جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه در ده بخش با این موضوعات تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، انسان و زندگی: انسان از دیدگاه های متفکرین غربی و یهود و مسیحیت و اسلام، زندگی از دیدگاه غیردینی و دینی؛ بخش دوم، عوامل سازندگی: عوامل متافیزیک (خدا، فرشتگان، جن، شیطان)، عوامل غیرانسانی، عوامل انسانی (والدین، بستگان، مربیان، دوستان و همسالان، رهبران)، عوامل پیش بینی نشده؛ بخش سوم، اهمیت حقوق والدین: از نظر جوامع گذشته و امروز، و از نظر اسلام؛ بخش چهارم، مفهوم طاعت و کلمات جانبی آن اعم از مترادف و متضّاد، مرزهای طاعت، آیات حاوی فرمان اطاعت از والدین، آیات مربوط به عدم اطاعت از والدین؛ بخش پنجم، توصیه به طاعت در روایات؛ بخش ششم، طاعت در دعاها؛ بخش هفتم، روش اولیای الهی در خصوص والدین و سیره ی عملی آنها: روش سایر ادیان، روش پیامبر(ص) و ائمه(ع)، روش بزرگان اسلام؛ بخش هشتم، فواید و اهمیت طاعت: آثار خیر اطاعت از والدین؛ بخش نهم، عوارض ناشی از تخلّف از اطاعت از والدین: عوارض فردی و اخلاقی، اجتماعی، دینی و معنوی؛ بخش دهم، جمع بندی و تلخیص

موضوع تحقیق نگارنده، در چهار بُعد خلاصه می شود: گردآوری خصوصیات و ویژگی های قلب سلیم از بررسی آیات مربوط به آن، بررسی دعاهای صحیفه از آن جهت که بازگو کننده حالات و خصوصیات قلب توسّط امام سجّادعلیه السلام است، عرضه حالات و خصوصیّات بیان شده برای قلب توسط امام علیه السلام (که از متن دعاهای آن حضرت برمی آید) آیات قلب سلیم در قرآن کریم، که این ابعاد، در غالب خصوصیات مختلف قلب سلیم، طی چهار فصل، تحقّق پذیرفته است. داوری کردن درباره عصمت امام سجّادعلیه السلام با اقامه دلیلی دیگر در این باب به عنوان ثمره مطلوب این تحقیق، به طور مستدل و در قالب قیاسی منطقی در فصل پنجم تبیین گردیده است. این پایان نامه، در یک مقدّمه و پنج فصل تنظیم شده است. در مقدّمه به معرّفی صحیفه سجادیه، اسناد دعاها، شرح ها و مستدرکات آن پرداخته شده است. نگارنده، در این قسمت، چهارده شرح، هفت مستدرک و سی طبقه را برای اسانید صحیفه نام می برد. بررسی مقصود از «قلب» و «سلامت قلب» و به طور کلّی، معرفت نفس در قرآن و صحیفه سجادیه، اوّلین موضوعی است که از آن بحث شده است. «قلب» در لغت، برگرداندن شی ء به عکس آن است و قلب به دلیل کثرت دگرگونی و زیر و رو شدن ها به این نام نامیده شده است و در اصطلاح باطن، قلب، لطیفه ربّانی و نورانی و عالم و آگاهی است که محلّ فرود آمدن انوار الهی است و انسان، به سبب آن، انسان می شود و مستعدّ امتثال احکام می گردد. صلاح و فساد بدن هم، بسته به آن است که از آن به روح نیز تعبیر می شود. لذا شناخت قلب، آن گونه که هست، بر اهل حقیقت، دشوار است. تولّای قلب سلیم در قرآن و صحیفه سجادیه، از دیگر موضوعاتی است که مورد بررسی قرار گرفته و برای تولّای قلب، اقسامی همچون: محبّت حضرت حق، مراتب حبّ حق، درجات محبّت محبوب، محبّت اولیای الهی، محبّت والدین و احسان نمودن در حقّ ایشان، برشمرده شده و به استناد قول امام سجّادعلیه السلام ، حقیقت تولّا، حبّ حضرت حقّ است. تبرّای قلب سلیم در قرآن و صحیفه سجادیه، مطلب دیگری است که در این پایان نامه بررسی شده و برای تبرّا، دو قسم (تبرّا از دشمنان خدا، و تبرّا از نفس امّاره و جلوه های آن)ذکر شده است. تبرّی مصدر تفعّل از مادّه برائت به معنای دوری، بیزاری، و مقابل تولّی است و در اصطلاح، به معنای بیزاری مؤمنان از همه دشمنان خداست. به بیان برخی، دیگر از خصوصیات قلب سلیم، همچون اطمینان به سبب ذکر خدا، خوف و رجا، تفکّر و تقوا و ایمان، از نکات به جا مانده است که به آن در فصلی پرداخته شده است. در آخرین فصل با استفاده از این نکته که صحیفه سجادیه، ترسیم کننده قلب سلیم امام سجادعلیه السلام است، عصمت ایشان از راه عقل و نقل، اثبات شده است.

