جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از دشوارترین مباحث دانش قرائت قرآن که از دیرباز تاکنون بین قاریان و کاتبان وحی مورد مناقشه و گفتگو بوده است، شیوه خواندن و نگاشتن کلمات همزه دار قرآن است. خاستگاه این تنازع دوران موسوم به جاهلیت اعراب و اندکی پیش از نزول قرآن است. بنابر گزارش های تاریخی، گویش قبیله های بزرگ قریش و تمیم در منطقه غربی حجاز و شرقی نجد جزیره العرب در شیوه تلفظ همزه متفاوت بوده است و با نزول قرآن که نمونه عالی زبان فصیح عربی یعنی زبان ادبی مشترک تلقی گردیده هر دو گویش قریش و تمیم در قرائت قرآن راه یافته است به طوری که گویش قریش که مبتنی بر تخفیف همزه بوده در قرائت منسوب به حجاز کاملا تاثیر گذارده و گویش تمیم که قایل به ادای کامل همزه با ویژگی «نبر» یا تحقیق همزه است در قرائت قاریان منسوب به کوفه و عراق نمایان گردیده است. از طرف دیگر ارزیابی آواشناسان از ویژگی آوایی همزه متفاوت است به طوری که مطالعات زبان شناسان معاصر پندارهای آواشناسان پیشین مسلمان مانند خلیل بن احمد و سیبویه را درباره ویژگی های آوایی همزه مورد تردید قرار داده است. البته استفاده از تکنولوژی پیشرفته در عرصه های زبان شناسی جدید در نتیجه این مطالعات بی تاثیر نبوده است. ما کوشیده ایم با ارائه دیدگاه های آواشناسان و تجویدپژوهان مسلمان و دیگر پژوهش گران معاصر درباره کیفیت آوایی همزه دو دلیل عمده اختلافاتی را که درباره این حرف پدید آمده مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

مفاهیم زبان، گویش، لهجه و گونه از مفاهیم بسیار اساسی و پرکاربرد در زبان شناسی است. علاوه بر آن، با توجه به تنوع زبانی در ایران و اهمیت مطالعه زبانها و گویشهای مورد مخاطره و تهدید و گاه رو به زوال، توصیف آنها از اولویتهای مطالعات زبانی است. در اینجا نخستین پرسشی که پژوهشگر با آن روبه رو می شود تعریف مفاهیم پیش گفته است. این مقاله می کوشد با بررسی کاربرد این مفاهیم در آثار زبان شناسان ایرانی به تدقیق آنها کمک کند.

بافت یکی از شهرستانهای جنوب شرقی استان کرمان می باشد و در فاصله 35-65 درجه طول جغرافیایی و 30-29 درجه عرض جغرافیایی با مساحت 13160 کیلومتر مربع در شرق وجنوب شرقی کوههای لاله زار (کوه شاه)واقع شده است. اکثر مردم آن فارس زبان و به گویش بافتی صحبت می کنند. دین آنها اسلام و مذهبشان شیعه است. از نظر فرهنگی ویژگیهای خاص خود را دارا هستند. در این واژه نامه 525 واژه گویش بافت وتقریبا به همین تعداد واژه های پهلوی و فارسی نو بررسی شده اند. در ریشه شناسی هر کدام از این واژه ها تا حد امکان ریشه باستانی آنها در زبانهای هند و ایرانی و گاهی هند و اروپایی آمده است. علاوه بر واژه های هم ریشه واژگان گویش بافتی، واژگان زبانها و گویش های ایرانی نو نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مقایسه این واژه ها نشان می دهد که الف: گویش بافتی وابسته به گروه زبانهای ایرانی است و از نظر خصوصیات آوایی، واژگان و معنایی رابطه مستقیم با این زبانها دارد. ب: به مرور زمان تحولات قانونمندی از نظر آوایی در واژگان زبانها و گوش ها روی داده است. ج: همه این زبانها و گویش ها از طریقی به یک زبان مادر بستگی دارند. د: با استفاده از ریشه شناسی واژه ها، آموزش زبانهای خویشاوند برای گویشوران یکدیگر آسانتر خواهد شد. - تحولات آوایی1- ‏‎/a/‎‏ پهلوی و فارسی نو اگر بیش از همخوان ‏‎/n/‎‏ پدیدار شود و پس از این همخوان نیز واکه به کار رفته باشد، در این گویش در بعضی مناطق ‏‎/o/‎‏ و در بعضی مناطق دیگر به صورت ‏‎/u/‎‏ ظاهر می شود. 2- درگویش بافتی و در فارسی امروز ‏‎/v/‎‏ آغازی پهلوی و زبانهای باستانی به ‏‎/g/‎‏ تبدیل شده است. 3- گاهی اوقات ‏‎/v/‎‏ بستانی و میانه در آغاز واژه در فارسی و در گویش بافتی به ‏‎/b/‎‏ تبدیل می شود و ممکن است در بعضی کلمات در این گویش ‏‎/v/‎‏حفظ شود. 4- ‏‎/ow/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/ew/‎‏ نمودار می شود.5- ‏‎/oh/‎‏ فارسی، در گویش بافتی به شکل ‏‎/a/‎‏ ظاهر می شود. 6- ‏‎/a/‎‏ بیش از همخوان ‏‎/m/‎‏ در فارسی، در بافتی به شکل ‏‎/o/‎‏ ظاهر می شود. 7- برخلاف پهلوی و فارسی نو در بسیاری از واژه ها، واکه ‏‎/a/‎‏ در بافتی به شکل ‏‎/e/‎‏ نمایان می شود. 8- در بعضی واژه ها که همخوان ‏‎/p/‎‏ پهلوی در فارسی امروز تبدیل به ‏‎/f/‎‏ شده است در این گویش خود ‏‎/p/‎‏ حفظ شده است. 9- ‏‎/v/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی از واژه ها در این گویش تبدیل به ‏‎/b/‎‏ می شود.10- ‏‎/d/‎‏ پهلوی و فارسی در بعضی کلمات به خصوص در پایان کلمه هنگامیکه بعد از یک همخوان واقع شود به ‏‎/t/‎‏ تبدیل می شود.