جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله بسيار کوتاهي است دربيان آنچه واجب است بر مکلفين اعتقاد بدان از توحيد و نبوت و امامت و معاد و بيان برخي ازفروعات چون امر به معروف ونهي از منکر. اين رساله با اين كه بسيار كوتاه و مختصر است و از تمامي اصول چون توحيد و عدل و نبوت و امامت و معاد سخن گفته ولي آن را عاري از استدلال و دليل نكرده است و در پي هر موضوع به دليل آن اشاره كرده مثلا: يجب علي كل مكلف ان يعرف ان الله تعالي موجود واجب الوجود لذاته، و الا لم يكن شيئ موجودا. و يا در عدل مي گويد: افعالنا مستندة الينا بالضرورة و لهذا نمدح و نذم. در نبوت مي گويد: و النبوة و الامامة واجبة، لانهما لطف و اللطف واجب و همچنين در بقيه مباحث. لذا مي توان اين رساله دو صفحه اي را، يك دوره اعتقادات استدلالي شيعي دانست. كه مهارت خواجه در موجز نويسي را مي رساند. نام اين رساله در فهرست مؤلفات خواجه نيامده ولي در ذيل برخي نسخ موجود از اين رساله انتساب آن به خواجه نصير آمده است جز اين كه شرحي از اين رساله از محمد مؤمن بن طاهر كرماني موجود است كه آن را از خواجه دانسته است و اين كرماني خود نيز بر شرح خود حاشيه اي دارد. «درايتي» اين رساله از خواجه نصير طوسي دانسته شده است، اما آقاي حسيني اشکوري (تراثنا 103/4) آنرا از شيخ مفيد معرفي کرده است «صدرائي و حافظيان» آغاز كتاب: بسمله الحمدلله باري الموجودات والصلوة علي اشرف النفوس المقدسيات محمد و آله اکمل الذوات و بعد فهذه مقنعة في اول الواجبات لخصتها لذوي الاشتغالات فنقول يجب علي کل مکلف ان يعرف ان الله تعالي موجود واجب الوجود لذاته ... انجام كتاب: و النهي عن المنكر للسمع بشرط العلم و تجويز التأثير و انتفاء المفسدة و العفو جائز لانه حقه تعالي و احسان تمت الرسالة الشريفة المنسوبة الي الملک العلما و السلطان الادبا خواجه نصير الملة و الدين قدس الله روحه و نور ضريحه و السلام [مجلس شورا 23/813؛ الذريعة 22/125، نسخه اي از آن را آقا بزرگ در كتابخانه ميرزا محمد طهراني در سامراء گزارش كرده است و او نيز از خواجه دانسته است با آغاز « الحمد لله الباريء الموجودات و الصلاة علي اشرف الموجودات و اكمل الذوات و بعد فهذه مقنعة في الواجبات لخصتها لدي الاشتغالات. » و با عنوان « المقنعة في العقائد» ؛ نسخه پژوهي 3/84] شرح و حواشي: شرح المقنعة في اول الواجبات كرماني، محمد مؤمن بن محمد طاهر (-12) حاشية شرح المقنعة كرماني، محمد مؤمن بن محمد طاهر (-12)

گفتاري است در اثبات صانع. منسوب بخواجه نصيرالدين طوسي وجيزه ايست مختصر و فارسي در اثبات ذات واجب بطرق استدلال فرق متكلمين و حكماء و رياضين كه براي اثبات واجب چهار وجه بطريقه متكلمين و سه وجه به روش حكماء دليل آورده شده است. كاتب در صدر نسخه انتساب رساله را بخواجه علي المسموع ياد نموده. الذريعة هم بنقل از كشف الحجب اين رساله را در شماره مؤلفات خواجه دانسته. (مهدي ولايي) آغاز كتاب: بدان ايدك الله تعالي الي الصراط المستقيم و ارشدك الي الطريق القويم كه ... باب علم و عرفان و اصحاب حكمت يونان افضل علوم و اشرف معارف كه دانستن آن بر عقلاء واجب است ... انجام كتاب: پس معلوم شد كه وراي طبيعت چيزي ديگر است كه اين اجسام مختلفه را بدين ترتيب مختلف ايجاد كرده بر مقتضاي حكمت و ارادت خود ... . . از فوايد اين بهره مند كردند تم بالخير و الصواب چاپ: ايران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1390 شمسي، محمد تقي مدرس رضوي، 2، در مجموعه رسائل خواجه نصير [كتابخانه ملك 8/16؛ فهرستواره منزوي 6/64 «اثبات واجب» ]

