صبر و اهمیت و ارزش آن درآیات و روایات ائمه ی اطهار « علیهم السلام » از اهداف این تحقیق می باشد . در این تحقیق سعی شده است علاوه بر قرآن از منابع روایی، اخلاقی ، تفسیری و تا حد امکان از کتب دست اول استفاده شود ؛ مضاف بر این که از مراجع و منابع مربوط به این مطلب به قلم اندیشمندان بزرگ اسلامی نیز مدد گرفته شده است از جمله : مکارم الاخلاق شیخ طبرسی ( رحمة الله علیه ) ، اصول کافی شیخ کلینی ( رحمة الله علیه ) ، معراج السعادة ملا احمد نراقی و ... . نوع کار هم به شیوه کتابخانه ای می باشد . استقامت و پایداری در امور زندگی و گریز از تسلیم و ضعف و اظهار عجز در برابر مشکلات حقیقت صبر را تشکیل می دهد . صبر اصولاً برای ادامه ی زندگی هر انسانی به ویژه مؤمنان ، ضرورت دارد؛ چرا که زندگی انسان از همان آغاز خلقت با سختی ها و رنج ها آمیخته شده است . ارزش صبر در مکتب تربیتی اسلام به اندازه ای است که در ردیف ارکان و پایه ی ایمان به خداوند قرار گرفته است . قرآن جایگاه صبر وصابران را در کنار ارزش های والای معنویی همچون یقین ، شکر ، تقوا ، توکل ، عمل صالح و ... آورده است و این مطلب اهمیت فضیلت صبر را می رساند . صبر به لحاظ طاعت و معصیت ، مصیبت و نعمت ، مراتب صابران ، حکم صبر، قوای انسانی و ... دارای اقسامی است. از میان سه قسم اول ، صبر بر معصیت ، درجه و رتبه ی بیشتری نزد خداوند دارد . البته صبر بر نعمت را نیز افضل صبر ها می دانند . قرآن مجید در کنار توصیه های فراوان به پیامبر اسلام و مسلمانان راه های دست یابی به فضیلت صبر را به تفصیل بیان داشته است که عبارتند از : شناخت طبیعت زندگی دنیا ، خودشناسی ، باورداشتن پاداش او ، امید قطعی به گشایش ، ایمان به قضا و قدر و مطالعه ی زندگی قهرمانان صبر. آثار صبر در این تحقیق به دو گروه تقسیم شده است. آثار صبر در ارتباط با خدا که شامل محبت و دوستی پروردگار ، پاداش بدون حساب در قیامت، بهره مندی از بهشت و نعمت های آن و بهترین عامل نجات در قبر می باشد . و آثار و پیامدهای صبر در ارتباط با خود انسان که بسیار فراوان است عبارتند از : نیکو زیستن ، بندگی خداوند و عمل به وظایف ، ترقی و تکامل در پرتو صبر ، مصونیت از طغیان و خسران ، آسانی پس از صبر بر سختی و ... . با توجه به آثار و فضیلت صبر و پاداشی که خداوند برای صابران قرار داده است باید به دنبال یک سری راه کارهایی بود که از طریق تبلیغ آنان ، روحیه ی صبر و استقامت و توکل را در میان جامعه ، خصوصاً قشر جوان زنده و تقویت کرد و آنان را به زندگی امیدوار ساخت.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: صبر در قرآن(جمع آوری 103 مورد از آیات حاوی لفظ صبر ومترادفات آن)، اهمیت صبر، مقام صبر و صابران درقرآن، صبر پیامبران خدا (ایوب، ذوالکفل، اسماعیل ویوسف)، شمه ای از حالات پیشینیان هنگام مرگ فرزندان خود.

هدف مقاله حاضر تبیین مفهوم صبر در اسلام و معادل یابی آن در روان شناسی است. در ضمن، تلاش می شود برخی از مفهوم شناسی ها و معادل یابی های پیشین مورد نقد و یا اصلاح قرار گیرد. این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته، یافته های مهمی در سه جنبه حاصل گردید: 1. بعد از بررسی لغوی، اصطلاحی و روایی نتیجه این شد که صبر عبارت است از: حفظ طمأنینه در برابر دشواری ها و مهار مستمر نفس از بی تابی؛ 2. ارتباط این مفهوم با مفاهیم تقوا، حلم و ورع مشخص شد؛ بدین ترتیب، تصور واضح تری از مفهوم صبر می توان داشت؛ 3. ارتباط مفهوم صبر با چند مفهوم روان شناختی بررسی گردید و در نهایت، با توجه به تمایزها و تشابه هایی که بیان گردید، نتیجه این شد که از بین واژه های مطرح شده، معادل و مفهوم نزدیک به صبر در مطالعات روان شناختی واژه «Patience» می باشد.