جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از اساسی‌ترین مباحث مطرح‌شده در فلسفه معرفت، مسئله شناخت منابع معرفت است. منابع معرفت، سرچشمه‌های کسب شناخت برای نفس انسان است که نفس شناسا در مواجهه با آنها، با استفاده از ابزارهای ادراک، به کسب معرفت می‌پردازد. صدرالمتألهین و رنه دکارت دو تن از فیلسوفان برجسته تاریخ اندیشه و صاحب مکتب در دو جغرافیای مختلف فلسفی بوده‌اند که دیدگاه‌های خاص، ابتکاری و تأثیرگذار در این حوزه ارائه کرده‌اند. نگارندگان در مقاله حاضر، دیدگاه‌های این دو اندیشمند را به صورت موجز و کامل بیان کرده‌اند. صدرا عالم طبیعت، عالم مثال و عالم عقل را منابع اصلی معرفتی معرفی می‌کند. قلب و عقل انسانی نیز از نظرگاه صدرا، دو ابزار معرفتی هستند که در اثر ارتقا، توانایی نیل به جایگاه منبع معرفتی را دارند. دکارت نیز عقل، معارفِ به‌خودی‌خود صریح و بی‌نیاز از تأمّل، محسوسات، گفت‌‌وگو و کتاب را منابع معرفت دانسته، و وحی، الهام، علل اولیه و اصول حقیقی را جزء منابع معرفت ندانسته است. در ادامه به بررسی و نقد دیدگاه‌های این دو فیلسوف در خصوص این مباحث خواهیم پرداخت.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تببین مبانی انسان‌شناختی پارادایم‌های رایج در علوم انسانی غربی و پاسخ به این پرسش بود که آیا روش‌شناسی علوم انسانی غربی متأثر از مبانی انسان‌شناختی آن است یا خیر. روش: تحقیق حاضراز نوع توصیفی- تحلیلی و مطالب آن با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. یافته‌ها: انسان به عنوان موضوع علوم انسانی و انسان‌شناسی به مثابة یکی از پشتوانه‌ها و مبانی نظری علم، نقشی اساسی در فرایند تولید علم دارد. تنوع تعریف و تلقی‌های گوناگون از انسان، تأثیر زیادی بر حوزۀ معرفت‎شناسی، به‌ویژه در مباحث روش‌شناسی و روشهای تحقیق در علوم انسانی دارد؛ به گونه‌ای که پارادایم معیّنی در حوزۀ علوم انسانی می‌تواند متأثر از ایده‌ای خاص در باب ماهیت انسان باشد. برای مثال، تلقی شیء‌انگارانه و تصور مکانیکی از انسان و بالطبع گزینش روشهای کمّی در رویکرد اثباتی و تعریف انسان به موجودی آزاد، معناساز و خلاق و اتخاذ روشهای کیفی در رویکرد تفسیری، معلول همین تفاوت نگرش به انسان است. نتیجه‌گیری: روش‌شناسی علوم انسانی به نحو اجتناب‌ناپذیری متأثر از مبانی و پیش‌فرضهای انسان‌شناختی آن است؛ به گونه‌ای که تغییر در نوع نگرش به انسان می‌تواند روش‌شناسی و به تبع آن، به دلیل تأثیر عمیق روش‌شناسی، ماهیت علوم انسانی را متحول سازد.

یکی از مبانی بنیادین استیون هاوکینگ در حوزه­ی معرفت شناسی نظریه­ی «رئالیسم مدل محور» است. هاوکینگ با تأثر از اصل عدم قطعیت در فیزیک جدید و همچنین نگرش­های ایده­آلیستی حاکم بر آن به نوعی «رئالسیم» و «واقع­گرایی» وابسته به مدل معتقد شده است که آن را وجه جمعی بین رئالیسم و ایده آلیسم می‌داند. طبق این مبنا هرگز شناخت جهان بدون مدل امکان­پذیر نبوده، و هر کسی از دریچه‌ی یک مدل به جهان می­نگرد. این مدل­ها هیچ­کدام به تنهایی تمام جهان را پوشش نداده، و هیچ­کدام واقعی­تر از دیگری نیستند. از آنجا که این مسئله زیربنای تفکرات خداناباورانه­ی هاوکینگ را تشکیل می­دهد نقد و ارزیابی آن ضروری است. تحقیق پیش رو ضمن توصیف این دیدگاه، و استخراج عوامل گرایش هاوکینگ به آن، دیدگاه فوق را به بوته نقد گذارده است. به نظر می­رسد مبنای «رئالیسم مدل محور» در حقیقت همان «ایده­آلیسم» است که با نقاب «رئالیسم» طرح شده، علاوه بر این­که دچار دور بوده، و با سایر مبانی هاوکینگ نیز ناسازگار است.

این مطلب برگرفته از گفتار ششم کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه منتشره در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی می باشد.

این مطلب برگرفته از گفتار هفتم کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه منتشره در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی می باشد.

این مطلب برگرفته از گفتار هشتم کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه منتشره در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی می باشد.

این مطلب برگرفته از گفتار چهارم کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه منتشره در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی می باشد.

چاپ نخست کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی منتشر شده است. این کتاب می کوشد تا با معرفی، تبیین و تحلیل برخی از جریان های فکری معاصر ایران و به نقد کشیدن آنها فضایی را برای گفت وگوی آزاد فراهم آورد و همچنین طالبان آشنایی با دیدگاه های مختلف فکری را به آشنایی هر چند مختصر از این جریانات برساند. جریان شناسی فکری ایران معاصر در ۹ گفتار و در ۴۰۴ صفحه به این مهم پرداخته که خلاصه ای از اهم مباحث مطرح شده در آن را می خوانید: