جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تئوری های معناداری را می توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: نخست تئوری های سمانتیکی معناداری که در صدد روشن کردن ماهیت معنا هستند و دوم، تئوری های زیربنایی معناداری که مسئله اصلی آنها این است که «چرا عبارات زبانی دارای معنایی هستند که اکنون دارند». تئوری ارائه شده در این رساله، تئوری است که در زمره تئوری های زیربنایی قرار می گیرد و در این تحقیق، به دنبال آراء پل هورویچ، برای پاسخگویی به مسئله چرایی معناداری کلمات پیشنهاد می شود. این تئوری فرایندی را پیشنهاد می-کند که بر اساس آن، کلمات در مواجهه عامل انسانی با حقایق عینی واجد معنا می شوند. گرایش عامل انسانی به استفاده از یک واژه به طریقی خاص، مانند تابع (یا نظم و قاعده ای) می باشد که ورودی آن عوامل تاثیرگذار ذهنی و عینی در معنایابی عبارات زبانی و خروجی آن قاعده ای است که بر کاربرد های صحیح یک کلمه حاکم است. این تمایل و گرایش بستر تبدیل جملات تعیین کننده معنی، به معیاری برای سنجش کاربردهای صحیح است.جملات تعیین کننده معنی که معنای یک کلمه از آنها تولید می شود دارای ویژگی خاصی به نام مقبولیت هستند. این جملات سبب تولید ویژگی ها و خصوصیات بنیادی معناداری کلمه شده و باعث می شوند آن کلمه معنای خاصی را داشته باشد که اکنون دارد. به تعبیر دیگر، الگوی کلی حاکم بر کاربرد یک کلمه، با چند واسطه، از ویژگی مقبولیت آن ناشی می شود. ویژگی مقبولیت سبب می شود برخی جملات حاوی کلمه نقشی برجسته پیدا کرده و تعیین می کند چه شرایطی باید مهیا باشد تا به عنوان مثال بتوان به شکلی قابل قبول یک کلمه را به برخی از اشیا نسبت داد. همچنین با کمک نظریه های زبانشناسی شناختی که توسط لیکاف و لانگاکر توسعه یافته است و مدل شعاعی و نظریه سرنمون، می-تواند چنین توضیح داد که سرنمونها، کاربردهای برجسته شده یک کلمه بوده و هر چه کاربردی از جمله تعیین کننده معنی دورتر و متفاوت تر باشد، معنی کلمه نیز از معنای اصلی آن دورتر خواهد بود.

این پژوهش به مقایسه‌ی تطبیقی بافت (سیاق) در دو علم تفسیر و زبان شناسی می پردازد و در آن انواع بافت قرآن، ابزار‌های ایجاد پیوستگی بافتی و تعارض بافت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیرباز در میان تفاسیر و دیگر آثار علوم اسلامی، از مقولاتی همچون سیاق، قرینه، نظم، تناسب و نظایر آن ها سخن گفته می شود که هدف از همه آن ها، بررسی ارتباط اجزای کلام با یکدیگر است. گفتمان و تحلیل آن در علم زبان شناسی، معادل سیاق و بررسی سیاقی متون در علم تفسیر است. علما و زبان شناسان اسلامی به دلیل ضرورت پرداختن ایشان به متونی همچون قرآن و سنت، قرن ها زودتر از زبان شناسان غربی، از مباحث مربوط به سیاق کلام آگاهی یافتند. در مباحث سنتی، از سیاق تنها ارتباط لفظی اجزای کلام اراده می شد؛ اما در دوره معاصر با تأثیرپذیری از مباحث بافت و تحلیل گفتمان در زبان شناسی، حدود آن توسعه یافت و شامل ارتباط اجزای کلام با موقعیت نیز شد. در این معنا، سیاق با قرینه ترادف کامل پیدا می کند؛ زیرا قرینه را بر دو قسم می دانند: قرینه لفظی و قرینه حالی. بر همین قیاس، سیاق را نیز به دو قسم تقسیم می کنند: سیاق لفظی و سیاق حالی. نگاه جامع به ابعاد مختلف سیاق و کاربرد آن می تواند نقشی تأثیرگذار در ارتقای مباحث تفسیری داشته باشد. سیاق حالی یا موقعیتی قرآن عبارت از اسباب نزول به معنای عام است. این بررسی همچنین نشان می دهد که در صورت تعارض میان بافت ها، اصالت با سیاق لفظی است.

