جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این رساله نقد برخی شبهاتی است که «یوسف دره حداد»درکتاب«نظم القرآن والکتاب،معجزة القرآن»درانکاراعجازقرآن مطرح کرده است واز روش توصیفی، تحلیلی وانتقادی بهره گرفته ایم.باعنایت به این که قداست قرآن واثبات نبوت پیامبراعظم(ص)منوطبه وحیانی ومعجزه دانستن این کلام الهی است برخی دشمنان قرآن بویژه مستشرقان باعلم به این مطلب،برای رسیدن به اهداف خود، باپیش فرض «غیر وحیانی وغیرالهی بودن» قرآن واردبحث شده اند.وبخش وسیعی ازتحقیقات خودرا درجهت اثبات این مدعا متمرکزنموده وسعی کرده اند باطرح شبهاتی درجهت زیرسوال بردن معجزه جاوید پیامبراکرم(ص)، نبوت آن حضرت را منکرشوند تادرنتیجه دین اسلام اعتبارخود را ازدست دهد.دره حداد نیزیکی ازاین مستشرقان است.ازجمله اهّم مبانی وی این است که پیامبراکرم(ص)مصلح اجتماعی ونابغه عصرخود بوده وقرآن کریم محصول اندیشه بشری آن حضرت است که درتعامل با محیط وفرهنگ زمانه،بابهره گیری ازکتب مقدس «تورات وانجیل» شکل گرفته است. وی سعی می کند با استناد به آیاتی ازقرآن که دلالت برتصدیق وتفصیل تورات وانجیل دارد وهمچنین شباهت دربسیاری ازاخباروقصص قرآن وعهدین مدعای خود را اثبات نماید.حال آن که اشتراک ادیان الهی درکلیاتی همچون توحید،نبوت،معاد،عبادت،عقلانیّت واخلاق ازیک سو، نشانه ی پایه ونسخ ناپذیربودن این معارف است وازسوی دیگر،نشانه آن است که همه ادیان الهی منشاء واحدوخاستگاه الهی دارند.لذاانکاراخبارغیبی«قصص قرآن» واقتباس ازعهدین باتوجّه به تفاوت آنهادرمحتوا،اهداف و واقع گرایی قصص قرآنی نقض می شود.مبنای وی درخصوص تحریف آیات قرآن «نقیصه،زیادت»نیزباتوجه به اجماع مسلمین درانکارهرگونه تحریف درآیات قرآن، رد می شود.ادعای انکاراعجازادبی قرآن باتاکید وی به غیروحیانی بودن الفاظ قرآن وغیرقابل فهم بودن آیات،نیزمنطقی نیست؛ زیرا قرآن کتابی است که درهمه جوانب« لفظ ومعنا» وحیانی بوده وبرای همگان قابلفهم می باشد.ازاین رومدعیّات وی درانکاراعجازقرآن براساس تفسیرهای نادرست بوده ومبتنی برهیچ دلیل ومنطقی نیست.

تحدّی قرآن شامل صورت و محتوا، به خدایی بودن آن ناظر است و مثلیّت در آیات تحدّی یعنی هم عیاری و هم وزنی با آیات قرآن در آنچه آورده می شود. در همانند آوری قرآن عنصر زاویه دید مشرکان ( و نیز همه مخاطبان ) نسبت به قرآن دخالت دارد و نمی توان ادّعای همانند آوری از قرآن را فارغ از شرایط نزول و دیدگاه مخاطبان آن معنا کرد. به نظر می رسد در میان معیارهای چهارگانه مثلیّت از «هدایت بخشی»، «نظم نو و محتوای بدیع» ، «نظام مندی» و «تأثیرگذاری» ، مهم ترین معیار، «نظم نو و محتوای بدیع قرآن» است که از وصف «حدیث » برای قرآن استفاده می شود و به نوآوری های این کتاب در قالب و محتوا اشاره دارد و احتمالاً مدّ نظر علمای بلاغت و متکلّمان نیز بوده که به جنبه بلاغی قرآن عطف توجه بیشتری داشته اند. اگر ابداعی در قرآن نباشد، تحدّی به آن بی معنا است. تقلید در مدلول و محتوای قرآن و همچنین تقلید از قالب کلمات قرآن در پاسخ به تحدّی قرآن، بی خبری و بی اطّلاعی از اصول معارضه است که مخالفان قرآن با تقلید کامل از نظم و ترکیب آیات قرآن و تغییر برخی از الفاظ آن و همچنین سرقت از قرآن، به خیال خود به مبارزه طلبی قرآن پاسخ گفته و مثل آن را آورده اند.

