جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله ی حاضر در جستجوی«نظم مطلوب سیاسی در اندیشه سیاسی سید حسین نصر» است. پرسش اصلی پژوهش این است که«زمینه‌های عینی و ذهنی شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی سید حسین نصر کدامند؟» و «رابطه سیاست و دین در اندیشه سید حسین نصر و رویکرد وی به حکومت چگونه است؟»از این رو پاسخ به چنین پرسشی ضرورت و اهمیت دارد که گفتمان سنت‌گرایانه سید حسین نصردر کنار دو گفتمان ولایت مطلقه فقیه و لیبرالیسم، متفکران و ناقدان بسیاری دارد. در بررسی اندیشه فیلسوفان و روشنفکران می‌توان از روش‌های گوناگون استفاده نمود. در این رساله، سعی بر آن شده با استفاده از روش هرمنوتیک اسکینر، به نظم مطلوب سیاسی در اندیشه سیاسی سید حسین نصر پی برده شود و بر اساس همین روش پنج فصل و نتیجه‌گیری پی‌ریزی شده است. در فصل اول به طرح تفصیلی موضوع پژوهش از جمله بیان حدود و ثغور مسأله، سابقه پژوهش، علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن پرداخت شده است. در فصل دوم سعی شده است که روش اسکینر و مفاهیم عمده آن توضیح داده شده است که بر دو عنصر«قصد و زمینه» در بررسی آثار متفکران تأکید دارد. همچنین سعی شده است دورنمایی از امکانات روش فوق برای بررسی اندیشه سیاسی نصر ترسیم شود و گذری بر مفاهیم لغوی و اصطلاحی سنت، از نصر دارد. فصل سوم به بررسی زندگی سید حسین نصر با عنوان« بررسی شرایط و زمینه های شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی» از تولد تا هم اکنون اشاره دارد. در این بررسی ضمن بیان روند رشد و شکوفایی وی به تحلیل زمینه‌های اجتماعی و سیاسی این دوره پرداخته شده است. فصل چهارم به بررسی رویکرد نصر نسبت به سیاست و مبانی فکری وی در ترسیم نظم ایده‌آل می‌پردازد. در این قسمت به مدرنیته از یک سو و دین از سوی دیگر به عنوان دو پایه و دو رکن اساسی اندیشه سیاسی وی اشاره شده است و همچنین بیان می‌شود که سنت‌گرایان دین را از سیاست جدا نمی‌دانند و به انتقادات آنان نسبت به سیاست مدرن اشاره می‌شود، در انتهای فصل به بررسی معنای سلطنت به صورت لغوی و در فقه شیعه می‌پردازیم و ارکان سیاسی حکومت نصر را مورد بررسی قرار می‌دهیم. فصل پنجم به چالش‌های نظم ایده آل نصر؛ الگوی نظام فقاهتی و دموکراسی اشاره دارد. در این فصل ابتدا به بررسی دیدگاه های طرفداران ولایت مطلقه فقیه به صورت کلی و حضرت امام به صورت جزئی گذری می‌شود و سپس به مبانی اختلافی هر دو نظریه پرداخته شده است و در ادامه به بررسی نقاط اختلافی اندیشه سیاسی نصر در مقابل لیبرالیسم و مدرنیته می‌پردازیم و این نتیجه گرفته شده است که از منظر آنان، میان انسان‌ها در ابعاد و ساحات مختلفی تمایز وجود دارد و بر همین اساس به ویژگی بعدی در نظام سیاسی مطلوب آنان اشاره می‌شود که مبتنی بر حقانیت رژیم سنتی است و که بر اصل عدم برابری استوار است و سپس به آرای نصر در انکار مشروعیت نظام‌ها و رژیم‌های سیاسی مدرن و معیوب اشاره می‌شود و در پایان در بخش نتیجه‌گیری نتایج بدست آمده بررسی خواهد شد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی