جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عسر در لغت به معناي تنگي ودر تنگنا قرارگرفتن، سختي و دشواري در مقابل يسر قرار داردو حرج در اصل به معناي گناه و بنا بر قولي مضيقه و سختي شديد است و در اصطلاح عسر و حرج عبارت است از احکام ثانويه اي کهموجب مي گرددالزام و تکليف ناشي از حکم تکليفي از مکلفين برداشته شود.در مطالعه احکام و سنن اسلامي، با توجه به اينکه اسلام ديني مبتني بر حدود و انسان موجودي مکلف است؛ در عين حال طبق برخي از آيات و روايات به عدم وجود عسر و حرج تصريح شده است. تأکيد بر يسر و استفاده از رخصتها در آيات و روايات هيچگونه منافاتي با انجام امور شرعي ندارد؛ بلکه حرج زدايي و تساهل ديني در کنار عمل به واجبات و حدود الهي مورد تأکيد مي باشد.

یکی از موضوعات اخلاقی که در دین مبین اسلام حائز اهمیّت شمرده شده موضوع مشورت است. هدف این پایان نامه بررسی دقیق جایگاه مشورت در زندگی مسلمانان و شناخت مسائل پیرامون آن، با استفاده از قرآن و سنّت پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله وسلم) و ائمه طاهرین (علیهم السّلام) می‌باشد.قرآن کریم در چهار آیه مختلف پیرامون مشورت با مومنین سخن گفته و عموم مسلمین حتی رهبر جامعه اسلامی را به آن دعوت نموده است. همچنین اهل بیت پیامبر (علیهم السّلام) ضمن تشویق مسلمین به این امر خود نیز در این زمینه پیشتاز بوده‌اند. ایشان هم از نظرات مشورتیِ امّت خویش بهره می‌بردند و هم نظرات هدایت گونه خود را از آن‌ها دریغ نمی‌کردند.به‌طور کلی برای مشورت سه رکن اساسی وجود دارد. که عبارت‌اند از: موضوع مشورت، مشاور و مشورت گیرنده. برای هر یک از ارکان شرایط و آدابی نقل شده است. از جمله شرایط اینکه جزء یقینیات انسان همچنین از مصادیق احکام عملی نباشد.مشاور نیز موظف است آدابی را هنگام مشورت رعایت نماید. اظهار نظر سنجیده، مخاطب شناسی و توجه به گفته‌های مستشیر از جمله آن‌هاست. همچنین مشورت گیرنده برای رسیدن به هدف باید از نتیجه مشورت تبعیّت نموده، در انتخاب مشاور دقت و جایگاه مشورت را رعایت نماید.اگر مشاوره ای طبق ضوابط و شرایط صحیح صورت پذیرد نتایجی را در بر خواهد داشت که منجر به تقویت اراده و در نهایت رسیدن به نُجح و پیروزی خواهد شد.

در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان بر می خوریم، که منسوب به حب اهل بیت (علیهم السلام) می باشند. رساله حاضر به بررسی شرح حال تعدادی از این بانوان که در قرن اول زیسته و از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بوده اند، پرداخته و با تقسیم بندی این افراد بنا بر اینکه از کدام معصوم به نقل روایت پرداخته اند، روش متفاوتی برای معرفی آنها در پیش گرفته است، که منجر به شناخت بیشتری در مورد این افراد می شود. در ضمنِ نقل شرح حال این بانوان، که بسته به میزان اطلاعات در منابع موجود کم و زیاد می شود، فضایل این بانوان نیز نقل می شود تا به جهات امتیاز و برتری آنها نسبت به دیگر محدثات مسلمین اشاره شده و فعالیتهای ایشان در زمینه خدمتگذاری به اهل بیت (علیهم السلام) (حجت های زمانشان)، و دفاع از حقوق ایشان هم اشاره شود. همچنین تحت عنوان «احادیث» به بررسی کمی روایات فرد پرداخته می شود، در ضمن اینکه اطلاعاتی از قبیل کسانی که او از ایشان روایت نقل نموده، کسانی که از او روایت نقل نموده اند و موضوعات احادیث فرد به همراه ذکر نمونه ای از احادیث راوی، در اختیار خواننده قرار داده می شود.سعی شده است که در این رساله در عین معرفی، ذکر شرح حال محدثات شیعه در قرن اول هجری، ذکر موضوعات احادیث آنها و نمونه ای از آن احادیث، به شرح فضایل این بانوان عالی قدر نیز پرداخته شود، تا رساله حاضر علاوه بر فایده تاریخی، متضمن نکاتی اخلاقی و کابردی نیز باشد و بانوی فرهیخته امروز با مطالعه این شرح حالها به نکاتی مثبت در مورد اصول خدمتگذاری به امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه ) پی برده، با روش دینداری فعال، که مورد تائید معصومین علیهم السلام بوده است، نیز آشنا شود. به این ترتیب در رساله حاضر تعداد 49 نفر از بانوان فعال در عرصه نقل حدیث شناسائی شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