« زبان » در مفهوم کلی واژه ، اشاره دارد به توانایی سخن گفتن انسان . « زبان عبارت است ازمجموعه ای قواعدکه به آن دستور ( گرامر ) می گویند و نیز تعدادی واژه که واژگان زبان را تشکیل می دهد. » (باطنی،1371 :73)ساخت و چگونگی تغییر و تحولات مربوط به واژه ، نحو و اجزای جمله و آواشناسی در زبان شناسی بررسی می شود . رومن یاکوبسن ( 1982 ـ 1896 ) زبان شناس و منتقد مکتب فرمالیسم و ساختارگرایی ، نظریه ی « زبان شعر» را مطرح کرده است . وی ابتدا نظریه ی ارتباط زبان را مطرح و اعتقاد داشته که کارکرد ادبی پیام ، آگاهی بهجنبه ی زبان شناسیک پیام است . به عبارت دیگر پیام در شعر ، تحت تأثیر ویژگی زبان قرار دارد و برای یافتن معنا یا معناهای پنهان در متن باید از بررسی ویژگی های زبانی آغاز کرد ، همچنین باید حضور و قصد مؤلف را کنار گذاشت . نظر یاکوبسن ریشه در بحث هوسرل ( فیلسوف پدیدار شناسی ) و سوسور ( زبان شناس سوئیسی ) دارد ، از نظر آنان مفهوم از مصداق جداست ، یاکوبسن نیز متن ادبی را از محیط و شرایط پدید آمدن آن جدا کرده و در داخل متن ادبی بررسی می کند . در واقع روش بررسی زبان شعر ، روش مطالعات زبان شناختی است ، در شعر به بررسی آوایی ، لغوی ، نحوی و وزنی پرداخته می شود . در این رساله بر اساس تئوری یاکوبسن ، شعرهای پروین اعتصامی مورد تحلیل قرار می گیرند . در فصل اول کلیاتی درباره ی زبان شعر ، مطرح شده ودر فصل دوم ، پیشینه ی مطالعات زبان شناختی و شعر بیان شده ، و در فصل سوم داده های تحقیق شامل پانزده شعر آمده است ، در فصل چهارم ، شعرها از نظر نحوی ، واژگانی و معنایی بررسی شده اند و با توجه به این که بخش زیادی از شعرهای پروین را مناظره ها تشکیل می دهند ، بنابراین مسأله ی گفتگو و ویژگی های آن مطرح است بر این اساس از کنش های گفتاری استفاده شده است. فصل پنجم نتیجه گیری است . بر اساس نتایج به دست آمده اجزای جمله در شعرهای پروین ، جابه جایی زیادی ندارند و در موارد زیادی همانند زبان معیار به کار رفته اند . انواع « و » در شعرها ، طبقه بندی شده از جمله افزایشی ،تقابلی و ... عقل و دین ، محور اصلی بساری از شعرها را تشکیل می دهد و معنی های زیادی متناسب با آن شکل گرفته ، عبارت های کنایی ، استعاره ، تمثیل و طباق در شعرها بسیار است . این پژوهش به روش اثباتی و بر مبنای نظریه ی زبان شناختی یاکوبسن صورت می گیرد .

