جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح على المائة کلمة لاميرالمؤمنين على بن ابى طالب ‏(عليه السلام): ابن ميثم صد کلمه از کلمات قصار اميرالمؤمنين(ع) را برگزيد و به شرح آنها پرداخت. در اين شرح به نکات ادبى، فلسفى، دينى، اخلاقى و اجتماعى اشاره شد. بيشتر مطالبى که وى از کتاب شفاى ابوعلى سينا و شرح الاشارات خواجه نصيرالدين محمد طوسى نقل کرده، به صورت تلخيص آورده است. او در مقدمه بحث‏هاى علمى پر محتوايى کرده است. وی در مقدمه می‌گوید اين کلمات را به دلیل ممتاز و برتربودن آنها از ديگر کلمات حکمت‌آميز آن حضرت انتخاب نکردم، بلکه علت انتخاب آنها اين بوده که افزون بر فصاحت، از اختصار برخوردار هستند. ابن ميثم اين شرح را براى وزير شهاب‌الدين مسعود بن گرشاسف نوشت. اين کتاب در سه قسم است : الف) مبادى و مقدمات که در پنج فصل مى‏ آيد. ب) مقاصد که همان شرح الکلمات المائة باشد و در سه فصل است: 1. آنچه متعلق به عقل و جهل است در 22 کلمه. 2. آنچه متعلق به اخلاق و آداب است در 32 کلمه. 3. آنچه متعلق به مواعظ و حکم مى‏باشد در 46 کلمه. ج. داراى فصولى است که همه در لواحق و متممات است. ابن ميثم اين اثر را «منهاج العارفين في شرح کلمات اميرالمؤمنين» ناميد. نسخه خطى که تحرير آن به سال 855 ق به اتمام رسيد، به شماره اموالى 7734، به زبان عربی و در 86 ورق در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى وجود دارد. آغاز نسخه: بسمله، اللهم یا ذا الجلال و الاکرام؛ و انجام آن: ما انطمش عن عینک اثره ... و حسبنا الله و نعم الوکیل. ‌ نسخه‏ ى ديگرى از آن در کتاب‏هاى اهدايى سيدمحمد مشکوة و کتابخانه کاشف الغطاء موجود است. اين کتاب با تصحيح و تعليق مير جلال‌الدين حسينى ارموى محدث در قم از سوی جامعه مدرسين حوزه علميه در سال 1342ش و در 332 صفحه چاپ شد. علاوه بر اين چاپ، اين شرح بارها به وسيله مصحح مذکور تجديد چاپ گرديد. يک بار در سال 1390ق/ 1347ش، بار دیگر در سال 1361ش به ضميمه دو اثر ديگر و در نهایت درسال1377 ش. اساس نسخه تصحيحى سيدجلال الدين ارموى، به وسيله حسن بن محمد بن على بن مشرّف العيثانى استنساخ شد و تاريخ کتابت آن سال 770ق است. ترجمه فارسى اين اثر با عنوان «شرح صد کلمه اميرالمؤمنين على بن ابى طالب‏ عليه السلام» توسط عبدالعلى صاحبى در مشهد و به وسيله بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى در سال 1370ش و در 387صفحه به چاپ رسيد.

