جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مروری بر عقاید شیعه امامیه و اثبات ادله عقلی و نقلی مربوط به این عقاید است. در این اثر سعی شده است عقاید شیعه امامیه در زمینه توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد بیان گردیده و دلایل عقلی و نقلی مربوط به هر یک از آنها بیان شده و از این عقاید دفاع گردد. نویسنده ابتدا به ماهیت عقل و نقل و حجیت آنها در اثبات معارف دینی اشاره کرده و سپس عقاید شیعیان در مورد توحید و اثبات وجود باریتعالی و اسماء و صفات الهی را بیان کرده است. آنگاه دیدگاه اعتقادی شیعه در مورد عدل خداوند متعال و قضا و قدر الهی و مفهوم امر بین امرین را مورد شرح و بررسی قرار داده و عقیده آنان در مورد نبوت پیامبران الهی و پیامبر بزرگ اسلام و معجزات ایشان و همچنین عصمت آنان را تشریح نموده و ادله مربوط به اثبات امامت ائمه اطهار(ع) و عصمت آنان را از لحاظ عقلی و نقلی بررسی نموده است. در همین زمینه نویسنده به اثبات مشروعیت زیارت قبور ائمه اطهار(ع) و اعتقاد به شفاعت ایشان و توسل به آن ذوات مقدسه پرداخته و شبهاتی در این زمینه مطرح و پاسخ داده است. وی همچنین در ادامه ادله مربوط به مهدویت و مسایل مربوط به معاد و حیات پس از مرگ و اعتقاد شیعیان در این زمینه را مطرح نموده و ادله آنها را ذکر نموده است.

درباره کتاب باید دانست که :آنچه فرارويتان داريد پند و اندرزهای ارزشمند و گرانسنگی است كه از كتاب آسمانی اقتباس گرديده است؛ كتابی كه «تنزيلا ممن خلق الارض و السموات العلی» (سوره مباركه طه، آيه شريفه ۴) اين كتاب بزرگ فرستاده آن كسی است كه زمين و آسمان‌های بلند را آفريد «و انه لتنزيل رب العالمين» (سوره مباركه شعرا، آيه شريفه ۱۹۲) جبرئيل روح الامين(ع) نازل گردانيد «قل نزله روح القدس من ربك بالحق» (سوره مباركه نحل، آيه شريفه ۱۰۲). اين كتاب تنها يك كتاب داستانی قرآنی نيست، بلكه به بحث‌های دينی و علمی فلسفی پرداخته و از سخنان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) بی‌بهره نگذاشته و به حديث شريف نبوی ثقلين نيز تمسك جسته است؛ زيرا كتاب و سنت تفكيك ناپذيرند، همانطور كه پيامبر عظيم الشأن فرمودند: «لن يفترقا» و ترك هر كدام عين گمراهی و تباهی است.