خواجه طوسي در اين رساله كه در پاسخ به سؤالي نگاشته، اقل اعتقاد مكلف را اعتقاد و تصديق به آن حقيقتي است كه در لا اله الا الله و محمد رسول الله نهفته است و خلاصه اي از آنچه اين اعتقاد مي طلبد را بيان كرده است و معتقد است اين مقدار را براي مردم عادي كافي دانسته است و نياز به حصول معرفت عقلاني بر پايه بحث و فحص تفصيلي و اقامه براهين نيست و مباحث كلامي و فلسفي مطرح را در گرو دانستن شبهاتي مي داند كه ممكن است براي عوام در اثر شبهات بيش از فهم پاسخ آن باشد و باعث تزلزل ايمان آنها شود. عالم استدلال و دفع شبهات را ميدان عالمان قوي بنيه دانسته و مردم عادي را بي نياز از ورود به آن دانسته و اعتقاد به كليات را براي آنان كافي ميداند. در نهايت شرح آنچه را گفته، به كتاب قواعد العقايد خود ارجاع مي دهد. الذريعه آن را « اعتقادات» ثبت كرده و مي گويد « شايد اين همان رساله اي باشد كه شيخ سليمان ماحوزي آن را به نام « وجيزة» ناميده است. و در جاي ديگر آن را « اقل ما يجب الاعتقاد به» ناميده كه برداشتي از آغاز اين رساله است. «درايتي». فيض كاشاني در دو كتاب خود حقايق و قرة العيون آن را بتمامه آورده است. رساله بسيار مختصري در بيان مباني اعتقادي يک مکلف است. مؤلف، شرح بيشتر مطالب را به تأليف ديگرش با عنوان «قواعد العقايد» ارجاع داده است. وي اين رساله را به درخواست بعضي از دوستان خود نگاشته است. رساله درباره آنچه كه بايد مسلمانان شيعي مذهب بدان معتقد باشد. (حائري، عبدالحسين) در الذريعة به عنوان «الاعتقادات»، «اقل ما يجب الاعتقاد به» و «الرسالة الاعتقادية» تكرار شده است. متن اين رساله را مرحوم شهيد قاضي نورالله شوشتري مرعشي در كتاب «مجالس المؤمنين»، فيض كاشاني در 2 كتاب خويش «الحقايق» و «قرة العيون» و مرحوم مدرس رضوي در كتاب «احوال و آثار خواجه» درج نموده اند. (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) آغاز كتاب: بسمله. اعلم ايدك الله ايها الاخ الصالح العزيز ان اقل ما يجب اعتقاده علي المكلف فهو ما ترجمه قوله « لا اله الا الله محمد رسول الله» ثم اذا صدق الرسول فينبغي ان يصدقه في صفات الله تعالي و اليوم الآخر و تعيين الامام المعصوم. و كل ذلك بما يشتمل عليه القرآن من غير مزيد و برهان ... انجام كتاب: ... تضربون كتاب الله بعضه ببعض انظروا ما ذا امركم الله به فافعلوا، و انهاكم عنه فانتهوا. فهذا تنبيه علي منهج الحق و استيفاء ذلك شرحناه في كتاب قواعد العقائد فاطلبه منه و الحمد لله رب العالمين و صلي الله علي خير خلقه و آله اجمعين. [الذريعة 11/102 و 11/93و 226؛ التراث العربي 1/271؛ فهرست الفبايي آستان قدس رضوي ص58؛ الهيات مشهد 2/200؛ فهرست آستان قدس 11/29؛ مرعشي 6/245 و 29/358 و 37/662؛ مجالس المؤمنين 2/208؛ موسسه امام صادق ص 92؛ كتابخانه وزيري 4/1338؛ ملي 3/403؛ مجلس شورا 4/126 و 4/206و 11/14 و 23/813 و 38/395؛ مجلس سنا 1/358؛ ادبيات تهران 1/31؛ ذريعه 2/274 احوال و آثار خواجه (چاپ 2) : 550-552 (اعتقاديه) ؛ دانشگاه تهران 3/531 و 13/3082 و 8/568 و 8/693 و 10/1811 و 20/435؛ اصغر مهدوي 