جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقل گرایی افراطی برخی از اخباریان و کم رنگ شمردن جایگاه عقل توسط برخی از ایشان، سبب شده تا این مکتب متهم به عقل گریزی گردد و تصوّر اوّلیه از اندیشۀ آنان این باشد که اخباریان عقل را به کلّی حجت نمی‌شمارند. از سوی دیگر انتقادات مبنایی میرزا مهدی اصفهانی _ به عنوان مؤسس مکتب معارفی خراسان_ به مفهوم شناسی عقل فلسفی سبب شده تا برخی آن را در کنار اخباریان در یک جبهه و در مقابل اندیشۀ اصولی قرار دهند و هر دو را منکر حجت عقل به شمار آورند، تا جایی که برخی مکتب معارفی خراسان را اخباری یا نواخباری خوانده‌اند. این مقاله بر آن است که با استفاده از منابع دسته اوّل ابتدا دیدگاه این سه مکتب را در خصوص حجیت عقل به درستی تبیین کند و سپس رابطۀ بین این سه دیدگاه و نقدهایی را که هر یک از این مکاتب بر دیگری دارند، طرح و نقد نماید.

ترجمه ماشینی: تشیع اخبار از این جهت « متن مقدس گرا» بود که اخباری معتقد بود که تمام مسائل الهیات و حقوق را می توان در متون وحی یافت. آنها معتقد بودند که نیازی به روی آوردن به منابع جایگزین (مانند دلیل یا الهام) وجود نداشت. این کتاب اولین مطالعه دقیق آموزه ها و تاریخ مدرسه را ارائه می دهد.

ترجمه ماشینی: تشیع اخبار از این جهت «مقدس گرا» بود که اخبارس معتقد بود که تمام مسائل الهیات و حقوق را می توان در متون وحی یافت. آنها معتقد بودند که نیازی به روی آوردن به منابع جایگزین (مانند دلیل یا الهام) وجود نداشت. این کتاب اولین مطالعه دقیق آموزه ها و تاریخ مدرسه را ارائه می دهد.

بحث وحدت اسلامی از مهمترین مباحث روز است که مورد توجه بسیاری از محققان امروزی می باشد. در این میان برخی از رویکردهای شیعه و سنی که به تقریب میان گروههای مختلف اسلامی اعتقاد دارند بر ضرورت اتحاد میان مسلمانان تاکید می کنند. مخالفان این دیدگاه از جمله گروههای انجمن حجتیه، ولایتی ها، شیرازی ها، اخباری ها و وهابیت با تاکید بر حقانیت ادعاهای خود مرزبندی هایی را میان امت اسلامی انجام می دهند. این مرزبندی ها گاهی منجر به اقدامات خشونت آمیز نیز می شود. این جریان باطل در تفکر شیعه اگرچه در درون خود به گروههای مختلفی تقسیم می شود اما در برخی ادله با یکدیگر اشتراک دارند. مهم ترین این ادله عبارتند از رویکرد انحصارگرایانه در حقانیت و نجات، مقدم دانستن برائت بر ولایت و اعتقاد به محوریت ولایت در دین. رویکردهای تقریبی نیز با استناد به ادله نقلی از قرآن و سنت و نیز قواعد فقهی از جمله احترام به مسلم، تجنب از فساد و نیز قاعده وحدت از مساله وحدت دفاع می کنند. علاوه بر ادله مذکور، استفاده از قواعد عقلی از جمله دفع ضرر محتمل و مطابقت اصل وحدت با عقل به قوت ادله می افزاید. همچنین تاکید بر اشتراکات میان فرق اسلامی زمینه مساعدی برای تاکید بر تقریب و یکپارچگی امت اسلامی خواهد بود. رویکرد مختار در این نوشتار تایید رویکرد تقریبی است که با ذکر مبانی کلام اسلامی و ارائه ادله متعدد و بیان راهکارها تبیین شده است. این مبانی عبارتند از رویکرد اعتدالی در حقانیت و نجات بخشی ادیان، تقابل میان حق و باطل به جای تقابل فرق اسلامی، هویت تمدنی اسلام، استکبار ستیزی، رابطه دین و سیاست و انسان شناسی اسلامی. راهکارهای پیشنهادی در این نوشتار به مسائلی از جمله تدوین منشور وحدت، رفع زمینه های اختلاف از طریق روشنگری اذهان عمومی و پاسخ به اتهامات، تمرکز بر مشترکات و نیز لزوم جرم انگاری و حرمت توهین به مذاهب اسلامی پرداخته است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به موضوع پرداخته است.