شیخ طوسی (م ۴۶۰ ق) در اصول عقاید و کلام شیعی کتابهای مختلفی نگاشته، تلخیص و یا شرح کرده است از جمله: تلخیص الشافی فی الإمامه، المفصح فی الإمامه، مقدّمة فی المدخل إلی علم الکلام، ریاضة العقول، مالا یسع المکلّف الإخلال به، ما یعلل وما لا یعلل، الفرق بین النبي والإمام، المسائل الرازیة في الوعید و الاقتصاد فیما یجب علی العباد که برخی از این کتابها در دسترس نیستند. در میان این آثار، الاقتصاد با دیگر کتب عقایدی شیخ طوسی در نوع نگارش فرق دارد؛ چرا که وی در این کتاب افزون به پرداختن به عقاید و اصول دین، مسائل فقه را نیز بیان کرده است. ظاهرا شیخ طوسی این کتاب را به درخواست یکی از شاگردان برجسته و محترمش (شیخ اجل) نگاشته – چنان که خود گوید - تا آنچه را که بر بندگان واجب است به طور اختصار – طوری که براهینش به طول نینجامد و خواننده را خسته وملول نسازد - در رساله ای بنگارد. کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول عقاید و اصول دین که مسائل مهم کلامی در موضوعات توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد مطرح شده است؛ بخش دوم فقه و احکام که فروعات مهم فقهی در موضوع طهارت، صلات، صوم، زکات، حج و جهاد بیان شده اند. کتاب با مطلبی تحت عنوان آنچه که بر هر مکلفی واجب است آغاز می شود. شیخ طوسی بیان می دارد که عمل تابع علم است، و آنچه که لازم است مکلف بداند دو امر توحید و عدل است؛ از همین رو به به توضیح توحید پرداخته و راه های رسیدن به مقصود را بیان کرده و راه تقلید را در این امر می بندد. وی ضمن بیان مطالب سؤالات و اشکالات وارد شده را با عباراتی همچون «فإن قیل»، و «قیل»، بر بحث اشاره کرده و هر کدام را با دلیل و برهان – با عبارت قلنا- پاسخ می دهد. آنگاه کتاب را در شش قسم بدین شرح به سامان می رساند: قسم اول: مباحث توحید؛ اثبات صانع عالم و بیان صفات او، واحد بودن خدای تعالی از مباحث این بخش است. قسم دوم: عدل؛ شیخ طوسی بیان می دارد که مراد از این بحث تنزیه خدای تعالی از فعل قبیح است؛ و خداوند بر فعل قبیح تواناست اما آن را انجام نمی دهد. مباحثی همچون استطاعت و تکلیف و مکلف، لطف، فعل اصلح و ... در این بخش تبیین شده است. قسم سوم: در بیان وعد و وعید (معاد):مباحثی همچون احباط و شفاعت در این بخش آمده است. قسم چهارم: مباحث نبوت؛ معجزه، عصمت و نسخ سه موضوع مهم این بخش است. قسم پنجم: مباحث امامت؛ وجوب امامت، صفات امام، اثبات امامت امیرالمؤمنین و اثبات امامت دوازده امام، حکم خروج کنندگان و طغیانگران علیه امیر المؤمنین علیه السلام، و مباحثی دربارۀ غیبت در این بخش آمده است. قسم ششم سخن در عبادات شرعیه است و مباحث فقهی صلات (نمازهای واجب، اذان واقامه، نماز جماعت و...)، طهارت (احکام آبها، غسلها، وضو)، روزه، زکات، حج، و جهاد آمده است. این بخش از کتاب را می توان به توضیح المسائل مختصر امروزی تشبیه کرد که احکام را با دلایل و استنادات شرعی بیان داشته است. شایان ذکر است که شیخ طوسی در بخش امامت، در مطلبی با عنوان «الکلام فی ذکر أعیان الأئمة» به اثبات ولایت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام پرداخته است. وی در این قسمت از کتاب – که حجم بسیاری نیز نسبت به مطالب دیگر دارد – با ذکر دلایل به بیان امامت بلافصل امیر المؤمنین علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه وآله می پردازد. وی در ابتدا به بیان شرط عصمت در امامت اشاره می کند و سپس به دلایل عصمت امیر المؤمنین علیه السلام می پردازد: ابتدا دلیل عقلی و سپس به دلیل قرآنی (آیة اولو الامر) استناد می کند. در بحث قرآنی ضمن تفسیر آیه و بیان شأن نزول آن به اشکالات وارد شده در این باره - با عباراتی اگر گفته شود؛ می گوییم - پاسخ می دهد. در ادامه به حدیث متواتر نبوی «عليّ إمامکم» و «خلیفتی علیکم من بعدي»، و«سلمو علیه بإمرة المؤمنین» اشاره کرده و مباحثی دربارۀ این احادیث مطرح می سازد. در این بخش ضمن رد دلایل برخی نحله های کلامی به رد سخنان و دلایل معتزله نیز می پردازد. دلیل دیگر شیخ طوسی به امامت بلافصل امیر المؤمنین علیه السلام استناد به حدیث غدیر است. در این قسمت ضمن نقل واقعۀ غدیر به ذکر دلیل و برهان می پردازد و در ادامه شعر حسان را نقل می کند. دلیل دیگر استناد به حدیث نبوی منزلت و شرح و توضیح این روایت است. این قسمت از کتاب می تواند به طور مستقل نیز منتشر شود.

کتاب دراسات فی العقیده الاسلامیه همانگونه از نامش پیداست درس هایی درباره عقائد اسلامی است. موضوعاتی از قبیل علم کلام ، فرق کلام و فلسفه، آیا علم کلام باب اجتهاد را بسته است؟، اهم فرق و مدارس کلامی ، علت اولی وجود می پردازد، صفات الهی ، اصول دین از جمله مطالب مطرح شده در کتاب می باشد.

کتاب المسلم و معتقداته توسط ایوب الحائری به رشته تحریر درآمده است. شکی نیست که دفاع از حریم دین و مذهب و عقیده و ولایت و دفع شبهات مسئولیت شرعی بزرگی است. در ایام حج شبهات بزرگ و بی شماری از سوی وهابیت بر مذهب تشیع وارد می شود. نویسنده در این كتاب برخی مباحث اعتقادی اسلام با استناد به آیات قرآن كریم، و روایات به زبان عربی را بیان و تشریح می‌کند. مطالب کتاب از 6 فصل تشکیل شده است که اجمال آنها از این قرار است: 1. مواردی که مخصوص و متعلق به خداوند است مانند صفات خدا و عدل الهی 2. بیان بعضی از شبهات و ردیه های آنها در مسائل اختلافی شیعه و وهابیت مانند تبرک، شفاعت، توسل به انبیاء و بزرگان و... 3. مواردی که مخصوص پیامبر و بعضی از همسران آن حضرت می باشد مانند شخصیت حضرت، عصمت حضرت 4. موارد متعلق به اهل بیت پیامبر و بیان احادیثی در این مورد. 5. صحابه و خلفاء و بیان اقسام صحابه در کتاب و سنت. 6. مسائل اعتقادی مورد اختلاف مانند تقیه، رجعت، گریه بر میت و... نویسنده در خاتمه فلسفه حج در کتاب و سنت و ابعاد حج را بیان می کند. نویسنده در پایان بحث های مطرح شده، پس از ذکر دلایل مخالفین به نقد و رد ادله آنان می پردازد و مخالفین شیعه را از بدعت گزاران می داند که موارد فراوانی را که در زمان رسول الله جایز بود، تحریم نمودند.