یکی از مسائلی که در تاریخ علم کلام همواره مود بحث و مناقشه بوده است، مسئله کلام باری تعالی می‌باشد؛ به تبع آن چیستی و چگونگی وحی به مثابه تجسّم کلام الهی، مورد گمانه زنی‌ها و رهیافت‌های نظری مختلفی از تبیینی کاملاً فراطبیعی تا تبیینی طبیعی، قرار گرفته است. وحیانی بودن نصّ از مباحث مهمّ وحی است و طبق دیدگاه مسلمانان، یگانه مصدر منبع وحی و آیات قرآن کریم، در لفظ و معنا، خداوند حکیم است.برخی از نویسندگان و روشن فکران معاصر با نفی الهی بودن قرآن، برای آن منشأ بشری فرض نموده‌اند و برای آن مصادر و منابع مختلفی ذکر کرده اند و قرآن را تعبیر پیامبر از تجربه شخصی خود دانسته‌اند که در قالب الفاظ و کلمات در می آید؛ امّا شواهد تاریخی و آیات قران نشان می‌دهد که وحی به قدرت مقتدر غیبی مستند است و پیامبر(ص) هیچ گونه مداخله‌ای در آن نداشته است.

بنیادیترین مسئله در حوزه معرفت شناسی دینی، که دشوارترینِ آن ها نیز هست، معیار صدق گزاره های ظنی و جزمی دین است. از منظر ما برای معرفت به دین، جزم و علم متعارف و اطمینان کفایت میکند. بر اساس این نگرش، یعنی کفایتِ علم متعارف یا جزم، معیار صدق این گونه معرفت ها چیست؟ در پاسخ به این مسئله، چندین معیار برای ارزیابی معرفت های اطمینانی یا جزمی میتوان برشمرد. در این مقال، هر یک از راه حل های مزبور را بررسی کرده ایم، که مهم ترین آن ها دکترین حجیت در معرفت شناسی دینی و راهبرد شهید صدر در حل مسئله استقراست.این راه حل ها در صورتی قابل استنادند که نتوانیم گزاره های ظنی، جزمی و یقینی بالمعنیالاعم دین را بر گزاره های یقینی بالمعنیالاخص مبتنی بدانیم. اما اگر بتوانیم آن معرفت ها و گزاره ها را بر گزاره های یقینی بالمعنیالاخص مبتنی بدانیم، نیازی به آن راه حل ها نیست. از نظر ما چنین ابتنایی ممکن است.

نصر حامد ابوزید، متفکر جنجالی مصری، در رابطه با وحی و قرآن دیدگاه‌هایی متفاوت ابراز کرد که با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شد. وی می‌کوشید برای پدیده‌های دین اسلام تبیینی طبیعی و غیر متافیزیکی ارائه کند. در این راستا به بحث اعجاز قرآن نیز به صورتی متفاوت پرداخت تا آن را به اعتبار فرهنگی‌ -‌ ادبی‌ای مبدل کند که هر عرب‌زبانی آن را به عنوان متن محوریِ فرهنگی می‌پذیرد. در این صورت ادبیات قرآن و تحلیل سازوکار ادبی قرآن از منظر نقد ادبی معاصر، ریشه‌های دوران‌سازی و شکل‌دهی آن به فرهنگ را نمایان خواهد کرد. این دیدگاه مغایرت توصیفی با نگاه دینداران به قرآن و وحی دارد و نگرش دینی را به نگرشی فرهنگی تقلیل می‌دهد که در آن قرآن در کنار بسیاری از متون ادبی ممتاز می‌نشیند و به نقد ادبی در می‌آید. در این‌گونه نقد ادبی محتوای قرآن نیز مد نظر قرار نمی‌گیرد، حال آنکه حتی در متون ادبی رایج نیز چنین چیزی مد نظر است و تکیه صرفاً بر شکل و قالب ادبی نیست. در این مقاله، دیدگاه نصرحامد ابوزید در این خصوص بررسی و ارزیابی می‌شود.