جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توجه به معنویت و عرفان در گستره فرهنگ و آداب و رسوم این مرز و بوم پیوسته از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در چند دهه اخیر که پیشرفت های روز افزون علمی، زمینه ساز پویایی بیشتر و پیچیدگی جوامع بشری شده است، همواره توجه به «دین و معنویت» برای رشد و شکوفائی استعدادهای فطری و درونی و هدفمندی مسیر رشد و بالندگی به طور آشکارا احساس می شود.امروزه روانشناسان برای اصلاح رفتارها علاوه بر ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی اصل دیگری به نام «معنویت» را مطرح می کنند. از این رهگذر توجه به آثار فرهیختگان شعر و نثر ادب فارسی که از منابع غنی و سرشار برای آشنایی با عرفان و معنویت است، بسیار ارزشمند است؛ اما مطالعه آثار عرفا و سیر در معنویت و عرفان بدون فهم و درک معانی دقیق اصطلاحات عرفانی میسر نیست. از طرفی برای دستیابی به مفاهیم عمیق معنویت تحلیلی مقایسه ای بین عرفا و روانشناسان مفید است.در این پژوهش سعی شده است ضمن واکاوی مفهوم شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب در متون نثر عرفانی تا سده هفتم و بررسی شکر و تشکر؛ بخشودگی، مراقبت و آرامش درون در روانشناسی، به بیان آثار و فواید این مقایسه تطبیقی با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته شود و تفاوت و اشتراک هر دو حوزه بیان گردد.مفاهیم شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب در بیان عرفا بر اساس خدا محوری است که آثار آن به صورت فردی و جمعی در روابط بین انسانها نیز تبیین می شود. اما در بیان روانشناسان بر اساس انسان محوری و نوع دوستی بررسی می گردد.- تأثیر این مباحث از منبع وحی در میان عرفا موجب اعتماد و اطمینان خاطر بوده و زمینه ساز اصلاح فرد و جامعه است. اما در روانشناسی تأثیر بخشودگی، تشکر، مراقبه و آرامش درون، بیشتر در استحکام زندگی اجتماعی بررسی و تبیین می شود البته به این معنا نیست که به جنبه های فردی توجه نشود.- خدا محوری در بیان مفاهیم موجب هدفمندی، معناداری و رشد و بالندگی مسیر زندگی است. - برخی از آثار و فواید شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب عبارتاست از:کاستی ناهنجاریهای فردی و اجتماعی، کاهش اضطراب، تهذیب نفس، افزایش عزت نفس، سلامت جسم و روان، اعتماد به نفس و در نهایت اصلاح فرد و جامعه. کلید واژگان: شکر، بخشودگی، مراقبه، سکینه قلب و معنویت..