2/180؛ مرعشي 17/14 و 24/213و 28/99 و 23/174؛ الذريعة 2/226؛ نشريه 7/229؛ دانشكده حقوق تهران 252؛ دانشگاه تهران 9/828؛ نشريه 4/405؛ اهدائي به آستان قدس ص 280 و 283 و 350؛ چاپ عبدالله نوراني همراه تلخيص المحصل ص 271و272؛ بنام اقل مايجب الاعتقاد به، نيز ص 24 ديباچه؛ كتابخانه ملك 9/69؛ كتابخانه وزيري 3/969؛ ريحانة الادب 2/179؛ دانشگاه تهران 16/339؛ نشريه 7/229؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 58؛ شيخ علي حيدر 2/58؛ مكتبة امير المومنين 1/127؛ فهرستواره منزوي 9/122؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: التحفة المحمدية في شرح المقدمة النصيرية شيرازي، عبدالنبي بن محمد مفيد (-1192) التحفة المحمدية (منتخب) شيرازي، عبدالنبي بن محمد مفيد (-1192)

خواجه طوسي در اين رساله فارسي بروش مناظره خدا را ثابت ميكند و اندكي مفصل است. در ذريعه (ج1 ص 108) مي نويسد كه خواجه اين رساله را براي نجم الدين كاشي فرستاده بود. اين رساله در برخي نسخه ها دنباله رساله خواجه در باره تقسيم موجودات آمده است و چندان معلوم نيست كه آيا تاليفي جداگانه است و يا اينكه يك تاليف بوده كه اين قسمت آن جدا شده است. البته شكل مباحث رساله تقسيم موجودات بگونه اي است كه امكان جدا كردن قسمتي از مباحث آن هست گرچه شكل مباحث در باره وجود و عوارض آن و در نهايت بحث در باره واجب و ممكن و مباحث مربوط به آن مجموعه آن را تشكيل مي دهد. در هر صورت اين قسمت از بحث در رساله موسوم به تقسيم موجودات نيز آمده است. «درايتي» آغاز كتاب: من فوايد مولانا الامام المعظم الافضل الاعلم المحقق السعيد نصر الحق و الملة و الدين محمد الطوسي سقي الله ثراه در اثبات واجب الوجود بطريق مناظره اگر واجبي نبود هيچ موجود نبود اما موجودي هست پس واجبي هست بيان شرطي آنست كه موجود يا واجب بود يا ممكن و ممكن نتواندبود تا غير او نبود و آن غير يا واجب بود يا ممكن اگر واجب بود پس ممكن نتواند بود تا واجب نبود ... انجام كتاب: ... و اين باطل است چنانكه بيان كرده شد ... چون همه اقسام باطل شد، ثابت شد كه واجب نبود كو هم اقسام منحصر نبود چه اگر وجوب سلبي باشد خارج بود از اين قسمها و بر تقدير تسليم حصر فساد لازم بيايد. و السلام چاپ: در مجموعه رسائل خواجه به سعي مدرض رضوي چاپ شده است. [الذريعة 1/108؛ آية الله فاضل خوانساري 1/178؛ فهرست آستان قدس 4/2؛ الهيات تهران ص 713؛ دانشگاه تهران 3/120؛ فهرستواره منزوي 6/64 «اثبات واجب2» ]

طوسي در روزگار ترقي علم كلام و رواج بازار جدل و بحث ميزيست و مسئله اثبات خدا كه فيلسوفان و متكلمان همه بدان مينگريستند او را هم بخود كشيد «او در اين گفتار كوتاه كه گويا از نگارشهاي كلامي او گرفته شده است بي آنكه نيازي بابطال دور و تسلسل باشد خدا را ثابت نمود. (محمد تقي دانش پژوه) دو نسخه از اين رساله شناخته شده كه يكي در دانشگاه و ديگري در مجلس شوراست. دانشگاه آن را از شيخ طوسي دانسته و مجلس شورا از محقق طوسي. قرينه مجلس شورا عبارت للمحقق الطوسي آغاز نسخه است و قرينه دانشگاه عبارت مبهم « (ذكره) شيخ (؟) الطوسي ... » است كه معلوم نشد ترديد از كيست: فهرستنگار يا كاتب؟ ولي در عبارت نسخه مجلس صراحت به محقق طوسي دارد. ولي مسلم آن است كه رساله مستقل نيست و برگرفته از آثار كلامي آنهاست ولي به نظر مي رسد برگرفته از آثار خواجه نصير باشد نه شيخ طوسي. دو نسخه مربوط به فهرست الفبائي آستان قدس معلوم نيست همين رساله باشد چون توضيحي ندارد. بايد مراجعه شود. «درايتي» آغاز كتاب: برهان شريف في اثبات الواجب تعالي غير متوقف علي ابطال الدور ... للمحقق الطوسي و بيانه موقوف علي تقرير مقدمتين احديهما تصورية و الاخري تصديقية ... انجام كتاب: واجباً و اجاب عنه بان الخلاف انما هو في المباشر القريب و هو العبد ضرورة و ليس بتام في التأثير فسقط النقصان كما لايخفي علي من له ادني مسكة فتأمل. [مجلس شورا 9/456؛ فهرست دانشگاه تهران 3/116 شود؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص18؛ كتابخانه شخصي رضا استادي ص 60]

رساله اي است در بيست فصل در مبدء و معاد . نام مشهور اين رساله آغاز و انجام است ، ليكن در بعضي از نسخه هاي قديمي به نام « مبدء و معاد» آمده ، در مقدمه كتاب از آن به عنوان « تذكرة» ياد گرديده است. با اين كه نام اين رساله در فهرست تاليفات خواجه ديده نمي شود معهذا در نسبت آن به خواجه طوسي جاي ترديد نيست. رساله مشتمل بر بيست فصل است كه خواجه آن را به خواهش بعض دوستان خود تاليف كرده و در آن از آغاز و انجام خلقت و قيامت و بهشت و جهنم و غير آن به روش عرفاني بحث نموده است. در مقدمه گويد: «دوستي از عزيزان از محرر اين تذكره التماس كرد كه نبذي از آنچه سالكان راه آخرت مشاهد كرده اند از انجام كار آفرينش و بدآنچه در كتاب خداي تعالي مسطور است و بر زبان اولياء و انبياء مذكور از احوال قيامت و بهشت و دوزخ و غيري آن ثبت كند بر آن وجه كه اهل بينش بعيان بينند نه بر آن وجه كه اهل دانش بيان مي كنند. فصول كتاب چنين است: فصل اول : در صفت راه آخرت و ذكر سالكانش و اسباب اعراض مهم ؛ فصل دوم : در اشارت بمبدء و معاد ؛ فصل سوم : در اشارت بهر دو جهان ؛ فصل چهارم : در اشارت بزمان و مكان ؛ فصل پنجم : در اشارت بخلايق؛ فصل ششم : در احوال اصناف خلق در آن جهان و ذكر بهشت و دوزخ ؛ فصل هفتم : در اشارت به صراط ؛ فصل هشتم : در اشارت بصحائف اعمال ؛ فصل نهم : در اشارت بطي آسمانها ؛ فصل دهم : در اشارت بوزن اعمال و ذكر ميزان ؛ فصل يازدهم : در اشارت بطي آسمانها ؛ فصل دوازدهم : در اشارت بنفحات صدر؛ فصل سيزدهم : در اشارت بحالها كه در روز قيامت حادث شود ؛ فصل چهاردهم : در اشارت بدرهاي بهشت و دوزخ ؛ فصل پانزدهم : در اشارت بزبانيه دوزخ ؛ فصل شانزدهم :در اشارت بجويهاي بهشت ؛ فصل هفدهم : در اشارت بمنازل بهشت و دوزخ ؛ فصل هجدهم : در اشارت بدرخت طوبي وزقوم ؛ فصل نوزدهم :‌در اشارت بحور عين ؛ فصل بيستم : در اشارت بثواب. اين كتاب غير از «التذكرة» خواجه نصير به زبان عربي است كه در علم هيئت نگاشته شده است.«درايتي» در آن روش تأويل عارفان و فيلسوفان اسلامي كه اسماعيليان در انديشه و پندار ديني خود از آن بهره برده اند بكار برده شده است . طوسي فيلسوف از خانداني دوازده امامي بوده و نزد دانشمندان شيعي امامي پرورده شده و هنگام دانشجوئي «غنية‌ النزوع الي علمي الاصول و الفروع» ابن زهره را نزد سالم بن بدران مصري -در نسخه نوشته -بتاريخ 614 در هفده سالگي خوانده و درجمادي الثاني 619 و در بيست و دو سالگي اجازه روايت همين كتاب را از او گرفته است (اجازات بحار ص 16) و پيداست كه تنها از رهگذر فلسفي چنين روشي را در پاره اي از كتابها مانند اوصاف الاشراف