جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از مهمترین موضوعاتی که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته، به این شرح است: فواید خداشناسی نظیر آرامش روانی؛ براهین اثبات خدا مانند برهان نظم، برهان حرکت جوهری، برهان فطرت؛ صفات خدا مانند پیراستگی خدا از رؤیت و مکان داشتن، علم مطلق، حکمت، عدل؛ دلایل توحید نظیر وحدت هستی، برهان تمانع؛ ریشه های شرک چون تقلید، تخیل؛ مراتب توحید از قبیل توحید صفاتی، توحید ذاتی، توحید عبادی، توحید افعالی.

جهان بینی یعنی تفسیر کلی در هستی بعضی که به جهان هستی می نگرند آنرا موجودی حرفه ای که پشتوا نه ای با شعور دارد؛ و بر اساس طرح شده و نظم و حسابی دارد؛ می یابند؛ این " جهان بینی الهی" می گویند. بعضی فکر می کنند که جهان هستی؛ نه طرح قبلی دارد نه طرح با شعور؛و نه هدف و نه حساب. این دید و طرز فکر را " را جهان بینی مادی" می گویند. پس جهان بینی همان تفسیر و دید کلی انسان درباره جهان هستی و انسان: جهان که یک الهی واقعی آشنا به مکتب می بینید؛ ماهیت از اویی دارد؛ به این معنی که واقعیت جهان مساوی است با " از او" بودن"او" آن چنانکه مثلا فرزند واقعیتی دارد که نسبت و اضافه ای با شخصی دیگر به نام پدر دارد؛ و یا مصنوع بشری و آن واقعیت یک نسبت و اضافه دارد با مخترع و سازنده آن؛ بلکه واقعیت و ماهیت جهان عین « از اوئی» و عین صدور؛ و عین تعلق و عین ربط و عین اضافه به « او» است معنی و مفهوم « آفرینش» و اینکه جهان یکی « مخلوق» خداوند است. جهان بینی یا جهان شناسی؛ به عبارت دیگر تعبیر و تفسیر انسان از جهان به طور کلی سه گونه است. یعنی از سه نوع منبع ممکن است الهام شود. علم فلسفه؛ دین؛ پس جهان بینی سه گونه است. علمی؛ فلسفی؛ مذهبی؛ توحید. درجات و مرتب دارد؛ همچنانکه شرک نیز که مقابل توحید است مراتب و درجات دارد. انسان همهء مراحل توحید در فرهنگ اسلامی یک معنای بسیار عالی و بلند و گسترده ای دارد؛دانشمندان ما آنرا به توحید در عبادت؛ توحید در ذات؛ توحید در صفات و توحید در افعال تقسیم کرده اند. توحید یعنی « یکی دانستن خدا و مبدا هستی است؛ اعتقاد به یگانگی « او» از هر جهت؛از جهت ذات؛ازجهت آفرینش؛از جهت اداره و چرخاندن هستی از جهت بندگی و پرستش یا راز و نیاز و نیایش و از جهت بسیار دیگر. 1-توحید ذاتی- یعنی شناختن ذات حق به وحدت و یگانگی. 2-توحید صفاتی- یعنی درک و شناسائی ذات حق به یگانگی عینی با صفات و یگانگی صفات با یکدیگر. 3-توحید افعالی- یعنی درک و شناختن اینکه جهان با همهء نظامات و سنن و علل و معلولات و اسباب و مسببات؛فعل او و کار او ناشی از اراده اوست. 4-توحید در عبادت- مراتب در سه گانه عبادت که در بالا گفته شد توحید نظری و از نوع شناختن است اما توحید در عبادت توحید عملی و از نوع ( بودن) و « شدن» است آن مراتب توحید تفکر و اندیشه راستین است و این مرحله از توحید ( بودن) و(شدن) راستین توحید نظری پی بردن به یگانگی خداست و توحید عملی(یگانه شدن) انسان است.توحید نظری ( دیدن) است و توحید عملی(رفتن)در میان مراتب توحید آنچه مفید است توحید عملی است و بس؟ 5- از میان این چهار نوع توحید؛ توحید افعالی و توحید عبادی مستقیمأ از آیات قرآن فهمیده می شود و به سادگی نمی توان به قرآن مربوط کرد اگر بدون آشنایی با بخشهای ظریف فلسفه و عرفان در قرآن بنگریم شاید حتی به یک آیه هم بر نخوریم که مستقیمأ این مفاهیم دقیق توحیدی را به ذهن ما می آورد. توحید ذاتی وصفاتی با همه دقت و ظرافتش از قرآن بیگانه نمی نماید در پرتو تفسیر یا تأ ویل، باآن مربوط می گردد. و توحید درست در نقطه ای مقابل شرک است:همه این الهه و معبودان را نفی کردن، تسلیم آن شدن، در برابر سیطره قدرت آنان مقاومت کردن.دل لز کمک و رعایت آنان بریدن و سرانجام، برنفی و طرد آنان کمر بستن... و همه وجود تسلیم خدا نشدن است. شرک یعنی به غیر خدا تکیه کردن، و به مخلوق خدا مقام خدائی دادن، قدرتی را در برابر قدرت خدا علم کردن . شرک یعنی: اطاعت بی چون و چرا از غیر خدا نمودن. شرک یعنی: هر گونه پرستش و گروه گرائی که در درگاه خدا نباشد. «ان شرّالدّواب عند الله الصم البکم الذّین لا یعقلون» بدترین جانوران در پیشگاه خدا(انسان) کر و لال است کسانی هستند که نمی اندیشند. پیام توحید تنها بدترین علت است که این پیام بند گسل به معنای: پذیرش خدا برای حاکمیت بر زندگی است . یعنی نفی هر مدعی دیگر.و املای بندگی اوست ... یعنی گسستن هر بند دیگر... و این است روح توحید و پر طپش ترین ابعاد آن. عدالتی که در قانون بشری باید رعایت شود و افراد بشر باید آنرا محترم بشمارند عدالت متکی بر دو چیز است: یکی حقوق و اولویتها یعنی افراد بشر نسبت به مقایسه با یکدیگر نوعی حقوق و اولویت پیدا می کند مثل کسی که با کار خود محصولی تولید می کند نوعی اولویت نسبت به آن پیدا می کند و موجودات در برابر او وظیفه و مسئولیت پیدا می کنند اما هیچ موجودی بر او حق پیدا نمی کند.