مرگ و زندگی از دیرباز همچون دو دشمن سازش ناپذیر تجسم شده اند. با وجود این، چنین می‌نماید که تعارض میان این دو مفهوم آشکار و بدیهی نباشد. در شعر اغلب شاعران این مفاهیم وجود دارد، لیکن شیوه برداشت‌ها متفاوت است. زندگی و مرگ از تصویرهای هستند که با کلام سپهری، در آمیختگی جاودانه دارد. سپهری با تعریف دوباره‌ی آن‌ها در اشعارش، برداشت قابل توجهی از این مفاهیم ارائه داده است.در این پژوهش با رویکردی میان رشته‌ای و با استفاده از مبانی ادبیّات و روان شناسی نشان داده خواهد شد که سپهری در دفتر‌های اول تا چهارم که مربوط به دوره‌ی جوانی اوست، متأثر از شعر پیشنیان است و این دفتر ها تجربه‌های اولیه‌ی اوست که یکدست نیستند، اما اوج خلاقیت او در دفتر های پنجم تا هشتم که مربوط به دوره‌ی میانسالی است دیده می‌شود، و ویژگی‌های که این روان شناسان برای خلاقیت انسان بیان می-کنند، در این دفترها مشاهده می‌شود. در ادامه با اتکا به نظریه‌ی معنا درمانی (لوگو تراپی) فرانکل به بررسی مفهوم مرگ و زندگی در شعر سپهری پرداخته می‌شود. مفهوم مرگ و زندگی در دفتر مرگ رنگ به دلیل تأثیر شرایط اجتماعی و فضای حاکم بر شعر آن دوره با بدبینی همراه است. مرگ در این دفتر به مفهوم زوال، نابودی و پایان زندگی است. به نظر می‌رسد، در دفتر زندگی خواب ها، سپهری دوره‌ای از بی معنایی و پوچی را تجربه کرده است؛ با توجه به این که معنای هستی و زندگی چیست ؟. سپهری از میانه‌های دفتر آوار آفتاب با مجذوب شدن در طبیعت و فرهنگ و هنر که از راه‌های معنایابی در نظریه‌ی فرانکل است سعی می‌کند در مسائل هستی ژرف اندیشی کند و معنایی برای زندگی اش بیابد.در دفتر شرق اندوه، سپهری به عرفان رویمی‌آورد و به دلیل پرداختن به عرفان، شور و تحرک وارد زندگی او می‌شود، و مرگ مفهومی عارفانه می‌یابد و به عنوان امری حتمی پذیرفته می‌شود. سپهری از منظومه‌یصدای پای آب به بعد با گرایشی که نسبت به مرگ و سرنوشت در پیش می‌گیرد، زیبا- ترین مفاهیم را از مرگ و زندگی ارائه می‌دهد؛ به طوری که مرگ مفهوم کامل‌کننده‌‌ی زندگی را دارد و با مرگ است که زندگی معنا پیدا می‌کند. در منظومه‌ی مسافر نیز مرگ در تمام لحظات در کنار زندگی و انسان حاضر است و همچنان معتقد است که مرگ به زندگی معنا می‌دهد. سپهری در دفتر حجم سبز خواننده را به لطیف ترین لحظه‌های تجربه‌ی شاعرانه از هستی فرا می‌خواند. و با یاد آوری دلخوشی‌های زندگی خواننده خود را معنا‌درمانی می‌کند. در دفتر ماهیچ، ما نگاه معتقد است انسان در دوران اساطیری زندگی خوشبخت تری داشت. هر اندازه از آن دوران دور شده و به پیرایه‌های تمدن آلوده شده اندوهگین تر شده است.کلید واژه‌:شعر معاصر، روان شناسی، سهراب سپهری، مرگ، زندگی

تحقیق حاضر تحت عنوان« بررسی تطبیقی شادی از دیدگاه اسلام و روانشناسی» در پی آن است تابا مراجعه به قرآن کریم و منابع مختلف اسلامی و روانشناسی، مسأله شادی را مورد بررسی قرار دهد.پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، بررسی مفهوم شادی ، عوامل شادی، آثار شادی در دو دیدگاه و همچنین شباهتها و تفاوتهای دو دیدگاه را به عنوان اهداف جزئی خود انتخاب و دنبال کرده است. با توجّه به ماهیّت بنیادی تحقیق و امکانات موجود، روش توصیفی- تحلیلی انتخاب و با جمع آوری اطلاعات و به کمک استدلال و استنتاج نتایج ذیل حاصل گردید: همان گونه که اسلام جهت تمام ابعاد وجودی انساندستوراتی را ارائه نموده است؛ شادی را هم به عنوان یک نیاز مورد توجه قرار داده است. شادی ها را به دو دسته شادیهای ممدو ح ومذموم تقسیم بندی می کند. شادیهایی که موجب اعتلای جسمی و روحی انسان شده و در نهایت منجر به سعادت اخروی فرد می شود را مجاز می داند و شادیهایی را که همراه با فساد و هرزگی می باشند و به زوال عقل و نابودی آخرت منجرمی گردند را نامشروع می داند. علم روانشناسی نیز شادی را موضوع تحقیقات خود قرار داده است. هردو دیدگاه در باره عوامل ایجاد شادی و پیامدهای آن مواردی را مطرح کرده اند که نظرات آنها بسیار به هم نزدیکمی باشد. همچنین هردو دیدگاه فوایدی را برای شادی بیان کرده اند که دین اسلام آثار شادیهای ناپسند را نیز مورد توجّه بیشتری قرار داده است. در رابطه با نتایج حاصل از تحقیقات روانشناسی و دستورات اسلام نیز اختلافات جزئی به چشم می خورد که اکثراً ناشی از تفاوتهای فرهنگی نمونه های تحقیق می باشد.

چکیده در این نوشتار تلاش شده است، آراء نیچه در زمینه ی اخلاق از چشم انداز روان شناختی خود فیلسوف مورد بررسی قرار گیرد و نشان داده شود چگونه آراء فلسفی او تحت تاثیر این چش م انداز قرار دارد . نیچه با طرح نظریه ی"اراده ی قدرت "، هم چون نیرویی بنیادین که در ژرفای طبیعت انسان به طور پنهان و دور از دسترس "خودآگاهی" تعّین بخش اراده و اعمال انسانی است و هم چنین با نشان دادن نقش پر نفوذ عامل " ناخود آگاهی "در عمل اندیشه و آگاهی، تفسیری روان شنا ختی از عملکرد انسا نی ارائه می نماید و بدینوسیله "من استعلایی " ( فرارونده )، "اراده ی آزاد " و در نهایت " اخلاق" را به چالش می گیرد. در ادامه، با بررسی برخی مفاهیم محوری نیچه ازدیدگاه روان شناختی، همانندی های آراء او در این زمینه با مفاهیم روان شناختی نوین به ویژه در آراء فروید نیز ارائه می گردد.

