جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابو القاسم محمود بن عمر بن احمد زمخشری لقبش جارالله بود که از دانشمندان بزرگ ایرانی است.گرایش زمخشری یه مذهب معتزلی بود که این گرایش را در تفسیر الکشاف بطور آشکار بیان کرده و با مخالفان به مناظره برخاسته است.تفسیر کشاف یک تفسیر ارزشمند است که در آن زیبایی و جمال قرآن را نشان داده و در روشنگری و کشف بلاغت و سحر بیان قرآن، بی‌نظیر است. در فرهنگ اسلامی از اعتقاد به ظهور منجی با نام «مهدویت» یاد می شود.از آنجایی که اهل سنت و اهل تشیع بعنوان دو مذهب اصلی جهان اسلام در زمینه ی مهدویت اشتراکات و اختلافاتی دارند؛ در این پژوهش تلاش بر این است که شیوه ی برخورد زمخشری بعنوان یک مفسر معتزلی مسلک با آیات مهدویت را در تفسیر کشاف بررسی نماییم.

دین اسلام ،باتاکیدبر رحمت ومغفرت الهی،همواره راهی برای امیدوری به آمرزش گناهکاران فراهم کرده است. یکی از مهمترین مفاهیم در این زمینه،"شفاعت" است. شفاعت،به معنای وساطت و میانجی گری ،نقش مهمی در ایجاد امید وانگیزه برای بازگشت به سوی خداوند دارد. مفهوم شفاعت در طول تاریخ اسلام،همواره مورد بحث وبررسی متکلمان ،فقیهان ومفسران قرار داشته است. ودر تبیین رابطه ی بین خالق و مخلوق و نیز تبیین سرنوشت انسان در آخرت،نقش مهمی ایفا کرده است .دیدگاههای مختلفی در مورد شرایط،گستره و انواع شفاعت مطرح شده است. در این میان،مفسران قرآن کریم،به عنوان شارحان اصلی متون دینی ،با استناد به آیات قرآنی وروایات،تلاش کرده اند تا ابعاد مختلف این مفهوم را تبیین کنند. مفسران اسلامی ، به دلیل قرار گرفتن در معرض چالشهای جدیدوتحولات فکری واجتماعی ،تلاش کرده اند تا فهمی نواز مفاهیم دینی،از جمله شفاعت ارائه دهند. در میان مفسران اسلامی ،دیدگاههای متفاوتی در مورد شفاعت برای مسلمان گناهکار وجود دارد.برخی از مفسران،با استناد به آیات وروایات ،شفاعت را به عنوان یکی از راههای آمرزش گناهان می پذیرند،در حالیکه برخی دیگر،با تاکید براهمیت توبه وعمل صالح،شفاعت را محدود به شرایط خاصی می دانند یا آن را به طور کلی رد می کنند. این اختلافات دیدگاهی ،می تواند تاثیر قابل توجهی بر برداشت های مختلف از مفهوم شفاعت ونقش آن در زندگی مسلمانان داشته باشد.به عنوان مثال،برخی ممکن است با تکیه بر مفهوم شفاعت،از انجام وظایف دینی و مسئولیت های فردی و احتماعی خود غفلت کنند. از این رو،ضروری است که دیدگاه های مختلف مفسران اسلامی در مورد شفاعت،به صورت دقیق ومنصفانه مورد بررسی وتحلیل قرار گیرد. با وجود اهمیت موضوع ،تاکنون پزوهشی جامع که به طور خاص به مقایسه دیدگاه های مفسران اسلامی در مورد شفاعت برای مسلمانان گناهکاربپردازد،انجام نشده است.بنابراین ،مساله اصلی این پزوهش،بررسی ومقایسه دیدگاه سه مفسر از سه مکتب معتزله ،اشاعره وشیعه(کشاف،روح المعانی والمیزان)در مورد شفاعت برای مسلمان گناهکار است.این پزوهش تلاش می کند تا: 1-دیدگاه های سه مفسراز سه مکتب معتزله ،اشاعر، وشیعه (کشاف،روح المعانی، المیزان)در مورد شفاعت برای مسلمان گناهکار را شناسایی وتحلیل کند. 2-نقاط اشتراک وافتراق این دیدگاه ها را مشخص کند. انجام این پزوهش به دلایل زیر ضروری است: 1- نبود پزوهشی جامع در این زمینه 2- اهمیت بررسی دیدگاه های مفسران اسلامی به دلیل تاثیر گذاری آنها بر افکارعمومی 3- کمک به فهم بهتر و دقیق ترمفهوم شفاعت ورفع ابهامات موجود اهداف پزوهش عبارتند از : 1-شناسایی و تحلیل دید گاه سه مفسر از سه مکتب معتزله،اشاعره وشیعه در مورد شفاعت مسلمان گناهکار 2-مقایسه دید گاه های سه مفسر از سه مکتب معتزله ،اشاعره وشیعه این تحقیق تلاش می کند به این سوالات پاسخ دهد: سوال اصلی: نقاط اشتراک وافتراق دیدگاه تفاسیر(کشاف،روح المعانی والمیزان)در مورد شفاعت مسلمان گناهکار چیست؟ سوالات فرعی: 1-نقاط اشتراک تفاسیر(کشاف ،روح المعانی والمیزان)درباره شفاعت مسلمان گناهکار چیست؟ 2-نقاط افتراق تفاسیر (کشاف، روح المعانی و المیزان )درباره شفاعت مسلمان گناهکار چیست؟