برگزيده بود . مگر اين كه هنگام گرفتاري در درباره اسماعيليان ايران ناگزير شده بود «سير و سلوك» براي مجلس عالي ناصرالحق و الدين بنويسد و در آن از فصول مقدس حسن علي ذكره الاسلام نخستين خداوند الموت (557-561) ياد كند. و همچنين اخلاق ناصري را در 633 براي ناصرالدين ابوالفتح محتشم قهستان در روزگار علاءالدين محمد بن حسن (618-653) بنگارد. و الادب الوجيز لولدالصغير ابن مقفع را براي همان ناصرالدين بپارسي كند و در همين قهستان زبدة الحقائق همداني را براي همو بپارسي در آورد . اين هم گفته شود كه ايوانف روضة التسليم و مطلوب المؤمنين را كه هر دو كتابي است درست اسماعيلي و باطني بنام طوسي بچاپ رسانده است و كتابي هم بنام تحفه و كتابي بنام روضة‌ القلوب بنام او هست؛ گرچه اين روضة القلوب در برخي نسخه ها همچون نسخه سپهسالار بنام بستان القلوب و از سيد شريف گرگاني دانسته شده . اين چهار كتاب روشن نيست كه از طوسي باشد اگر چه تحفه و روضة القلوب بروش اسماعيليان نوشته نشده است . باري اين «آغاز و انجام»‌ از طوسي است و گرچه روش تأويل در آن هست ولي رنگ آئين اسماعيلي ندارد. «محمد تقي دانش پژوه» شامل بيست فصل. 1- در صفت راه آخرت و ذكر سالكان. 2- در اشارت بمبداء و معاد. 3- در اشارت بهر دو جهان. 4- در اشارت بمكان و زمان آخر. 5- دراشارة بحشر خلايق. 6- در ذكر احوال اصناف خلق در آن جهان. 7- در اشارة بصراط مستقيم. 8- در اشارت بصحايف اعمال ... 9- در اشارة بزبانه دوزخ ... 20- در اشارت بثواب و عقاب و عدل او. شامل بيست فصل است .(مير ودود سيد يونسي) آغاز كتاب: ربنا لاتزع قلوبنا بعد اذ هديتنا و هب لنا من لدنك رحمتاً ...... دوستي عزيزتر از محرر اين تذكره التماس كرد كه نبدي از آنچه سالكان راه آخرت مشاهدت كنند از انجام كار آفرينش شبيه بآنچه در كتاب خدايتعالي مسطور است و بر زبان اولياء‌و انبياء ‌عليهم و السلام مذكور از احوال قيامت و بهشت و دوزخ و غير آن ثبت كند بر آن وجه كه اهل بينش بعيان مي بينند نه بر آن وجه كه اهل دانش بيان ميكنند و هر چند اجابت اين التماس متعذر بود بحكم آنكه نه هر چه هست نصيب هر كس است و نه هر چه نصيب كسي است تواند ديد ... اين تذكره از آنچه مراد آن عزيز است قاصر باشد بايد كه چون عذر واضح مؤاخذت نفرمايد .... فصل اول در اشارت بحور عين در اشارت بثواب و عقاب در صفت راه آخرت و ذكر سالكانش و اسباب اعراض مردم از آن و آفات اعراض بدانكه راه آخرت ظاهر است و راه بر آن معتمد و نشانهاي راه مكشوف و سلوكش اسان و ليكن مردم از آن معرضند ... اما سبب آساني سلوك آنست كه اين راه همان راهست كه مردم از آنجا آمده است پس آنچه ديدني است يك بار ديده است ... الي آخر. انجام كتاب: ايشان از ثواب منزه باشند چه دنيا و آخرت برمرد خداي حرام است ، الدنيا حرام علي أهل الآخرة و الآخرة حرام علي أهل الدنيا و هما حرامان علي أهل الله . سبحان ربك رب العزة عما يصفون و سلام علي المرسلين و الحمدلله رب العالمين

حاشيه اي است با عناوين «قوله-قوله» بر شرح اصفهاني بر تجريد الاعتقاد، محشي از فضلاي اماميه است. در منابع از اين حاشيه اطلاعي بدست نيامد. (حافظيان، ابوالفضل) [شورا 44/87]