موضوع این رساله تبیین فلسفی توحید در نهج البلاغه، تحلیل و نقد دیدگاه ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی است. اصل توحید، جامع تمام معارف قرآنی و اولین خواسته ی الهی از بشر و تنها راه رسیدن به سعادت است. لکن حقیقت توحید همچنان از اسرار فاش نشده است که سبب شک بسیاری از دانشمندان یا تصور ناصواب از آن شده است و همچنین برای تبیین حقیقت آن باید از قرآن و سنت مدد جست . از این رو این تحقیق به تبیین توحید ناب از منظر نهج البلاغه را هدف قرار داده است و در این راستا دو شرح مهم آن یعنی شرح ابن ابی الحدید و ابن میثم بحرانی را محور تحقیق قرار داده است. بر اساس این تحقیق می توان گفت: توحید ذاتی به معنای واحدیت و بساطت حق تعالی و توحید صفاتی به معنای عینیت صفات الهی با ذات و توحید افعالی به معنای صدور جمیع افعال از حق تعالی- در خلقت ابتدایی و استمرار وجود- و توحید عملی به معنای خالص شدن برای خدا در نهج البلاغه مطرح شده است. اقسام توحید، به معانی فوق، با استدلال عقلی اثبات و در آیات قرآن بدان ها اشاره شده است. در شرح ابن میثم بحرانی اقسام توحید- مطابق معانی فوق- مورد توجه قرار گرفته و توسط شارح محترم بسط و تفصیل داده شده است. در شرح ابن ابی الحدید به معنای توحید ذاتی و افعالی- مطابق معانی فوق- تصریح شده و شارح محترم در بحث توحید افعالی از دیدگاه معتزله تبعیت نکرده است ولی در توحید صفاتی فقط به بیان عدم زیادت صفات الهی از ذات اکتفاء نموده است و عبارت صریحی بر عینیت صفات با ذات مطرح نمی کنند. بحث توحید عملی هم در این شرح مورد توجه جدی قرار نگرفته و در مجلدات مختلف آن بیشتر به مباحث تاریخی پرداخته شده است.

«توحید» به معنای «واحد» دانستن خداوند است. «واحد» در زبان عرب متحمل معانی گوناگون می‌باشد. در کلمات امیرمؤمنان (علیه‌السلام)، معانی مختلف «واحد» مورد توجه قرار گرفته و برخی از انواع وحدانیّت لایق جلال خداوند دانسته نشده است. آن حضرت، خداوند را منزه از وحدت عددی و وحدت نوعی دانسته‌اند. آن حضرت به رتبه‌ای از توحید اشاره کرده‌اند که پس از تحقق معرفت خداست. در این رتبه مقام توحید، مقام ستایش و تسبیح است و بیش از آنکه بخواهد ناظر به اثبات یکی بودن صانع باشد، از یک سو ناظر به اقرار به تنهایی و توحّد او پیش از خلقت، انفراد او در حین خلقت و تنزّه او از اتخاذ مصاحب و ولد پس از خلقت است و از سوی دیگر ناظر به نفی هرگونه شباهت میان او و مخلوقات و نفی ترکیب در ذات او است. تعابیر فراوان امیرمؤمنان در نهج‌البلاغه شاهد چنین معانی‌ای است و نمونه‌هایی چشمگیر از تسبیح و حمد پروردگار به شمار می‌آید.

از آنجا که مولانا به شریعت اعتقادی استوار دارد و همواره طریق اعتدال را پیش می گیرد، اشتراکات عرفانی بسیاری را در انچه که در مثنوی مطرح می کند با آنجه که علی (ع) در نهج البلاغه بیان فرموده است، می توان یافت و سرانجام اینکه، اگرجه عرفان با دین یکی نیست اما ریشه در دین دارد با این تفاوت که آنچه دین مطرح می کند،با توسع و تأویل، در عرفان شاخ و برگ بیشتری پیدا می کند و الا عارفان بزرگ همواره به آیات و احادیث و سنت پیامبر و صحابه تأسی می جویند و به خصوص عارفی چون مولانا که مثنوی اش چیزی جز تفسیر قران و حدیث نیست.

چکیده ندارد.

بر خلاف نظر بسیاری از مکاتب که انسان را محور کارهای خود قرار داده اند، دین اسلام با نگاهی همه جانبه به مقوله کار، توجه به خداوند، انسان و جهان را مدنظر قرار داده است. در این پژوهش سعی شده با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) به ویژه با تکیه بر بیانات گهربار امام علی (علیه السلام) مبانی اسلامی اخلاق کار مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