‫هدف اساسى اين پاياننامه، تدوين توضيحات زمخشرى پيرامون آيات قرآن در قالب يك كتاب بلاغت است. مباحث اين پژوهش عبارتند از: زندگينامه و افكار و آثار زمخشرى، مهمترين ويژگيهاى تفسير كشاف، تاريخچه علوم بلاغى تا عهد زمخشرى و تاريخچه اعجاز بلاغى قرآن تا دوره زمخشرى.

روایات تفسیری امام علی علیه السلام در تفسیر الکشف نقش مهم و حیاتی دارد، زیرا این روایات جزء لاینفک و جدایی ناپذیر میراث اسلامی و فرهنگی است که مسلمانان در طول قرون و اعصار حفظ کرده اند. این روایات درک عمیقی از قرآن کریم و مفاهیم دینی و معنوی را به همراه دارد. هدف این پژوهش شناسایی روایات تفسیری امیرالمؤمنین علیه السلام در تفسیر الکشاف و معانی و خطبه ها و فهم احکام فقهی و اخلاقی و فضایل آن است. سوره ها و آیات و نیز شناخت اعجاز گرافیکی از طریق قرائت و تبیین و تبیین مفاهیمی که آیات شریفه آورده و بیان و مضامین آنها را بیان کرده است.روایات امام علی علیه السلام. زمخشری در تفسیر خود، علیرغم اینکه عقیده معتزله را دارد، به این روایات استناد می کند، سندها و راه های انتقال روایات امام علی علیه السلام، چگونگی استخراج حدیث از منابع را مشخص می کند. جستجوی صحت سند و نیز ثقه بودن راویان و تشخیص روایات صحیح از روایات. روش مورد استفاده در این پژوهش، رویکرد توصیفی و تحلیلی است که از طریق آن به تحلیل روایات مندرج در تفسیر الزمخشری که به تبیین آیات اعتقادی، اخلاقی و فقهی ذکر شده در خصوص امام علی علیه السلام پرداخته و روایات معتبر از آن حضرت می پردازیم. زنجیره انتقال. در این تحقیق، یک سوال اصلی را مطرح کردم که نقش روایات تفسیری امیرالمؤمنین علیه السلام در تفسیر الکشاف چیست؟ از طریق این سؤال، سؤالات فرعی برای حصول نتیجه منشعب شد که برجسته ترین آنها این بود - معلوم شد که الزمخشری به ذکر فضیلت اهل بیت و روش هایی که الزمخشری دنبال می کرد بسنده نمی کند. روایات را منتقل کند معلوم شد که به وحی اهمیت نمی دهد، زمخشری به انتقال روایات به جنبه ادبی و زبانی اهمیت می دهد. الزمخشری به جمع آوری روایات امام علی (ع) که شامل قرائات بود، تکیه کرد و در تفسیر معانی و استنباط احکام و نیز آشکار ساختن قرائات از آن بهره برد تا عملکرد لفظی کلام را حفظ کند. قرآن کریم را از تحریف حفظ کند و سلسله صحیح انتقال را که به فرزند بزرگوار محمد (ص) متصل است حفظ کند. با تحقیق و تحلیل بینش زمخشری، مشخص شد که حضرت علی علیه السلام همان پیامبر اعظم است و همان صفات و اخلاقیات را دارد که رسول خدا آورده است و با این بینش روشن می شود که امام علی علیه السلام معصوم است. و شماری از منابعی که به دست من افتاد، اعم از چاپی یا خطی. در این مطالعه تعداد زیادی آیات قرآنی و احادیث نبوی که حاوی حقایق در مورد امام علی علیه السلام است یافتم و مانند دیگران در مورد آن حضرت متحیر شدم، چه کسی می تواند او را در نگارش و تحقیق برآورده کند؟ قرآن کریم آیات فراوانی را بیان کرده است که در آنها به مقام علی علیه السلام و میزان فضیلت آن حضرت برای امت، انسانیت به طور عام و اسلام به ویژه اشاره کرده است.