مدرنیزاسیون و اخلاق و نقد سنت گرایان معاصر(سیدحسین نصر-رنه گنون) بر مبانی آن می باشد. مدرنیزاسیون از دل رویکرد و مکتب فکری خاصی به نام مدرنیسم به وجود آمده که از سده‌ی هفدهم با ظهور فلاسفه و اندیشمندان دوران رنسانس پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت و مدرنیته در جوامع غربی در عمل از آن زمان آغاز شد و پیوسته به شاخ و برگ‌های آن اضافه گردید و مسیر تکاملی خود را طی نموده است. این پژوهش تلاش کرد تا به مبانی و عناصر محوری اخلاق سنت‌گرایان پرداخته و به مبانی مدرنیزاسیون از نگاه سنت‌گرایانی همچون سید حسین نصر و رنه گنون را تشریح کند. روش تحقیق حاضر از نوع بنیادی بوده و با توجه به مطالب بیان شده می توان نتیجه گرفت در نظر نصر، مابعدالطبیعه حقیقتأ علم الهی و معرفتی است که باعث تزکیه انسان شده، درون او را روشنی میبخشد، او با بیان اینکه علم قدسی بذر و ثمره درخت معرفت را در خود دارد. معتقد است که مابعدالطبیعه از طریق فضایل معنوی پرورش می یابد. بنابراین، رابطه ای دو سویه میان مابعدالطبیعه و اخلاق وجود دارد، اما شوان معتقد است دستیابی به حکمت خالده یا مابعدالطبیعه نیازمند صلاحیت اخلاقی و معنوی است و بدون آن قرار گرفتن در این مسیر امکانپذیر نخواهد بود. البته، نصر نیز تأکید می کند که علم قدسی یا مابعدالطبیعه چون علم به حق است، به انسان قدرت تمییز حق و باطل اعطا می کند.

حقوق در نظر گرفته شده برای انسان در اعلامیه جهانی حقوق بشر، برخی اندیشمندان دینی را به این امر سوق داده است که نوع نگاه به این مفهوم و مفاد حقوقی مطرح در آن، بدون فهم صحیح مبانی دین و بدون در نظر گرفتن مصالح دنیوی افراد بسیار ابهام آفرین است. در این میان برخی متفکران پایبند به سنت نظیر سید حسین نصر از موضع تصوف و عرفان و برخی نظیر مصباح یزدی از موضع فقه و اصول، فعالانه و با اجتهاد و استنباط های جدید و فتاوی، نسبت به مسائل فکری و اجتماعی روز مسلمانان برخورد می کنند و حتی دارای مواضع سیاسی نسبت به مسائل داخلی و بین المللی می باشند که از مهم ترین آن ها مقوله حقوق بشر است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی تاثیر فهم مدرنیته بر مسئله حقوق بشر در اندیشه سیاسی محمدتقی مصباح یزدی و حسین نصر است و در صدد پاسخ گویی به این سوال هستیم که مفهوم مدرنیته و نوع فهم از این پدیده، چه تاثیری بر مسئله حقوق بشر در اندیشه آیت الله مصباح یزدی و حسین نصر داشته است؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که، واکنش سید حسین نصر و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی به مقوله مدرنیته منفی است؛ هر دو ضمن رد مدرنیته، برای فهم حقوق بشر به آموزه های اسلام مراجعه می کنند و قرآن و سنت را مهم ترین منبع استنباط در زمینه حقوق بشر می دانند.به رغم این نقطه اشتراک اما هر دو اندیشمند معاصر مسلمان، دو نوع خوانش متفاوت نسبت به این مقوله دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی و با استفاده از روش هرمنوتیک قصد گرای اسکینر انجام می شود. شیوه جمع آوری داده ها نیز در این پژوهش به صورت اسنادی و کتابخانه ای است.