توحید به معنای یکتا دانستن و یکتا شمردن آمده است و کلمه توحید « لا اله الا الله» کلمه اخلاص است و هرکس به آن معتقد باشد مخلص است. خداوند این کلمه توحید و این اصل را نازل فرمود تا اینکه فرد فرد بشریت و در نهایت جامعه و امت انسانی را در جهت تشکیل جامعه ای صالح و مد نظر خود هدایت کند. بر این اساس است که مسیر زندگی انسان پی ریزی می شود، از اعتقادات و افکار و اخلاق و رفتار و تصورات و اعمالش گرفته تا روابطش با خالق و با خود، هم نوعان خود و با کل هستی و هرآنچه که در اطرافش هست و در زندگی با آنها سروکار دارد. همچنین سرانجام شخص در سرای دیگر هم بر همین اساس معلوم می شود، مسیرش به سوی بهشت یا به سوی جهنم، ماندگاریش در نعمت ابدی و یا در نقمت. این امر که خدا یکی است و جز او هیچ خدایی نیست و او قادر بر هر کاری است را ، فطرت هر انسانی به آن اذعان دارد و قبول می کند و همیشه و در همه جا بخصوص در مواقع سختیها و مشکلات دل و قلب او متوجه آن معبود یکتا می شود. آنجایی که هیچ دادرسی نیست تا به فریاد او برسد یک نیروی درونی او را به سوی معبود می کشاند. همچنین برای وجود چنین خدای بی همتایی علاوه بر فطرت انسانی، براهینی در آفاق ( عالم خارج از انسان) و انفس ( عالم درون انسان)، می توان یافت که دلیلی آشکار است بر وجود او. مثلا نظم موجود در آفرینش آسمان و زمین و کوهها و دریاها و ... و چگونگی آفرینش آنها و رنگ های زیبایی که در هر کدام به کار رفته و هزاران موارد دیگری که هرکدام به تنهایی دلیلی است محکم بر وجود خداوند. توحید دارای مراتبی است که برخی از آنها عبارتند از توحید ذاتی، یعنی ذات خدا بسیط است و ترکیبی در آن راه ندارد، توحید اسماء و صفات؛ به این معنی که اسماء و صفات خداوند از هر قبحی منزه است و دلالت بر حسن و نیکویی می کند، توحید افعالی: یعنی هر کاری در این جهان انجام می گیرد به دست خداست و او نیاز به هیچ چیز و هیچ کس ندارد و اگر بعضی کارها را به واسطه اسبابی انجام می دهد، آن اسباب را خود او آفریده است و توحید عملی؛ به این معنی که انسان چه کند که زندگی او موحدانه و خالصانه برای خداوند باشد. برای هر کدام از این مراتب آیاتی در قرآن وجود دارد، به عنوان نمونه از مهمترین آیاتی که در باب توحید ذاتی می باشد، آیاتی هستند که خداوند خود را به « اله واحد» معرفی می کند. و یا آیاتی که بیان کننده صفات فعل الهی هستند. توحید و خداشناسی ریشه همه فضایل و ره آوردهای مثبت می باشد، از توحید جز خیر بر نمی آید، توحید اگر به معنای اصیل اسلامی آن مورد بررسی قرار گیرد به صورت مسأله ای ریشه دار جلوه می کند که نه تنها در سرلوحه امور اعتقادی قرار گرفته است بلکه تا اعماق کوچکترین مسائل اخلاقی و اجتماعی و خانوادگی هم ریشه دوانیده و به هر یک از اعتقادها و خویها رنگ و قیافه ای تازه می دهد. بنابراین توحید صرفاً یک مسئله اعتقادی و ذهنی نیست بلکه در تمام برنامه های زندگی مؤثر است . برخی عوامل و زمینه ها مانند: قساوت، غرور و استکبار، ساده اندیشی و ... باعث انحراف از خط توحید می شود. عقیده به این اصل مهم باعث اتحاد و همبستگی جمیع ملتها می شود و این از مهمترین نتایج اجتماعی توحید می باشد و از آثاری که برای خود فرد دارد می توان به نوع دوستی و گذشت و فداکاری اشاره کرد. بنابراین اعتقاد به توحید ضامن سعادت انسان در دنیا و آخرت می باشد. کلید واژه ها: توحید – قرآن