به منظور آشنایی اجمالی خواننده از تحقیق، در نظر است تا هر یک از عناوین فصول چهاگانه را به گونه ای بسیار مختصر توضیح دهیم : فصل اول از موضوعات و عناوین مختلفی تشکیل شده که شروع آن با مقدمه همراه است به مقدمه تحقیق، مختصی از ویژگیها و خصوصیات ممتاز حضرت امام (ره) به بحث گذاشته شد و سپس با درج حدیثی از امام موسی کاظم (ع) که منتسب به امام (ره)، است در دیدگاههای شخصیتهایی چون علامه امینی و یکی از محققین مسلمان انگلیسی در خصوص معظم له پرداخته شد. بعد از بیان مقدمه، آراء تربیتی علماء تعلیم و تربیت و حضرت امام (ره) به بحث گذاشته شد و مختصری از دیدگاه تربیتی قرآن، کلام معصوم، منابع و آثار ادبی، فلسفی و عرفانی و بعضی متخصصان مسلمان و غیر مسلمان که اندیشه های تربیتی داشته و صاحبنظر نیز می باشند صحبت شد. سومین موضوعی که فصل اول تحقیق را به خود اختصاص داده است تعریف موضوع تحقیق می باشد که در آن ضمن بیان جامعیت اندیشه های حضرت امام (ره) به ضرورت بحث و بررسی در خصوص دیدگاههای روانشناختی این اندیشه پرداخته شد. بعد از تعریف موضوع تحقیق به بیان هدفهای تحقیق اشاره شد که ضمن طرح نکاتی در باب ضرورت انجام تحقیق، از هدفهایی چون : معرفی بحث و طرح موضوعات نو برای دانش پژوهان -معرفی و شناساندن هر چه بیشتر افکار بلند حضرت امام (ره) به افراد جامعه خاصه مسئولین تربیتی کشور - گسترش اقبال به تحقیق در اندیشه های تربیتی اسلامی سخن به میان آمد. از جمله عنوانهای دیگری که در فصل اول آن بحث شد فرضیه تحقیق است که در آن محقق عقیده دارد اندیشه های حضرت امام (ره) که در قالب گفتارها، نوشته ها و ... بیان می شود دارای مضامین روانشناسی می باشد که نسبت به معرفی آنها باید همت گماشت در مبحث مربوط به معرفی محدودیت های تحقیق به سه نکته اشاره شده که از جمله آنها اقدام جدیدی است که این تحقیق انجام داده است و به طور طبیعی حرکتهای بدیع جدید محدودیت ها و مشکلاتی بهمراه خود دارند. در پایان فصل اول نیز به تعاریف بعضی اصطلاحات روانشناختی که در تحقیق از آن بحث می شود پرداخته شد و از مفاهیمی چون اعتماد به نفس، عزت نفس، مهار نفس، نظم و انضباط و ... به طور مجمل صحبت شد. لازم به ذکر است که این تحقیق در مجموع 8 مفهوم از مفاهیم روانشناسی را به بحث گذاشته است.

این نوشتار با گزینش سه تن از رهبران روان‌شناسی فرافردی سعی در درک کلی نگرش این رویکرد نوین روان‌شناسی به ویژگی‌ها و منشأ تجارب عرفانی، رابطه‌ی آن با بیماری روانی و کارکرد آن پرداخته است. تجربه‌ی عرفانی به دلیل ایجاد حالت وجد، خلسه، جذبه، قبض و بسط، حالات ویژه‌ی روحی را برای صاحب تجربه به وجود می-آورند، که موجب می‌شود این افراد غیر نرمال تلقی شده و به روان‌شناسان ارجاع داده شوند، لذا نوع نگرش روان‌شناسان به این تجارب حائز اهمیت می‌باشد. شایان ذکر است که روان-شناسان فرافردی نگاه نوین، جامع و انتقادی نسبت به روان‌شناسی تقلیل‌گرا دارند، با این وجود در ایران ناشناخته می‌باشند. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه‌ای و روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی می‌باشد. این نوشتار نتیجه ‌می‌گیرد که روان‌شناسان فرافردی، تجربه‌ی عرفانی را امری فراطبیعی و سطحی از رشد روانی انسان تلقی می‌نمایند، و نه مانند روان‌شناسی اثبات‌گرا آسیب‌روانی. وجود مشابهت میان علایم و حالات حاصل از تجارب عرفانی و بیماری روانی، از دلایل عمده‌ی تلقی تجربه‌ی عرفانی به عنوان بیماری روانی است؛ لاکوف یکی از پیشگامان روان‌شناسی فرافردی مدلی ارائه می‌دهد که بر طبق آن بتوان میان بیماری روانی و تجارب عرفانی تمایز گذاشت. این روان‌شناسان برای تجارب عرفانی کارکردهای مثبت فراوان، و کارکردهای منفیی اندکی را برمی‌شمرد.