چکیده«الاهیات»، معادل عربی واژۀ theology ، علمی است که موضوعش خداشناسی و بررسی باورهای دینی است. این علم در جهان اسلام با عنوان «کلام اسلامی» شناخته می‌شود. الاهیدانان هر دینی می‌کوشند به توضیح و توجیه باورهایشان بپردازند و در مقابل شبهاتی که از سوی مخالفان ارائه می‌شود، از دین خود دفاع کنند. در دین زردشتی هم مانند سایر ادیان مجموعه متونی به وجود آمده است که از آنها می‌توان تحت عنوان متون الاهیاتی یاد کرد. شکند گمانیگ وزار متنی الاهیاتی است و موضوعات اصلی الاهیات نظیر خداشناسی، انسان‌شناسی و جهان‌شناسی به طور خلاصه در آن مطرح شده است. متن را مردان‌فرخ پسر اورمزداد، احتمالاً در قرن سوم هجری تألیف کرده است. این کتاب 16 فصل دارد، البته به سیاق سایر متون دینی کهن مفاهیم و آموزه‌ها به طور پراکنده در کتاب مطرح شده است و یکی از هدفهای این پژوهش سامان بخشیدن به این مفاهیم پراکنده و ارائه توصیفی روشن از این مضامین است. کتاب مقدمه‌ای دارد که در آن مولف هدفش را از نگارش کتاب ذکر می‌کند. در فصل‌های 2 تا 10 اصول اعتقادات زردشتی بیان شده است. فصلهای 2-4 موضوعات مهمی همچون قدرت و علم خداوند، مسئلۀ شر و کیفیت آفرینش در قالب پرسش و پاسخ مطرح شده است. فصل پنجم در رد ملحدان، فصل ششم در رد دهریان، فصل هفتم در اثبات ثنویت، فصل هشتم در اثبات وجود نیروی شر، و فصل‌های 9-10 تکمله‌ای در بحث ثنویت است. مولف به سیاق برخی از متون کلامی اسلامی که در آن عصر نوشته شده است، موضع خود را در قبال سایر ادیان نیز بیان می‌کند. از این رو از فصلهای 11-16 مولفِ کتاب مباحثی را درباب دین اسلام، یهودیت، مسیحیت و مانویت مطرح می‌کند که البته در لابلای این مطالب نیز می‌توان نکته‌های مهمی را دربارۀ الاهیات زردشتی یافت. متن گرچه مربوط به قرن سوم هجری است اما بازتابی است از باورهای زردشتیان در عهد ساسانی. البته چنانکه پژوهشهای نوین روشن کرده است دین زردشتی در عهد ساسانیان صورت واحدی نداشته و مکاتب و شاخه‌های مختلفی در این دین وجود داشته است. بنابراین مولف کتاب را نمی‌توان سخنگوی کل جامعۀ زردشتی پنداشت، بلکه او مطابق با مکتب تفسیری خاصی که در آن قرار داشته است، سخن می‌گوید. با مقایسۀ سخنان وی با متون دیگر آن عصر می‌توان به اختلافات و شباهت‌های آراء او با سایر همکیشانش پی برد.

به اعتقاد صاحب نظران حوزه کاربردشناسی و مشخصاً ساخت اطلاع، مهم تر از آن چه گفته می شود شیوه گفتن آن است. ساخت اطلاع به شیوه های مختلف بیان مطالب واحد می پردازد و اساساً پرسش اصلی در این شاخه از علم زبان شناسی این است که چرا برای بیان مطالب واحد در موقعیت های مختلف از ساخت های دستوری متفاوت استفاده می کنیم. در این پژوهش به چهارنوع حرکت در عناصر جمله می پردازیم و بسامد وقوع آن ها را در جملات مربوط به پیکره مورد نظر محاسبه می کنیم. به طور کلی هدف از انجام این پژوهش را می توان در دو مورد زیر خلاصه کرد:1-

زبان از مهمترين وسايل ارتباطي ميان انسان‌هاست. در دوره‌هاي مختلف، از جنبه‌هاي گفتاري و به ويژه نوشتاري مورد مطالعه قرار گرفته است. يكي از شاخه‌هاي علم زباشناسي علم تجزيه و تحليل كلام و كاربرد شناسي است كه براي زبان در عمل و در بافت‌هاي متني و موقعيت‌هاي مكاني و زماني نقش خاصي قائل است. آنچه در اين رساله مدنظر است نقش متني زبان است. كه گوينده و نويسنده را قادر مي‌سازد تا منظور خود را در درون بافتي خاص و معني‌دار سامان دهد. هميشه متن از چندين جمله تشكيل شده است. كه ابزارهاي انسجامي به آن انسجام بخشيده و درك آن را ممكن مي‌كند. اين رساله، بعد از بررسي و تعريف ابزارهاي انسجامي، اين عناصر را در تمام كتاب‌هاي بخوانيم پايه‌هاي اول تا پنجم ابتدايي و انشاهاي دانش‌آموزان سال پنجم مورد بررسي قرار داده و ميزان بسامد و كاربرد آن‌ها را به صورت تحليل‌هاي آماري، مشخص كرده است تا در اين مقال به دو نتيجه‌ي بسيار عمده برسد. اول اينكه، همان‌طور كه در «كتاب بخوانيم» هر سال از دوره‌ي ابتدايي ابزار انسجامي واژگاني بيشترين كاربرد را داشته، در انشاهاي دانش‌آموزان هم ابزار انسجامي واژگاني بيشترين بسامد را دارا بوده است. با كمك آزمون معيار خي اين فرضيه ثابت شده كه رابطه‌ي معنادار بين كاربرد ابزار انسجامي واژگاني در كتب بخوانيم و انشاهاي دانش‌آموزان وجود دارد. در صورتي كه، آموزش موارد ديگر مانند حروف ربط و يا ضماير اشاره‌ي شخصي و نيز هم‌معنايي كه بسامد زيادي در كتاب‌ها نداشته‌اند در انشاها هم كمتر ديده شده است و آموزش اين سه عنصر به طور مستقيم تاثيري در بسامد آن در انشاها نداشته است. در اين تحقيق ما از روش تحقيق تحليل محتوا استفاده كرده‌ايم كه در دو بخش مطالعات نظري و بررسي ميداني صورت مي‌گيرد. در مرحله اول به بررسي متون پرداخته مي‌شود و در بخش بعد مطالعات پيمايشي انجام شد. ابزار تحقيق چك ليست‌هايي است كه از كتاب‌هاي بخوانيم دوره ابتدايي و نيز انشاهاي دانش‌آموزان پسر پايه پنجم بدست آمده است.