تفکر جدا کردن حقایق دینی از آنچه محصول عقل بشر است در اسلام سابقه دیرینه‌ای داشته. اشاعره و اخباریون از سردمداران این تفکر محسوب می‌شوند. در عصر حاضر، اندیشه جدایی بین وحی و دست آوردهای عقلی در قالب مکتب تفکیک در خراسان ارائه شده که از طریق بازخوانی و تفسیر جدید از ابزار عقل، تاکید بر ظاهر آیات و روایات همچنین اجتناب از تاویل ادلّه، شیوه‌ای نو از آن تفکر دیرینه را، ارائه کرده است. این نوشته نسخه مکتوب از نشستی علمی است، که در آن: ازطریق نقد مکاتب مختلف علمی و مذاهب متعدد کلامی فلسفی، ایضا ارائه سخنان گران قدر معصومین علیهم السلام در مباحث علمی عقیدتی مختلف، بر مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام تاکید نموده و تبیین می‌نماید: بهترین راه وصول به حقیقت هر علمی خصوصا در اصول عقاید، مراجعه به ائمه هدی علیهم السلام می‌باشد. نظر به عدم تخصص ارائه دهندگان نشست در فلسفه اسلامی و عرفان، نسبت‌های ناصواب فراوانی به این علم و علمای آن داده شده است که سعی شده در غالب ارجاعات و پاورقی ها توضیح و تصحیح گردد.

علامه محمد باقر مجلسی از متکلمان بزرگ و بنام شیعه در دوره صفویه به شمار می‌آید. وی در آثار مستقل و غیرمستقل کلامی خود به شکلی روشمند به استنباط و دفاع از آموزه‌های اعتقادی شیعه در این دوره مهم پرداخته است. در تحقیق حاضر با مراجعه به آثار کلامی وی، روش‌های کلامی وی اصطیاد و مورد بررسی و تحلیل واقع شده است. ایشان در علم کلام از دو روش عقلی و نقلی استفاده کرده است. از نظرگاه او در اعتقادات تنها یقین معتبر بوده و از این رو خبر واحد را در کلام حجت نمی‌داند. از دیدگاه علامه قرآن تحریف لفظی شده است و روایت‌هایی که بر تحریف دلالت دارند از جهت سند متواتر و از جهت دلالت نص هستند. با وجود این که از نظریه تحریف قرآن دفاع می کند ولی از آیات قرآن نیز در مباحث کلامی استفاده کرده است. استفاده وی از روش نقلی به ویژه روایات سبب ورود مسائل جدید به علم کلام رایج شده است. استفاده وی از اخبار به گونه اخباریان نیست و می‌توان به صورت قطعی حکم کرد که وی در مسائل کلامی اخباری به شمار نمی‌آید. استفاده حداکثری از روایات، تاکید بر نقش اهل بیت (ع) در علوم حقیقی، قول به تحریف قرآن و مخالفت با فلسفه و عرفان و حتی قول به صحت روایات کتب مهم و اصیل شیعه هیچ یک نمی‌تواند اخباری بودن وی را اثبات نماید. وی به حجیت عقل برای اثبات پایه های اولیه دین اعتقاد دارد و عقل را به عنوان یکی از منابع اصول دین قبول دارد. از سوی دیگر پذیرش حجیت استقلالی عقل در کنار آیات محکم قرآنی و روایات متواتر به معنای نادیده گرفتن محدودیت‌های عقل نیست. از این رو به محدودیت‌های عقل نیز تاکید دارد. از این رو ایشان از روش عقلی حتی قواعد و ادله فلسفی نیز در اثبات و دفاع از آموزه‌های کلامی استفاده کرده است؛ هر چند که با فلاسفه مشاء و اشراق به شدت مخالفت ورزیده است. علامه مجلسی به شیوه‌های مختلف به دفاع از آموزه‌های کلامی امامیه پرداخته است. وی به دلیل تسلط به مبانی کلامی شیعه و هم چنین آگاهی خوب از مکاتب و مذاهب دیگر و هم چنین مراعات سطح فکری مخاطب هم در تبیین آموزه‌های امامیه موفق بوده و هم در پاسخ دهی به شبهات و رد عقائد معارض به توفیقات خوبی دست یافته است.

آشنایی با مکتب فکری فقها و تاثیر آنها بر مباحث زنان در طول تاریخ و فضای فرهنگی جامعه پیش نیاز هر گونه داوری درباره دیدگاه اسلام در مسئله مشارکت اجتماعی زنان است. یکی از مکاتب تاثیر گذار در این زمینه مکتب اخباری گری است. در این نشست تلاش می شود تا تاثیرات دیدگاه‌های اخباریان در زمینه مشارکت اجتماعی زنان ارائه گردد. می توان گفت رفتار علمی و عملی اخباریان دوره صفویه نقش بسزایی در خانه نشینی زنان داشته است. به طوری که اغلب دیدگاههای فقهی در زمینه منع حضور اجتماعی زنان و تشویق بر خانه نشینی آنها برای اولین بار از جانب اخباریان صادر گردیده است.