نگرش اسلام به جوان و دوران جوانی، نگرشی مبتنی بر واقعیت است. این نگاه واقع بینانه تصویری کامل از ابعاد و زوایای وجودی انسان در دوره جوانی به تصویر می کشد، به گونه ای که نقاط مثبت و منفی ویژگی هایی انگاشته شده است؛ بدین معنا که اسلام برخی ویژگی هایی را که ما نسبت به آن ها ارزش داوری منفی داریم، مقتضای دوره جوانی و حتی لازم? آن می داند که البته باید هدایت و تربیت شود؛ این ویژگی ها مقطعی و عرضی است و چنان نیست که همیشگی و تا آخر عمر با جوان همراه باشد. از منظر آیات و روایات ویژگی های دوران جوان که عبارتند از: 1.ضمیری بسیار پذیرا و مستعد 2.تنش های روانی شدید 3. گرایش به دین و معنویت 4. جوانی سرشار از نیروهای جسمی 5.جوان، بر خوردار از استعدادها و توانایی های عقلی و ادراکی زیاد 6.جوان و علم و دانش اندک 7.حساسیت و زودرنجی جوان 8. زیبا خواهی و زیبایی جویی جوان9 و10. استقلال خواهی و مشارکت جویی جوان 11.نرم دلی و انعطاف پذیری جوان 12.آرزومندی جوان تبیین شده است و سعی بر آن بوده شناخت و معرفت نسب به جوانی و دوران جوانی ایجاد شود تا بتوان برنامه ریزی صحیحی انجام شود. در بیان موانع رشد و تربیت دینی در دوران جوانی به دو حوزه بسیار مهم اشاره شده است. الف:عوامل محیطی (شامل: خانواده، دوست، اجتماع، سیاست، اقتصاد و محتوای آموزش اعتقادی و روند بستر اخلاقی پیرامون جوان) ب:عوامل فردی (شامل: سعی و کوشش، تقوا، انجام واجبات و تکالیف الهی، دوری از دام های شیطان، دوری از رزائل اخلاقی همچون غفلت، آرزهای دراز، غرور، لجاجت، حب دنیا، تکبر، سوئ ظن، عجله، تعصب بی اساس). با فرض موضوعات مطروحه و آشنایی کامل و وافی مربی نسبت به متربی می توان از ابزارهایی همچون.1- الگوپذیری و محبت خدا و رسول و اهلبیت بهترین روش جذب و تربیت جوان 2- خیرخواهی، محبت به جوان در دعوت و تربیت جوان 3- محیط تربیتی نشاط آور، جذاب و سالم باید باشد 4- ایجاد گروه های دوستی سالم 5- نقش تربیتی قرآن و عبادات 6- تکریم شخصیت7-ایجاد قوای تعادلی. در جذب و تربیتی جوانان بهره جست.

عنوان پژوهش حاضر، «بصیرت دینی در آموزه‌های علوی» است. در این تحقیق جایگاه و اهمیت بصیرت از دیدگاه حضرت امیر (سلام الله علیه)، عوامل و آثار نیک بصیرت و همچنین مبانی جهل و کوته بینی و پیامدهای ناگوار آن مورد بررسی دقیق قرار گرفته است.بیانات امیر المومنین (علیه السلام) مبین آن است که اهل بصیرت فریفته دنیا نشده و با نگاه نافذ و بصیر به باطن آن نگریسته و با نگاه مقدمی به دنیا در جهت آخرتشان از آن بهره می-گیرند. ارزش انسان وابسته به علم و معرفت و آگاهی است و ایمان ملازم با بصیرت، برای مومن کارساز است.از دیدگاه حضرت «تقوی»، «زهد»، «عبرت»، «تفکر» منشا تعمیق بینش و آگاهی است و «دنیا طلبی»، «آرزوهای دور و دراز»، «هوا پرستی» منشا جهل و بی‌خبری و کوته بینی می‌باشد.از نتایج ارزشمند بصیرت «عبرت آموزی»، «عزت آفرینی»، «آسان شدن دشواری‌ها»، «تشخیص حق و باطل» و «شجاعت و پایداری بر حق» است و در مقابل از پیامد‌های مهلک عدم بصیرت «تردید»، «گمراهی»، «فتنه» و «سستی در تبعیت از فرامین خدا و رهبران الهی» می‌باشد.بررسی و تحلیل داده‌های تحقیق نشان می‌دهد که بصیرت در دیدگاه علی (علیه السلام) جایگاهی ممتاز در زندگی آدمی و جامعه دینی دارد و موجب تعالی و کمال دیدگاه انسان نسبت به خود و خالق و هستی می‌شود و تسریع و شتاب حرکت در مسیر حق را میسر می‌سازد. و فقدان این بینش باعث تزلزل و تردید و گمراهی گردیده و در نهایت زمینه بروز فتنه و حاکمیت نفاق و دورویی را در جامعه فراهم می‌آورد.