موضوع این رساله ، وظایف فرزند در قبال والدین در دوران حیات و پس از آن می باشد. و هدف کلی از این رساله ، تبیین ویژگی های فرزند صالح از منظر آیات و روایات می باشد . این رساله مشتمل بر پنج فصل می باشد که در ذیل ، مطالب این فصول به صورت کلی اشاره می شود : فصل اول در مورد احسان و نیکی به والدین و آثار آن می باشد ؛ که قرآن کریم در آیات متعددی بعد از دعوت به توحید ، دستور احسان به والدین را داده است . فصل دوم در مورد احترام و تواضع در برابر والدین است ؛ با توجه به آیات قرآن انسان باید در معاشرت و گفتگو با پدر و مادر طوری با ایشان روبروشود که تواضع و خضوع او را احساس کنند و قبل از آن که نیازشان را بیان کنند ، آن را به نحو نیکو برطرف کند . فصل سوم در مورد حق اطاعت است ؛ از آنجا که حق پدر و مادر قسمتی از حق الله محسوب می شود ، لذا اطاعت از والدین باید در طول اطاعت از خداوند قرار گیرد ؛ و این امر منافاتی با فرامین الهی نداشته باشد . فصل چهارم با عنوان بخشش و استغفار نسبت به والدین مربوط به حقوق والدین بعد از حیات می باشد ، به این منظور که همه فرزندان تا حد توانشان برای والدین خود طلب مغفرت کنند و برای آنان خیرات بفرستند . فصل پنجم در مورد عاق والدین و آثار آن می باشد ؛ که در آیات و روایات بسیار مذمّت شده است . سعی شده است این رساله در عین اختصار از جامعیّت خاصی برخوردار باشد ؛ و از سوی دیگر با استفاده از ادبیات ساده و روان و بهره گیری از آیات و روایات ، تلاش شده تا مسیر بسیار ساده و راحتی را برای رسیدن عموم مخاطبین به هدف یاد شده ، آن هم در کم ترین زمان ممکن ، فراهم نماید .

قواعد تفسیر از دیرباز در تفاسیر و کتب علوم قرآن فریقین مطرح بوده است. یکی از این قواعد «قاعده جری» است که اجرای آن در تفسیر آیات، یکی از راهکارهای تداوم حیات و جاودانگی قرآن است. نویسنده بر آن است که با استفاده از دلایل عقلی، آیات قرآن و احادیث اهل بیت (ع)، این قاعده را اثبات کند. البته در این راستا مستندات حدیثی قاعده، مورد بررسی سندی و دلالتی قرار گرفته، سپس مرز آن از قواعد همخوان جدا شده و کاربردهای این قاعده با مثال های قرآنی و حدیثی روشن گشته است. نویسنده در این نوشتار از دیدگاه های دانشمندان شیعه و اهل سنت استفاده کرده، تلاش نموده است قاعده جری را به صورت مقارنه ای مورد بررسی قرار دهد.