کیفیت و رضایت از زندگی همواره از مباحث چالش‌برانگیز در حوزه‌های علوم اجتماعی و روان‌شناسی بوده‌اند و بحث از تأثیر التزام به اعتقادات دینی ـ اسلامی ـ در بهبود کیفی زندگی و ارتقای سطح سلامت روانی نیز به خصوص برای دین‌مداران و جوامع دین‌سالار مسئله‌ای قابل توجه است. هدف این پژوهش‌‌‌‌، بررسی رابطۀ التزام عملی به اعتقادات اسلامی و کیفیت زندگی و رضایت از آن است.

اضطراب هسته اساسی اختلالات روانی و یکی از مفاهیم اساسی در نظریات مشاوره و روان درمانی است که برمبنای توجیهات مربوط به ماهیت انسان و نظریه شخصیت به گونه خاصی تبیین می‌شود. ضرورت هماهنگی و وحدت میان مبانی نظری مشاور با طرح شخصیتی و مبانی ارزشها و اعتقادات وی، انگیزه این تحقیق در بررسی مفهوم اضطراب و راه درمان آن بر پایه طرز تلقی خاص اسلام از ماهیت و هدف انسان ساخت شخصیت ، بیماری و سلامت روان قرار گرفته است . ازنظر اسلام، انسان موجودی پیچیده است که شاکله وی براساس ساخت روانی اولیه حاصل از فطرت و شهوت و نیز عقل و اراده و در تعامل با محیط به گونه خاصی شکل می‌گیرد حال اگر شاکله‌ای عمدتا برمبنای پاسخگوئی به تمایلات بی‌نهایت شهوی شکل گیرد بدلیل حرکت در جهتی خلاف فطرت و طبیعت انسانی و در نیتجه تضاد با واقعیتها و محدودیتهای فردی و محیطی زمینه‌های مساعد بسیاری برای بروز اضطراب فراهم خواهد آورد. به منظور بررسی موضوع و حصول هدف این تحقیق، روش انجام پژوهش از نوع توصیفی، روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و جامعه آماری عمدتا کتب و مقالات تدوین شده پیرامون (روانشناسی انسان از دیدگاه اسلام) است که به لحاظ محدودیت آنها از منبع دیگر نیز استفاده شده است . برخی از مهمترین یافته‌های تحقیق : - اضطراب عمدتا خصیصه فردی است که بواسطه برخوردی از شاکله‌ای بیمارگونه، در تقابل و تعارض دائمی با واقعیتها و محدودیتهای درونی (فردی) و برونی (محیطی) قرار گرفته و احساس فشار و تهدید می‌کند. - اضطراب وقتی بروز می‌کند که فرد نتواند فشار و تهدید حاصله را دفع کند یا بطریقی با آن کنار بیاید. - فرایند درمان، تاکید برخودشناسی مراجع و کشف رابطه اضطراب با نیازها، انگیزه‌ها، افکار و اهداف برخاسته از شاکله بیمارگونه و هدایت و یاری وی برای تجدیدنظر در ساخت شاکله و تغییر و اصلاح آن براساس تمایلات اصیل انسانی و فطری و با استفاده از روشها و فنونی مانند : اعطای بینش ، وانمودسازی، الگوسازی، عمومی‌سازی، دعا است .