بحث علم دینی یا اسلامی سازی علوم در جهان اسلام، یکی از مسائل مهم در عرصه علوم انسانی است که در چند دهه اخیر ذهن بسیاری از متفکران و فیلسوفان را در حوزه علم و دین به خود مشغول کرده است. لذا پژوهش در مبانی و مبادی معرفت شناختی و روش شناختیدیدگاه های مطرح شده در حوزه علم دینی یکی از نیازهای اساسی متفکرین در عرصه علوم انسانی و اجتماعی است.به طور کلی مواردی چون بحران های ناشی از تمدن و فرهنگ جدید غرب، ضرورت حل عقب ماندگی فکری و معرفتی امت اسلام ، محدودیت ها و کاستی های موجود در علوم تجربی جدید، اهمیت آموزه های اسلامی و احیای میراث تمدنی و علمی مسلمانان و گسترش ابعاد نظریات وحدت علم و دین را می توان به عنوان انگیزه های طرح و بسط اندیشه علم دینی بطور کلی و علم اسلامی بطور خاص عنوان کرد. علاوه بر آن ناکارآمدی علوم انسانی جدید و دوگانگی فرهنگی در جوامع اسلامی ضرورت تولید علم دینی را دو چندان نموده است.در این زمینه نظریات مختلفی توسط اندیشمندان جهان اسلام طی دو قرن گذشته ارائه شده است و هریک از زاویه نگرش خود به اسلامی سازی علم پرداخته اند، که از جمله آنها می توان به دکتراسماعیل فاروقی، دکتر سیّد حسین نصر و آیت الله جوادی آملی اشاره کرد. رویکردها و مبانی متفاوت دکتر فاروقی ، دکتر نصر و آیت الله جوادی آملی باعث ارائه دیدگاه های مختلفی درباره ابعاد و چگونگی تولید علم اسلامی گردیده است. دکتر فاروقی با تاکید بر میراث اسلامی گذشته و ضعف های نظام آموزشی سنّتی و غرب، اسلامی سازی علوم را در گرو اصلاح نظام آموزشی و ادغام دو سیستم سنّتی اسلامی و جدید غربی با محوریت اسلام می داند. از زاویه دیگر، دکتر نصر با نقد مدرنیته و به چالش کشیدن تجدّدگرایی، رجوع به سنّت و احیاء علم مقدس را راه کارارائه شده خویش عنوان کرده است. آیت الله جوادی با نگاه دایره المعارفی به دین معتقد است، علم یکسره دینی می باشد و تقسیم کردن علم به دینی و غیردینی ناصواب است. وی با تغییر جهان بینی و مبانی علوم موجود در دانشگاه ها در صدد اسلامی کردن علوم هستند.

حقوق بشر از جمله مقوله‌هایی است، که با تصویب اعلامیة جهانی حقوق بشر مورد توجه و استقبال ملت‌های گوناگون قرار گرفته است. از آن‌جایی که پذیرفتن هرامری در بین‌الملل وجوامع اسلامی منوط به شناخت مبانی نظری تهیه کنندگان آن و از طرفی دریافت نظر اسلام در مورد آن می‌باشد، لذا لازم است، مبانی و مفهوم حقوق بشر از منظر اسلام مورد بررسی قرارگیرد. برای نیل به این مهم ما در این نوشته ابتدا مفهوم حق و سپس مباحثی را که برای دریافت حقوق بشر بسیار حائز اهمیت است، از جمله انسان، دین و حقوق واقعی انسانها بررسی کرده ایم . بعد از آن برخی از افکاردو اندیشمند معاصر ایران دریاره ی انسان ،دین و ایمان را به عنوان برخی از مبانی حقوق بشر مورد توجه قرار داده ایم. به میزانی که سید حسین نصر تحت تأثیر قرائت های عرفانی از دین، به سوی وحدت در شناخت و رسیدن به کُنه و حقیقت شریعت گرایش دارد، شبستری با در نظر آوردن تعلقات امروزین بشری به عنوان مفروضاتی غیر قابل اغماض، سعی دارد به « نقد قرائت رسمی از دین» پرداخته و تفسیری از شریعت ارائه دهد که حل کننده ی مشکلات انسان مدرن نیز باشد. این تحقیق سعی دارد از نقطه نظری متفاوت، اندیشه های نصر را به عنوان فیلسوفی جهانی که دغدغه های او شامل جامعه ایرانی نیز می شود، با متفکری دیگر که اساساً زاده ی فکری جامعه ی ایران معاصر است را در رابطه با برخی از مبانی حقوق بشر مقایسه کند.سیدحسین نصر به سنت گرایی گرایش دارد در حالیکه شبستری به مدرنیته اعتقاد دارد.