بافت یکی از شهرستانهای جنوب شرقی استان کرمان می باشد و در فاصله 35-65 درجه طول جغرافیایی و 30-29 درجه عرض جغرافیایی با مساحت 13160 کیلومتر مربع در شرق وجنوب شرقی کوههای لاله زار (کوه شاه)واقع شده است. اکثر مردم آن فارس زبان و به گویش بافتی صحبت می کنند. دین آنها اسلام و مذهبشان شیعه است. از نظر فرهنگی ویژگیهای خاص خود را دارا هستند. در این واژه نامه 525 واژه گویش بافت وتقریبا به همین تعداد واژه های پهلوی و فارسی نو بررسی شده اند. در ریشه شناسی هر کدام از این واژه ها تا حد امکان ریشه باستانی آنها در زبانهای هند و ایرانی و گاهی هند و اروپایی آمده است. علاوه بر واژه های هم ریشه واژگان گویش بافتی، واژگان زبانها و گویش های ایرانی نو نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه این واژه ها نشان می دهد که الف: گویش بافتی وابسته به گروه زبانهای ایرانی است و از نظر خصوصیات آوایی، واژگان و معنایی رابطه مستقیم با این زبانها دارد. ب: به مرور زمان تحولات قانونمندی از نظر آوایی در واژگان زبانها و گوش ها روی داده است. ج: همه این زبانها و گویش ها از طریقی به یک زبان مادر بستگی دارند. د: با استفاده از ریشه شناسی واژه ها، آموزش زبانهای خویشاوند برای گویشوران یکدیگر آسانتر خواهد شد. - تحولات آوایی1- ‏‎/a/‎‏ پهلوی و فارسی نو اگر بیش از همخوان ‏‎/n/‎‏ پدیدار شود و پس از این همخوان نیز واکه به کار رفته باشد، در این گویش در بعضی مناطق ‏‎/o/‎‏ و در بعضی مناطق دیگر به صورت ‏‎/u/‎‏ ظاهر می شود. 2- درگویش بافتی و در فارسی امروز ‏‎/v/‎‏ آغازی پهلوی و زبانهای باستانی به ‏‎/g/‎‏ تبدیل شده است. 3- گاهی اوقات ‏‎/v/‎‏ بستانی و میانه در آغاز واژه در فارسی و در گویش بافتی به ‏‎/b/‎‏ تبدیل می شود و ممکن است در بعضی کلمات در این گویش ‏‎/v/‎‏حفظ شود. 4- ‏‎/ow/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/ew/‎‏ نمودار می شود.5- ‏‎/oh/‎‏ فارسی، در گویش بافتی به شکل ‏‎/a/‎‏ ظاهر می شود. 6- ‏‎/a/‎‏ بیش از همخوان ‏‎/m/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/o/‎‏ ظاهر می شود. 7- برخلاف پهلوی و فارسی نو در بسیاری از واژه ها، واکه ‏‎/a/‎‏ در بافتی به شکل ‏‎/e/‎‏ نمایان می شود. 8- در بعضی واژه ها که همخوان ‏‎/p/‎‏ پهلوی در فارسی امروز تبدیل به ‏‎/f/‎‏ شده است در این گویش خود ‏‎/p/‎‏ حفظ شده است. 9- ‏‎/v/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی از واژه ها در این گویش تبدیل به ‏‎/b/‎‏ می شود.10- ‏‎/d/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی کلمات به خصوص در پایان کلمه هنگامیکه بعد از یک همخوان واقع شود به ‏‎/t/‎‏ تبدیل می شود.

