جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده برای سخن‌گفتن از اوصاف الهی از دیرباز طریقه‌هایی مطرح بوده است و به دو دستۀ کلی سلبی و ایجابی تقسیم می‌شود که این دو خود دارای زیرمجموعه‌ها و تقسیمات فرعی‌اند‌‌؛ ازجمله تقسیم سلبی به طریقۀ سلب و سکوت‌‌، طریقه سلبی تفضیلی‌‌ و طریقه سلبی- ایجابی است. آن چه در این نوشتار مدنظر ماست بررسی دربارۀ طریقه سلبی- ایجابی و نسبت آن با بیان‌پذیری خداوند است‌‌؛ زیرا این طریقه دارای تفاسیر و معانی مختلف نزد اندیشمندان است و برخی از این معانی با بیان‌ناپذیری خداوند تضاد دارد. حال معنای طریقۀ سلبی- ایجابی نزد ابن سینا‌ و علامه حلی چگونه است؟ رابطه طریقۀ سلبی-ایجابی با بیان‌ناپذیری خداوند نزد این دو اندیشمند چگونه است؟ ابن سینا‌ در باب ذات و صفات الهی صفات واجب تعالی را به سلب‌ها و اضافه بازمی‌گرداند و با بیان‌ناپذیری صفات و ذات الهی موافق نیست. علامه حلی به‌نوعی بازگشت از ایجابی به سلبی قائل و صفات ایجابی را از راه سلب اضداد آن‌ها می‌‌شناسد و بیان‌پذیری در صفات را نیز به توقیفیّت صفات محدود می‌کند. در این نوشتار ضمن بررسی معانی مختلف طریقۀ سلبی- ایجابی نزد اندیشمندانی چون ابن سینا‌ و علامه حلّی‌‌، موضع کلی ابن سینا‌ را که بازگشت همۀ صفات الهی به سلب و اضافه است، بیان می‌داریم.

این پایان نامه مشتمل بر سه بخش با این موضوعات است: بخش اول، کلیات بحث: بحثی در تفسیر اسماء و صفات الهی، آیا اسماءالله توقیفی است یا قیاسی، نقل حکما در تقسیم اوصاف حق، صفات ثبوتی و سلبی خداوند از نظر علامه حلی، رابطه ی اسماء و صفات الهی با آیات، اسماء و صفات خداوند از حیث علم بلاغت (بدیع، ایغال، طباق، مراعاة النظیر، لفّ و نشر، تشابه الاطراف)، صفات ویژه ی پروردگار؛ بخش دوم، تفصیل مباحث: رابطه ی نظام مند اسماء و صفات الهی در قرآن کریم، باری ء، بصیر، توّاب، جبّار، حقّ، حکیم، حلیم، حمید، حی، خالق، خبیر، خلاّق، ذر، رؤوف، ربّ، رحمن، رحیم، رزّاق، رفیع الدرجات، سلام، سمیع،...؛ بخش سوم، خاتمه: خلاصه ی مباحث، اسماء و صفات الهی منفرد در قرآن کریم

این پروژه با عنوان صفات سلبیه خداوند می باشد که به بررسی صفاتی که از خدای متعال نفی شده پرداخته است. مطالبی که در این تحقیق بررسی شده اند به قرار زیر است: طرح تحقیق که عبارت است از: موضوع تحقیق، پیشینه تحقیق، ضرورت تحقیق، اهداف و کاربردهای تحقیق، سؤالات تحقیق، فرضیه های تحقیق و روش تحقیق می باشد. در فصل اول دیدگاه های مختلفی که درباره امکان شناخت صفات الهی وجود دارد، یعنی دیدگاه اهل تشبیه و دیدگاه تنزیه و فهم پذیری مورد بحث قرار گرفته که دیدگاه پسندیده در این باره دیدگاه تنزیه و فهم پذیری است که عقیده دارند که عقل انسان می تواند اوصاف خدا را باز شناسد و به بررسی آنها بپردازد. در ادامه راههای شناخت صفات الهی آورده شده که عبارتند از: راه عقل، راه فطرت، سیری در آفاق و انفس، کشف و شهود، قرآن و روایات که هر کدام از اینها می توانند گواهی در راه شناخت و دلیلی بر شناخت باشند. فصل دوم که با عنوان نفی شرک یکی از مهمترین صفات سلبی می باشد در آن مراد از نفی شرک، ادله های نفی شرک، زمینه های پیدایش شرک، پی آمدهای شرک بحث شده است. در فصل سوم که دیگر صفات سلبی خداوند است در آن صفات سلبی خداوند که عبارتند از: «نفی جسم بودن، نفی دویت، نفی مکان، عدم ترکیب و مرکب بودن، نفی حلول و خدا محتاج نیست که با دلایل عقلی و نقلی بررسی شده است. اما فصل آخر این تحقیق وارستگی خداوند است که در این بخش بعضی دیگر از صفاتی که خداوند نیز از آنها مبرا و پاک است مثلا فراموشی، ظلم و غفلت و ... آورده شده است.