تفسیر قرآن کریم به عنوان یکی از مهم‌ترین رشته‌های علوم اسلامی همواره محل توجه و تحقیق علما و محققان بوده است. از میان تفاسیر مختلف، تفسیر المیزان نوشته علامه طباطبایی و تفسیر الکشاف اثر زمخشری به عنوان دو تفسیر برجسته و معتبر در جهان اسلام شناخته شده‌اند. هر دو تفسیر با روش‌ها و رویکردهای خاص خود به تبیین و تفسیر آیات قرآن می‌پردازند و دیدگاه‌های متفاوتی را نسبت به موضوعات مختلف دینی و اعتقادی ارائه می‌دهند. یکی از مسائل مهمی که در هر دو تفسیر به آن پرداخته شده است، موضوع عذاب اخروی است. عذاب اخروی به عنوان یکی از اصول اعتقادی مهم در اسلام، همواره محل بحث و تحلیل بوده است. درک صحیح از مفهوم عذاب اخروی و تفسیر آن می‌تواند تأثیر بسزایی بر باورها و نگرش‌های دینی مسلمانان داشته باشد . عذاب اخروی از جمله مباحثی است که از دیرباز در برنامه تربیتی تمامی انبیاء و اوصیای الهی بوده است همه ی آنان بعد از ایمان به خدا ایمان به معاد را مطرح کرده اند و آن را لازمه ی ایمان به خدا دانسته اند لذا بحث از بهشت و جهنم و عذاب‌های جهنم و فلسفه ی عذاب‌های اخروی از دیرباز مورد توجه پیروان ادیان مختلف بوده است و همواره چالشهای بسیاری در این زمینه مطرح شده است با توجه به قانون عقلی که دفع خطر احتمالی لازم و ضروری است اهمیت این مبحث را میرساند که بررسی تطبیقی دیدگاه‌های مختلف در تفسیر قرآن، به‌ویژه در مورد موضوعی به‌حساسیت و اهمیت عذاب اخروی، می‌تواند به درک بهتری از معانی و مفاهیم آیات قرآنی منجر شود. این بررسی کمک می‌کند تا تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در تفسیرهای مختلف آشکار شود و تفسیرهای عمیق‌تر و دقیق‌تری از آیات فراهم گردد. همچنین بررسی تطبیقی دیدگاه‌های مختلف در مورد عذاب اخروی می‌تواند به رفع ابهامات و پاسخگویی به شبهات دینی کمک کند. با شفاف‌سازی و تحلیل دقیق دیدگاه‌های مفسران مختلف، می‌توان به فهم بهتری از آموزه‌های قرآنی دست یافت و پاسخ‌های منطقی و مستدل به پرسش‌ها و شبهات دینی ارائه داد. و در نهایت تفسیرهای مختلف از عذاب اخروی می‌توانند تأثیرات مستقیمی بر دیدگاه‌های فقهی و اخلاقی داشته باشند. فهم بهتر از این موضوع می‌تواند به اصلاح و بهبود نگرش‌های فقهی و اخلاقی در جوامع اسلامی منجر شود و به ایجاد اصول و قوانین دینی منطبق بر مفاهیم قرآنی کمک کند.

تفسير الصافي يكى از آثار پر ارج ملامحسن فيض كاشانى است كه بيشتر با جنبۀ روايى و نقلى نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعيت، در اعصار مختلف مورد توجه و عنايت قرار گرفته است. مرحوم فيض در تفسير خود سعى كرده است، تفسيرى پيراسته از انديشه‌هاى گوناگون عرضه كند.

یکی از عوامل تنوع تفاسیر، مبانی مختلف مفسّران آن‌ها در ساحت‌های گوناگون است. از جمله-ی این ساحت‌ها، مبنای کلامی مفسّر است که می‌تواند بر تفسیر او اثرگذار باشد. طبرسی و زمخشری ازجمله مفسران قرون پنج و شش هجری یعنی دوره بحث‌های کلامی هستند. ازآنجایی‌که تفسیر جوامع الجامع طبرسی با تأثیر از تفسیر کشّاف زمخشری نگاشته شده است، و از طرفی تفسیر کشّاف، تفسیری معتزلی است، این سؤال را ایجاد می‌کند که طبرسی در بازتاب مباحث کلامی تفسیر معتزلی کشّاف در تفسیر شیعی خود چه رویکردی اتخاذ کرده است؟ این پژوهش با هدف پاسخ به این سؤال با روشی کتابخانه‌ای به شیوه توصیف و تحلیل در این زمینه تلاش کرده است. نتایج حاصله نشان می‌دهد هرچند در ظاهر عبارات، جوامع تابع کشّاف است اما از نظر محتوا در موارد بسیاری این‌گونه نیست. ازجمله در بُعد کلامی در موارد اشتراک نظر شیعه و معتزله به دلیل بنای طبرسی بر اختصار، وی ظاهر عبارات کشّاف را منعکس کرده هرچند خود نیز به گواه مجمع‌البیان بر همین نظر بوده است و در موارد غیرمشترک، رأی کشّاف را ذکر نکرده و یا رد و حتی توبیخ کرده است.