جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأویل از ویژگی‌های مشترک زبان قرآن و متون عرفانی است. در این مقاله با تمرکز بر تأویلات حدیقة سنایی، تقسیم‌بندی‌های متنوعی برای تأویل ارائه می‌گردد. تأویل‌های حدیقه را می‌توان در دو گروه کلی تأویل مستقیم و غیرمستقیم بررسی کرد. همچنین این تأویل‌ها با توجه به اقتضای حال مخاطب، گوینده و متن به سه نوع مخاطب‌محور، گوینده‌محور و متن‌محور تقسیم می‌شود. در بررسی سطح باطنی تأویل‌های حدیقه می‌توان دریافت گاه این سطوح، چندلایه و تودرتوست. به همین سبب از مبحثی با عنوان سطوح مختلف تأویل یاد می‌شود. تمثیل در حدیقه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. سنایی بیشتر در قالب تأویل مستقیم، معنای باطنی (تأویلی) بسیاری از تمثیل‌های حدیقه را بیان کرده است اما گاه وسعت معنایی تمثیل به‌گونه‌ای است که خواننده نیز می‌تواند با توجه به اقتضای متن و حال خود سطوح دیگری از تأویل‌ را ارائه کند. بررسی تأویلات حدیقه از منظر علم معانی و با توجه به مقتضای حال، همچنین بررسی سطوح مختلف تأویل از اهداف و نوآوری‌های این پژوهش است. تأویل آیات الهی، تأویل داستانهای پیامبران، احادیث و سخنان بزرگان، مفاهیم و اصطلاحات عرفانی، نکات اخلاقی، برجسته‌ترین موضوعات تأویلی در حدیقه است.

معروف و منکر از جمله اموري است که همواره مورد توجه شريعت قرار داشته و بر هيچ انديشمندي جايگاه و نقش کليدي آن، به منظور تحقق احکام و فرامين الهي پنهان و پوشيده نمي باشد. در اين ميان، آنچه بيش از پيش مورد توجه محققين و اهل قلم قرار گرفته است، نگاه سنتي به مساله امر به معروف و نهي از منکر و ذکر مصاديق مختلف و بررسي آثار و پيامدهاي اجتماعي آن بوده است. و اما آنچه مغفول عنه واقع شده، تاويل معروف و منکر و به عبارت ديگر مصداق اتم و اکمل و به ديگر سخن تاويل اعظم اين دو پديده مي باشد. بدين منظور، اين مقاله در صدد بررسي معروف و منکر از منظر تاويل خواهد بود. نگارنده بر اين باور است که محقق گشتن معروف - با تعريف و تاويلي که از آن ارائه مي شود - خود زمينه ساز بروز و ظهور تمام مصاديق معروف خواهد بود. و در مقابل، انکار چنين معروفي، به انکار ديگر معروف ها و امر به تمام منکرها خواهد انجاميد. بدين منظور ابتدا بحثي کوتاه درباره تاويل و رسوخ در علم خواهيم داشت و به دنبال آن به بررسي انواع تاويل به روايت «نعماني» و به نقل از امير مومنان (ع) همت خواهيم گمارد. و پس از آن بخشي از اين انواع تاويل را که مرتبط با موضوع مورد بحث مي باشد، مورد توجه و امعان نظر قرار خواهيم داد.

مباحث مهدویت به مثابه بخشی از آموزه های اساسی دین، ریشه در قرآن دارد. این مباحث در قرآن با نگاهی عام مطرح شده و تصویری از اراده نهایی حق ارائه می دهد. در این تصویر حرکتی که رسول خدا (ص) آغازگر آن بود، در نهایت بر تمامی ادیان برتری خواهد یافت. در مسیر تحقق این اراده، آنان که مسیر بندگی و شایستگی را طی کنند راهبر دیگران شده و بر جای کسانی تکیه خواهند زد که قدر نعمت ندانسته و به حق جفا کردند. حق خواهند ماند که ماندنی است و باطل خواهد رفت که رفتنی است.روایات تفسیری با ارائه شیوه هایی متفاوت در استنباط از آیات، هم بهره های ما را از آیات قرآن در مباحث مهدوی افزون می کند و هم شیوه های متفاوتی در اصول استنباط در اختیار می گذارد.تامل در محورهای مورد تاکید و تکرار در قرآن و در روایات تفسیری به ما کمک می کند تا بتوانیم به تصویری از مهدویت نزدیک شویم که آموزش های باواسطه و بی واسطه قرآنی در ذهن مخاطبان دیروز و امروز شکل داده و می دهد.