پلورالیسم دینی یکی از مهمترین و موثرترین مباحث فلسفه دین وکلام جدید است که موضع گیری درمورد آن نسبت به همه مسائل اساسی اعتقادی تاثیرگذار خواهد بود؛ همچنین نکته قابل توجه این است که تمامی ادیان و مذاهب مختلف مدعی شده اند تنها دین و مذهب حق هستند. مدعیان پلورالیسم پنداشته اند که همان طور که در جهان فلسفه های مختلفی هست که نشات گرفته از اختلاف اندیشه هاست؛ به همین شکل نیز ادیانی که پیامبران مختلف می آورند، مانند مکاتب فلسفی، رنگ اختلاف به خود می گیرند. در حالی که منشا اختلاف در فلسفه ها به اختلاف فیلسوفان وافکار مختلف یک فیلسوف بر میگردد؛ در حالی که مصدر ادیان، خداوند حکیم و عالم است که علم او ازلی و تغییرناپذیر است. بحث درباره ی وحدت و کثرت دین و دعاوی متعارض ادیان، از مسائل مهم در حوزه ی دین پژوهی و فلسفه ی دین است، که همواره مورد توجه متفکران و دین شناسان بوده است. آن چه که جامعه امروز با آن دست و پنجه نرم می کند شبهات و انحرافاتی است که در مسائل اعتقادی ایجاد شده است. ازجمله این شبهات نگرشی می باشد که بنا بر آن راه نجات انسان منحصر به اسلام نیست و دیگر ادیان نیز می توانند همان نقش نجات را ایفا کنند.بحث درباره حقانیت ادیان، در دنیای معاصر سه شاخه به وجود آمده است : کثرت گرایی، انحصارگرایی ، و شمول گرایی. دیدگاه نصر،کثرت گرایانه به نظرمی رسد زیرا همه ادیان وحیانی را برای رسیدن به نجات قابل قبول می داند اما با این وجود برخی از جنبه های کثرت گرایی نزد او مردود هستند . نصر معتقداست که حقیقت همان واقعیت وحقایق ادیان آسمانی است که در هر دینی با توجه به شرایط جامعه وافکار وسطح انسان هایی که در آن زمانه زندگی می کنند شیوه وروش متفاوتی دارد وقانون های دینی متناسب با آن ها وجود دارد اما آن حقیقت مطلق در همه آن ها یکسان است. گرایش های پلورالیستی نصر و تلاش او برای نزدیک ساختن ادیان و مذاهب، خصوصا پلورالیسم حقانیت، و کنار گذاشتن از عقیده به مطلق بودن اسلام و دین اکمل و هم چنین نسبیت گرایی مفرطانه در خصوص حقیقت، جای تفکر و توجه جدی دارد، باید مورد نقد قرار بگیرد. و با آموزه های اسلام و آیات واضح و آشکار قرآن کریم متعارض است و با آن ها هم خوانی ندارد.نصر می گوید تکرار حقایق و تمثیلات دینی باید موید وجود حقیقت واحدی باشد که در باطن وکنه وحی نهفته است وبه اشکال وصورت های مختلف در احکام شرعی وعملی در ادوار تاریخ درجامعه بشری ظاهر گردیده است. تکرار این حقیقت مطلق در ظاهرهای گوناگون را نباید به منزله انکار اصالت ادیان شود. حقیقت واحدی در همه ادیان وحیانی وجود دارد که این حقیقت مطلق در حجابی از الفاظ واحکام گوناگون می باشد که در آیین ها و ادیان باتوجه به سطح آن جامعه ونژاد آن ها به شیوه ی خاصی تجلی شده است. نصر تعارضات و تفاوت های اندیشه ادیان را به خاطر شرایط و وضعیت خارجی قلمداد می کند، واگرنه تمام ادیان در نهایت بیان کننده یک حقیقت واحد هستند. به همین جهت، نقش دین مسیحیت با دین اسلام فرق می کند.مسیحیت مجبور است جهانی که به دلیل خردگرایی و طبیعت گرایی در حال نابودی بود نجات دهد. به این خاطر خود را دینی معرفی می کند که تابع عشق و ایثار است و آن را در اولویت اصول خود قرار می دهد. اما شرایطی که اسلام با آن مقابل بود تفاوت داشت و لازم نبود با سوفسطاییان و عقل گرایان مباحثه کند. در واقع، اسلام برای محکم کردن پایه های دین ابراهیمی نازل شده بود. یکی از مهم ترین آموزه های معرفتی سنت گرایان وحدت گرایی باطنی ادیان و به بیان شووان، وحدت استعلایی همه ادیان است.