آنچه پیش رو دارید نگرشی به موضوع تبرج از دیدگاه قرآن و روان‏شناسی است. علی‏رغم نهی صریح اسلام از تبرج و عدم هرگونه آرایش و پیرایش در مجامع عمومی، چنان‏که می‏بینیم این موضوع تا حدودی جایگاه خود را در جامعه کنونی از دست داده و منکرات جای آن را گرفته است. تبرج به معنای خود نمايي زنان، آشکار کردن زينتشان براي نامحرم و زيبا جلوه دادن در برابر آنهاست؛ و با هیستریک (افرادی با ویژگی‏های شخصیتی‏ وابسته، خودمحور، نیازمند به جلب‏توجه دیگران، همراه‏ با ابراز رفتارهای نمایشی) در روان‏‏شناسی منطبق است. هیستریک به عنوان یکی از عوامل تبرج به بحث و بررسي نياز دارد. درمان هیستریک از دیدگاه قرآن و روان‏شناسی، موضوعي است که در فصل سوم اين تحقيق با روش توصيفي تحليلي به آن پرداخته‏ایم. با رجوع به مضامین عمیق قرآن می‏توان كامل‏ترین و مناسب‏ترین نسخه پزشكی را برای افراد دچار اختلال شخصیت و در کل همه بیماری های روانی پیچید. قرآن برای برونرفت از همه مشكلات راهكارهایی را ارایه داده است.با نگاهی گذرا به درمان اختلالات شخصیت در قرآن و روان‏شناسی در‏می‏یابیم صرفاً استفاده از دارو (که در روان‏شناسی به آن توصیه شده)کافی نیست، بلکه جنبه روانی و باورمندی به قدرت لایزال الهی بسیار مهمتر از استفاده از دارو است. آنچه باعث شفا می شود روحیه تلقین (به ضمیر ناخودآگاه) و قدرت ایمان و سایر جنبه های معنوی است و هرچه این روحیه و ایمان قلبی به مبداء قوی تر باشد، درمان نیز مؤثرتر و عمیق تر خواهد بود.

ادیان و مکتب‌های مختلف از زوایای گوناگون به موضوع انسان رشد یافته پرداخته‌اند از این رو با ذکر ویژگی های متفاوت برای او کوشیده‌اند نمونه‌ای از انسان کامل ارائه دهند. تا دیگران با پیروی از او بتوانند با شکوفا ساختن استعدادهای خود راه‌های کمال را بپیمایند . در روان شناسی نیز موضوع انسان و کارکرد آرمانی آن مورد توجه قرار گرفته است نظریه پردازانی که بیشتر به موضوع کارکرد آرمانی می پردازند تحت عنوان نظریه پرداز خودشکوفایی و کمال طبقه‌بندی می‌شوند .اسلام نیز در کتاب آسمانی اش قرآن کریم برای انسان رشدیافته جایگاه ویژه‌ای قائل است تا جایی که خداوند در قرآن او را خلیفه و جانشین خود می‌داند و الگوی دیگران معرفی می کند. از آنجا که نگاه قرآن کریم نگاهی است از سوی خالق به مخلوق و نگاه روان شناسی نگاهی است در سطح توانایی های بشری ، الزاماً نمیتوان بین مفاهیم قرآنی و یافته‌های بشری رابطه برقرار نمود امّا این پژوهش در شکل رساله کارشناسی ارشد بر آن است تا ضمن تحلیل و بررسی نگاه ویژه قرآنی در رابطه با شخصیت انسانهای کامل و رشدیافته از طریق تطبیق بین مباحث قرآنی و روان‌شناسی ( تا حد امکان )، به بیان مبانی روان شناختی شاخصه‌های شخصیتی افراد رشدیافته از منظر قرآن بپردازد.در این پژوهش بعد از بررسی چالش‌های اساسی درباره طبیعت بشر از منظر روان‌شناسی و قرآن به موضوع انسان سالم و رشدیافته پرداخته شده است . ابتدا از منظر روان‌شناسان مختلف که در حوزه انسان سالم و انسان رشد یافته نظریاتی داشته‌اند سخن به میان آمده و سپس از منظر قرآن کریم به این موضوع پرداخته شده است . رشدیافتگی در قرآن کریم از طریق شبکه معنا شناسی کشف و ویژگی‌های انسان رشدیافته استخراج و از طریق تحلیل محتوا شاخصه‌های آنها دسته‌بندی گردیده است . بعد از توصیف قرآنی، تبیین روان‌شناختی ویژگی های انسان رشدیافته با توجه به ابعاد شخصیت یعنی سه حوزه شناختی ، انگیزشی و رفتاری انجام پذیرفته و همچنین از منظر صفات در شخصیت با توجه به تقسیم بندی کتل در سه حوزه پویشی ، توانشی و خلقی ، دسته‌بندی ویژگی‌ها انجام شده است . در پایان به ویژگی های اختصاصی الگوی قرآن در بیان و ارائه شخصیت رشد یافته در مقایسه با نظریه‌های روان شناسان کمال پرداخته شده است.