گفتمان مدرنیته با یک جهان بینی جدید که خردمحور و انسان‌گرایانه می‌باشد در تقابل با جهان بینی کلاسیک و قرون وسطایی ظهور کرد. این گفتمان حکایت از یک نگرش جدید به زندگی بشری دارد. با این وجود، گفتمان دینی انقلاب اسلامی به دلیل تأکید بر گزاره‌ها و احکام دینی به همراه گفتمان ساختارشکن پست مدرنیسم در تقابل با مدرنیته قرار گرفته‌اند، این تقابل در قالب دو گزاره توسعه و سیاست مورد بررسی قرار گرفت. هرچند فراروایت مدرنیته، توسط گفتمان‌های پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی مورد نقد قرار گرفت و این نقد باعث اشتراک دو گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی شده است، اما این امر موجب نادیده گرفتن تفاوتهای موجود میان گفتمان جوهرستیز پست مدرنیسم و گفتمان جوهرگرای انقلاب اسلامی نخواهد بود. گفتمان انقلاب اسلامی با آموزه‌ها و گزاره‌های دینی میل به یکسان سازی و یکپارچگی دینی دارد، در حالی که پست مدرنیسم از هر گونه یکسان‌سازی بیزار است.

در این پژوهش سنت های زبان شناسی غرب و اسلام از منظر مسائل نحوی و معنا شناسی مورد تطبیق قرار گرفتند . هدف از انجام این پژوهش آشنایی با گسترش نظرات و پژوهش های اندیشه گران تمدن های غربی و اسلامی درباره زبان بود ، که به عمیق تر شدن بینش و دانش ما در این زمینه کمک می کند و تصویری واضح تر و عمیق تر از علم زبان شناسی به دست می دهد . و هم چنین با شناخت پیشینه بومی علم زبان شناسی در فرهنگ اسلامی زمینه برای بومی سازی این علم در سطح آکادمیک فراهم می شود . در رساله حاضر جنبه های محدودی از نحو و معنا شناسی در دو سنت زبانی یادشده مورد مقایسه قرار گرفت و نشان داده شد که علی رغم تمایز خاستگاه و دستاوردهای زبان شناختی آن ها ، در بسیاری از موارد نیز به هم شباهت دارند .در این پژوهش ، پژوهشگر تلاش کرد ضمن بررسی و توصیف ارتباط متقابل آرای دانشمندان اسلامی و زبان شناسان غربی ، نشان دهد که سنت زبان شناسی اسلامی تا چه حد به زبان شناسی نوین نزدیک است . طوری که می توان خاستگاه انقلاب علمی زبان شناسی را در میان آرای دانشمندان مسلمان، به خصوص سیبویه ، جست . نگارنده در این پژوهش به دلیل جلوگیری از گستردگی و پراکندگی مطالب ، به ذکر نمونه های محدود اما برجسته و مهم در حیطه های نحوی و معنایی پرداخت و آن ها را در دو سنت مورد ارزیابی و تطبیق قرار داد . در این رساله که به روش کتابخانه ای نگاشته شد ، منابع و کتاب های گوناگونی درباره زبان ، دستور و فرهنگ عربی ، زبان شناسی سنتی و نوین غربی و زبان شناسان برجسته جهان و اسلام مورد استفاده قرار گرفت . در این پژوهش تاثیری که هر دو سنت زبان شناسی از یکدیگر پذیرفته اند ، مورد واکاوی قرار گرفت و نکات متعددی از تشابه و تفاوت آن ها بیان شد .

مفهوم «ربا» یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخِ جهان اسلام مورد توجه طیف‏های گوناگونی از اندیشمندان از جمله مفسران، فقها و اخیراً اقتصاددانان اسلامی قرار داشته است. این سه گروه، در مطالعات خویش به شدت درگیر مفهوم ساخت یافته «ربا» که محصول دوره تدوین فقه است، شده اند. این در حالی است که جای خالی پژوهشی که بتواند با غلبه بر «فاصله تاریخی از زبان عصر نزول»، به بازسازی مفهوم «ربا» متناسب با عصر نزول دست یازد، کاملا احساس می شود. نویسنده‏ی این پایان نامه تلاش نمود تا با بهره گیری از روشهای ریشه شناسی و معناشناسی ساختگرا و نقشگرا این مهم را به انجام رساند. مطالعات حکایت از آن دارد که در قرآن کریم با دو گونه ربا مواجه هستیم که یکی از آن دو، بر پایه دهشِ از روی میل و خواستِ درونی شکل گرفته است. این در حالی است که گونه دوم، ابتنای بر گرفتنِ با قهر و غلبه دارد. بر این اساس، از اولی، حوزه معنایی «جابجایی ثروت برآمده از انصاف و حق» و از دومی، حوزه معنایی « جابجایی ثروت برآمده از ظلم » شکل می گیرد.