جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله به بررسی و استخراج نکات بیانی و بدیعی و استنتاج از آنها دراثر جاودانه تاریخ جهانگشای جوینی که نوشته نویسنده توانای قرن هفتم عطاملک جوینی است پرداخته، محقق ابتدا چنین تصور کرده که نکات بیانی و صنایع لفظی و معنوی بدیع آن بنا به جنبه تاریخی کتاب ، چندان چشمگیر نباشد و فقط در جلد اول نویسنده چیره دست این زیبائیهای ادبی را در کلام خود آورده اما بعد از غور در آن و بیرون کشیدن زیبائیهای کلامی و ادبی آن مسجل شده که مطلب غیر از این اندیشه ذهنی است زیرا زیبائیهای ادبی این کتاب فراوان است و بیش از 3ˆ1 تاریخ مذکورجنبه ادبی صرف دارد که منظور کابرد بعضی نکات بیانی و بدیعی، چون تشبیه، کنایه، براعت استهلال، اقتباس ، تنسیق‌الصفات ، انواع سجع، تکرار و تمثیل و غیره است و نیز مواردی از معانی است که موجب اطناب در کلام نویسنده شده‌اند . در مورد پراکندگی نکات بیانی و صنایع بدیعی در سه جلد جهانگشا خاطر نشان شده که میزان کاربرد این موارد در هر مجلد متغیر است بنحوی که در جلد اول کمتر صفحه‌ای است که بطور متوسط بیست مورد زیباشناسی سخن در آن بکار نرفته باشد در حالی که در جلد دوم تراکم در آغاز کتاب می‌باشد و اواخر کتاب موارد کمتری را ازاین نکات در خود جای داده و در جلد سوم کاربرد زیباشناسی در کلام سیری نزولی دارد و تنها 3ˆ1 آن دارای زیبائیهای مختلف ادبی است و بتدریج سیر نزولی شدت بیشتری دارد بطوریکه در بعضی صفحات فقط دو یا سه مورد سجع بچشم می‌خورد. رتبه اول را سجع با 3370 مورد بخود اختصاص داده و رتبه آخر را ایهام با یک مورد در علم بیان نیز مورد تشبیه دراین اثر با 142 مورد بالاترین کاربرد را دارااست و مجاز نیز با 250 مورد کمترین کاربرد را به خود اختصاص داده است ، تعاریف هرصنعت با استفاده از کتب قدیم و جدید ذکر گردیده و توضیحات لازم داده شده است و در پایان هر صنعت یا فصلی نتایج بدست آمده بیان شده تا خواننده بطور جداگانه با نتیجه‌های مربوط آشناگردد. ضمنا برای سهولت در مراجعه و مطالعه آسانتر دانشجویان علاقمند جدولی ارائه شده تا صنایع بدیعی و نکات بیانی بکاررفته مشخص و رتبه هرکدام معین گردد دراین جدول هریک از چهار مورد علم بیان دارای کاربرد قابل توجهی هستند ولی از صنایع لفظی یا معنوی بدیع 30 مورد در تاریخ جهانگشای جوینی بکار رفته‌اند که دامنه کاربرد آنها بسیار متغیر است . در پایان مبحث متذکر شده که مجموعا 2366 نکات بیانی و 7277 صنایع لفظی و معنوی بدیع دراثر تاریخی-ادبی جهانگشا به چشم می‌خورد.