شروع جریان اومانیستی و ماتریالیستی از سده های میانه در اروپا، با افول تدریجی امور معنوی همراه بود. تأکید بر پوزیتیویسم به عنوان تنها منبع قابل اعتماد، و انسان به عنوان تنها مرجع شناخت، به رّد و انکار علوم شهودی، مثل متافیزیک و الهیات انجامید. اتکاء انسان به امور زمینی و مادی از طرفی باعث فاصله گرفتن انسان از امور مربوط به سرشت خود به عنوان موجودی الهی و فضیلت مند شد و از طرفی دیگر این نادیده گرفتن امور فضیلت مند و معنوی در زندگی بشر زمینه ساز مشکلات فراوان روحی، روانی، زیست محیطی و... شده است، که بر اساس آن متفکران متعددی طی سده گذشته، شناخت امور معنوی و بازیابی مجدد آن در زندگی انسان را الزامی دانستند. از این روی ما به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که زمینه ها و ویژگی های معنا گرایی در اندیشه سیدحسین نصر و مصطفی ملکیان چیست؟. بنابراین در این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی و تطبیقی به بررسی این موضوع پرداخته ایم، و با استفاده از رویکرد انتقادی و در قالب مکاتب سنت گرایی و وجودگرایانه یافته های پژوهش حاکی از آن است که سید حسین نصر ریشه همه بحران های جهان مدرن در علم بدون منشأ الهی و فاصله گرفتن از سنت می داند، بازگشت به سنت های اصیل و آموزه های دینی و وحیانی از نظر وی تنها راه غلبه بر مشکلات این جهان می باشد. مصطفی ملکیان نیز ضمن نقد ماده باوری، لزوم حضور معنا و معنویت در کنار عقلانیت را برای کاهش درد و رنج بشر الزامی می داند.

ایده خیر که از ابداعات اولیه افلاطون بوده است تأثیر به سزایی بر متفکران سنت‌گرا داشته است. سنت‌گرایی جریانی فکری است در قرن بیستم میلادی در غرب توسط افرادی مانند، گنون، کوماراسوامی و شوان آغاز شد و تا امروز نیز توسط افرادی نظیر سید حسین نصر ادامه پیدا کرده است.در این تحقیق، ضمن بررسی نظرات سنت‌گرایان مختلف ، بیشتر به نظرات نصر توجه شده است زیرا نزد وی هنر و سنت‌گرایی در ارتباط مستقیم با یکدیگر هستند و لذا او به آن ها توجه زیادی کرده است.زیبایی بخشیدن به ماده، زدودن کدورت و تبدیل آن به مظهری از مراتب برتر هستی، که هدف هنرقدسی و فی الواقع هنر سنتی است، مستلزم سنت روحانی زنده و پویایی است تا تصور عالم معقول را میسر سازد و راه را برای شناخت سر درونی نماد یا سمبل هموار نماید..نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی اجمالی نظریه مثّل افلاطونی ، سعی کرده آنرا با نظریه سنت‌گرایان کنار هم قرار داده و خیر و فضیلت را در هنر از نظر سنت‌گرایان مورد تحلیل قرار دهد و به این پرسش که آیا رابطه‌ای بین این دو وجود دارد یا نه پاسخ دهد. از جمله اهدافی که در این تحقیق به آن پرداخته شده است ، بررسی ایده خیر در کار هنری است که جزء مطالب اصلی سنت گرایان راجع به هنر می‌باشد ؛ تا آنجا که آنها هنر را تابع معنویت می دانند و در نهایت منجر به ایده خیر ومقتضیات اخلاقی می‌گردد. از جمله موضوعاتی که در این تحقیق به آنها پرداخته شودمی‌توان به جایگاه هنر و معنویت از نظر سنت‌گرایان و ویژگی‌های معنوی هنر از نظر آنها ،همچنین به رابطه بین هنر و مقتضیات اخلاقی اشاره کرد.این تحقیق ضمن بررسی نظریات سنت‌گرایان راجع به هنر سنتی، و در نهایت جمع آوری نظرات آنها راجع به هنرمند سنت‌گرا در نتیجه می‌گیرد از آنجایی که یک هنرمند سنتی هنر را در ارتباط مستقیم با معرفت می‌داند و باید در هنر خود فضیلت متعالی را وانمود کند، پس قبل از هر چیز خود باید واجد این فضیلت گردد و زمانی که واجد این فضیلت گردید وظیفه تعلیمی هنر آغاز خواهدشد.مطالب این تحقیق به صورت کتابخانه ای جمع آوری شده است که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی می‌باشد.