یکی از شرح های مشهور نهج البلاغه، شرح ابن ابی الحدید معتزلی است. او در این اثر، برای تفسیر کلام امیر مومنان (ع) توجه ویژه ای مبذول داشته، و اساس کار خود را بر قواعد و مولفه هایی بنا نهاده تا شرح کلام در جایگاه خویش خوش نشیند. پژوهش حاضر، به دنبال آن است تا نشان دهد وی در شرح خود، راه تقلید و نقل صرف را پیش گرفته، اما در عین حال به اجتهاد خود، کلام امیر مومنان (ع) را شرح کرده است. در این پژوهش، ضمن بررسی مولفه های مهم موجود نزد شارح در تفسیر کلام امام؛ از قبیل یافتن عناصر مهم مشترک در شرح، مانند بیان فضای درونی و بیرونی روایت، به بررسی منهج حدیثی وی پرداخته شده با بیان این نکته که وی از مجموعه روایات در شرح کلام و نیز از احادیث پیامبر (ص)، ائمه معصومین (ع)، صحابه و تابعین و ... در همانندسازی با کلام امام، روایات در تبیین واژگان و مفردات و تشخیص اعراب و ... استفاده کرده است. گفتنی است که شارح نسبت به احادیث مربوط به اخلاق، با تساهل و تسامح گذشته، اما در مورد احادیث تاریخی یا کلامی خود را نقاد نشان داده است.

بحث مرگ اندیشی به عنوان یکی از سوالات اصلی بشر همواره مورد توجه ادیان الهی و غیر الهی قرار گرفته و به‌ویژ در دین اسلام مورد توجه قرار گرفته است.برای پرداختن به این نکته که مرگ‌اندیشی چه جایگاهی در ادیان الهی دارد وآموزه‌های دینی تا چه اندازه بر اهمیت آن تاکید کرده‌اند، باید گفت اگر هر دین الهی چند پیام عمده داشته باشد، بدون تردید یکی از آن‌ها توجه کردن به مسله مرگ است، این امر هم به معنای توجه کردن و اهمیت دادن به حیات جاودان و اخروی و هم به معنای توجه به حیات دنیوی است. زیرا چگونگی حیات دنیوی رابطه مستقیم با چگونگی حیات اخروی ما دارد.و به عنوان یکی از مسائل اعتقادی در مباحث معاد مورد توجه خاص قران کریم و روایات ائمه معصوم می‌باشد. لذا این رساله درصدد است که دیدگاه نهج‌البلاغه را در مورد این مساله بررسی کند. نگرش نهج‌البلاغه نسبت به مرگ‌اندیشی نگرش اخلاقی است، که باعث پیش‌گیری از مفاسد اخلاقی، اجتماعی، وفکری می‌شود و به عنوان یک عامل باز دارنده در مقابل ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی مطرح می‌شود و منجر به سهولت طی کردن مسیر تکامل برای انسان می‌شود و انسان را به پوچ گرایی و ترک دنیا نمی‌کشاند و باعث جهت دادن به زندگی و زیبایی زندگی می‌شود و عامل رهایی از ابتذال می‌باشدو یاد مرگ در نهج البلاغه مساله مثبت است نه دهشناک.

سبک شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در سده اخیر، توجه ویژه ای از طرف ادیبان و سخنوران به آن شده است. سبک ادبی، از اندیشه هر فرد سرچشمه می گیرد که بیان کننده نگرش و بینش آن فرد به واقعیت های پیرامونش است. نوع الفاظ و ترکیبات و جمله بندی و طرز تعبیر معانی، مهم ترین عوامل در چگونگی سبک ادبی است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج البلاغه است، زیرا صاحب آن، امیر سخنوران و رهبر اهل بلاغت است. از میان خطبه ها و نامه ها، نامه پنجاه و سوم امیرالمومنین علی (ع) که خطاب به جناب مالک اشتر، در هنگام انتخابش به زمامداری مصر است، به دلیل جلوه های سیاسی، اخلاقی، عبادی، نظامی و اجتماعی از جایگاهی بس والا برخوردار است. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوب های نحوی و بلاغی متناسب با هدف مورد نظر و تناسب بسامدهای واژگانی و جملات امر و نهی با هدف نگارنده نامه، از ویژگی های بارز این فرمان حکومتی است. در این پژوهش، با بررسی سبک شناختی این نامه، از سه دیدگاه فکری، زبانی (آوایی، لغوی، نحوی) و ادبی، به بیان زیبایی ها و ارزشها و سبک این نامه می پردازیم.