زمان تحرير حاشيه : قرن دهم هـ.ق.اهداء به : رستم پاشا (داماد سليمان خان). تجريد خواجه طوسي در كلام بوسيله مير سيد شريف جرجاني حاشيه دقيقي خورده و درين حاشيه مسائل عديده اي از طرف مير سير شريف طرح و ايراد گرفته شده است . فاضلان بسيار باين ايرادات توجه كرده و هر يك پاسخي گفته اند كه از آن جمله است حاشيه ملا زاده دانشمند معروف عثماني. او بصورت «قال» قول مير سيد شريف را آورده و با عبارت «اقول» جواب خود را داده است. «عبد الله انوار» [كتابخانه ملي 7/357؛]

اين كتاب ازآغاز علم كلام است تا امامت، وحاشيه اي است از دانشمندي شيعي بر متني گمنام [فهرست سپهسالار 4/259]

حواشي است بر حاشيه مير سيد شريف جرجاني، علي بن محمد متوفي 816 هـ . ق . بر شرح قديم تجريد از شمس الدين اصفهاني، محمود بن عبدالرحمان متوفي 749 يا 746 هـ . ق . بر كتاب تجريد الكلام تأليف خواجه نصيرالدين طوسي متوفي 672 هـ . ق . يادداشتهايي است تحقيقي و توضيحي بر تمام مقصد اول و بخشي هم از مبحث جواهر كه قسمتي از مقصد دوم تجريد الكلام است . خطيب زاده اين حاشيه را به نام سلطان بايزيد بن سلطان مرادخان رومي معنون داشته است . (فاضل) حاشيه اي است با عناوين «قوله، اقول، قال، قال الشارح، قال في الشرح» بر حاشيه مير سيد شريف جرجاني (در گذشته: 816هـ ق) بر شرح شمس الدين محمود اصفهاني (در گذشته: 746 يا 749هـ ق) تا اوايل بحث جواهر = قسمت اول از مقصد دوم. گفتني است شرح شمس الدين محمود به شرح قديم معروف است و نام اصلي آن «تسديد [تشييد] القواعد في شرح تجريد العقائد» ميباشد. حاشيه خطيب زاده به سلطان بايزيدخان پيشكش شده است. در كشف الظنون از حاشيه خطيب زاده نام برده ليكن آغازي كه براي آن آورده با آغاز نسخه مجلس ناهمخواني دارد. آغاز نسخه كشف الظنون: «اما بعد حمد من استحق الحمد لذاته و صفاته» و آغاز نسخه مجلس: «يا من لاتدركه الاعين بالحاظها .. قوله خص بالذكر من صفاته العلي ما هو احق به تعالي، اقول، المراد بالاخصية الاظهرية في الاختصاص دون المعني الظاهر منها ...» مي باشد. اين حاشيه در نسخه ارجاعي از سوي فهرستنگار سابق كتابخانه به اشتباه به عنوان «حاشية شرح التجريد الجديد» و بدون نام مؤلف آمده كه بدين وسيله تصحيح مي گردد. يك نسخه ديگر از اين حاشيه به شماره 15627 در جلد 39 همين فهرست گزارش شده است. خطيب زاده بر حاشيه مير سيد شريف بر شرح تجريد جديد قوشچي نيز حاشيه نگاشته و نسخه اي از آن در فهرست كتابخانه مجلس شوراي اسلامي معرفي گرديده است. جهت بررسي بيشتر به فهرست مجلس رجوع شود. (سيد محمود مرعشي) آغاز كتاب: يا من لا تدركه الا عين بالحاظها و لا تحده الالسن بالفاظها... قوله خص بالذكر من صفاته العلي ما هو اخص به تعالي اقول المراد بالاخصية الاظهرية في الاختصاص دون المعني الظاهر منها فان الوجوب اظهرها في الاختصاص ... و ليس هو ازيد في الاختصاص المطلق من ساير صفاته ... و لا يتصور الزياده بالنسبه اليه . ثم انه او مي بهذا التعبير الي وجه آخر ... انجام كتاب: بل يكفي فيه التغاير الاعتباري و ما ذكره لا يدل علي تغاير وجود العرض ... فلا يبطل بما ذكره قطعاً قول ذلك الزاعم اذ يحتمل ان يكون مراده هو الاتحاد بالذات و هو لا ينافي التغاير الاعتباري المصحح للتفريع [مرعشي 21/4 ؛ فهرست آستان قدس 1/108 ؛ كتابخانه جامع گوهرشاد 4/2023؛ كتابخانه مجلس شورا 5/110-112؛ كشف الظنون : تجريد1/347 ؛ فهرست آستان قدس 1/31؛ فهرست اسكوريال 1/453-452 ش 644 ؛ دارالكتب 1/172 ؛ ف. مشهد ش95؛ چلبي 1/250؛ فهرست سپهسالار 4/209]