جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: نظریات در باب پیشرفت به ویژه در بعد سیاست، شامل اصول و مبانی ارزشی در حوزه مناسبات انسانی و متأثر از مبانی انسان‌شناختی به عنوان عامل و هدف سیاست است. بنابر این، هویت و عقلانیت تعریف شده برای انسان، بر مبانی نظریه پیشرفت سیاسی تأثیرگذار است. هدف این پژوهش، کشف نظریه اسلامی پیشرفت سیاسی بر اساس مبانی انسان‌شناختی علامه طباطبایی(ره) بود. روش: این تحقیق به روش کتابخانه‏ای و توصیفی- تحلیلی انجام شده است. یافته‌ها: مبانی انسان‌شناختی علامه طباطبایی با بیان نظریه فطرت، کرامت، خلافت و عقلانیت اسلامی و اصول نیازمندی و تحت ربوبیت الهی بودن انسان، نقص ادراکی انسان و تأثیرپذیری او از جامعه و همچنین اصل اراده آزاد انسانی، ضرورت ایجاد نظام سیاسی و مشروعیت الهی و ضرورت خداگونگی آن و لزوم تحقق نظام سیاسی عدالت‌محور و فضیلت‌محور و توجه به کرامت انسانی و خردورزی و نیز لزوم همه‌پرسی در نظام سیاسی را اثبات کرده است. نتیجه: ابتنای نظریه پیشرفت سیاسی بر مبانی انسان‌شناختی علامه، این نظریه را به صورت همه جانبه و در تمام ابعاد زندگی انسان تدوین کرده است و با ایجاد زمینه برای حیات طیبه و گوارای انسانی، موجبات تعالی و تقرّب الهی و سعادت دنیوی و اخروی او را فراهم می‌کند.

مقصود دکتر نصر از علم، علوم تجربی رایج در غرب است ‌که از سوی تفکر غربی اداره می‌شود. به اعتقاد وی، باید علوم تجربی با هویت سنتی تولید شوند. راه نقد غرب و مدرنیسم، در دست داشتن مبانی حکمت خالده و جایگزین کردن آن به جای تجدّد غربی است. علم جدید مایة بحران­های مختلف نظیر بحران زیست محیطی بوده است. علوم سنّتی بر اصولی ماورای طبیعی بنا شده­اند و عمیقاً با پیش‌فرض‌های فلسفی علوم جدید تفاوت دارند. علوم جدید نه تنها ادراک دینی و فلسفی از نظام طبیعت را در غرب به افول کشانید، بلکه علوم سنّتی را به کلی از میان برد. علم جدید باید در جایگاه شایسته‌ای که مابعدالطبیعه و حکمت جاویدان مشخص ساخته، قرار گیرد. علم قدسی، تابعی از «امر قدسی» به شمار می­آید و امر قدسی با عالم روح کلی در ارتباط است، نه با نفس. حکمت خالده، مهم‌ترین مبنای علم قدسی است. مهم‌ترین تکیه­گاه علوم مقدس، وحی است. هدف نهائی علوم سنّتی هدف متعالی سنّت یعنی «بازتاب سیمای معشوق کلّ» است.

نظریه دانش ولایی، یکی از دیدگاه‌های موافقان علم دینی است که از سوی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی ارائه شده است. این دفتر با بیان خاصی از چیستی علم و دین، به سه رویکرد روش‌شناختی، جامعه‌شناختی و هستی‌شناختی در باب علم دینی پرداخته است. در این منظر، علم دینی بدین معناست که ولایت الهی بر فرایند پیدایش علم در همه مراتبش حاکم شود. علم دینی در این جریان، مبتنی بر مبانی همچون فلسفة‌ شدن و روش شناسی است. این نگاشته درصدد تبیین و تحلیل نظریه دانش ولایی است. به نظر می‌رسد نقدهای معرفت‌شناختی، غرب شناختی، دین شناختی و علم شناختی می‌تواند به عنوان پاره‌ای از نقدهای وارد بر این نظریه مطرح گردد.

آقای دکترعبدالکریم سروش در موضوع نسبت دین و قدرت، معتقد است که اسلام، دینی خشن و خدای اسلام، سلطانی مقتدر و خشن است. او قرآن را خوف‌نامه و حضرت محمد| را عارفی مسلح و پیامبری قدرت‌طلب و اقتدارگرا معرفی نموده است. سروش حکومت نبوی را نیز حکومتی خشن و اقتدارگرا دانسته است؛ بنابراین الگوبرداری سیاسی و حکومتی از حکومت نبوی در دنیای امروز را امری خطا و خطرناک می‌داند که منجر به تشکیل حکومت‌های اقتدارگرا و خشن می‌گردد. مسئله نگارندگان در این تحقیق با سنجش درون دینی و برون دینی این دیدگاه است و روش تحقیق در این پژوهش نیز تحلیلی-انتقادی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که برخی ادعاهای این نظر سست و بی‌پایه هستند از جمله اینکه؛ سروش تفسیرخاصی از تاریخ یعنی ساختار محمدِ| قدرت‌طلب و اقتدارگرا را برگزیده و تنها از این دریچه به اسلام تاریخی نگریسته است و همچنین بر خلاف ادعای او، قرآن مجموعه‌ای از بشارت‌ها و انذارها است و آیات بسیاری در آن بر محبت، رحمت و عشق دلالت می‌کند.