از آن‌جایی که انسان ذاتاَ همواره در فكر جلب لذّت و نعمت است و در انديشه‌ی دفع الم و نقمت؛ وقتي به پاداش و کیفر الهي ايمان می‌‏آورد و به این باور می‌رسد که پاداش و کیفر الهی در تمام مراحل زندگی و پس از دنیا و به طور اتمّ و اکمل در آخرت وجود دارد، دیگر ممکن نیست بی‌تفاوت از كنار این مسائل بگذرد. زیرا که همان غرايز و نيروهايي كه آدمي را در مورد جلب منافع و دفع مضار دنيوي به فعاليت وا‌مي‏دارد، در زمينه‌ی نعمت و نقمت آخرت نيز همان نيروها منشأ فعاليت‏اند.در این تحقیق سعی شده به سؤال‌ها يا شبهاتي كه در ذهن بسياري از افراد در خصوص زمان، مكان، كيفيت و نوع پاداش و كيفر الهي مطرح است، پاسخي كه مبتني بر آيات قرآن كريم و روايات ائمه معصومين عليهم السلام باشد، داده شود و با نگاه قانون‌مند به مسئله پاداش و كيفر الهي و كشف نظام مطرح شده در قرآن كريم در اين زمينه به بررسی این مسئله پرداخته شده است.در این راه، نظام پاداش و کیفر الهی در دنیا به صورت همه جانبه و نظام پاداش و کیفر پس از دنیا مرحله به مرحله بررسی شده است.از آن‌جا که خدای رحمان به اقتضای حکمت و عدالتش انسان و جهان را بیهوده نیافریده و مؤمنان و ظالمان با هم برابر نیستند، پس پاداش و كيفر الهي هم در دنيا و هم پس از دنیا و در آخرت در جریان است و پاداش و کیفر در دنیا هم شامل امت‌ها و هم شامل فرد فرد انسان‌هاستو از آن‌جا که جهان آخرت دو جنبه‌ی روحانی و جسمانی دارد، پاداش و کیفر در جهان آخرت هم هر دو جنبه رادر بردارد، ولی در این نظام، رحمت الهی بر غضب او غلبه دارد و شفاعت نیز شامل حال افرادی که شایستگی آن را دارند، می‌شود.

یکی از مهم ترین ارکان معنویت در انسان مومن، خودسازی و پشت سرگذاردنِ مقامات سیر الی اللهاست که با عبادت و بندگی خالصانه خالق هستی میسر میباشد.انسان در اثر قرب به پروردگار چنان اطمینان مییابد که جز به خداوند نمیاندیشد. در این حال او همه چیز را مقهور و مغلوب اراده الهی میداند، به همین جهت رنج و آسایش، فقر و غنی یا بیماری و سلامتی آرامش او را بر هم نمیزند و خود را تسلیم فرمان پروردگارش میکند. قرآن کریم میفرماید : ?یا أیَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَّه إرجِعِی إلیَ رَبِّکِ راضیهً مَرضیهً? ، یعنی: «اى نفس مطمئنّه، خشنود و پسندیده به سوى پروردگارت بازگرد». در مراحل رشد، مرحله «رضا» آن جا است که بنده نه تنها بکوشد خداوند خشنود شود، بلکه خود نیز از قضا و قدر الهی راضی باشد و هر چه او مقدر میدارد، به جان بپذیرد. مرحله رضا پایان این راه نیست زیرا انسان هنوز بر خویشتن خویش استوار است و میگوید: «پسندم آن چه را جانان پسندد». یعنی خواست خداوند بر میل من است و میل من بر خواست خداوند است.بالاتر از رضا، مرحلهای است که بنده میل خود را نبیند و همه وجودش خواست خداوند باشد که همان مقام «تسلیم» است. در بین همه مقامات سیر الی الله، دو مقام پیاپی رضا و تسلیم، جایگاهی ویژه دارند، این دو مقام وصف دو گام وصل است، از خودگذشتن و به او رسیدن، تمام شدن نفس و آغاز روح است. با توجه به اهمیت و نقش مقام رضا و مقام تسلیم در راه قرب به خداوند، این پژوهش با عنوان «مقام رضا و تسلیم در آیات و روایات» در چند بخش گردآوری شده است که تقدیمخواهد شد. شامل پنج بخش به شرح زیر است:بخش اول: کلیات تحقیق،بخش دوم: جایگاه رضا و تسلیم در قرآن و روایات،بخش سوم: روش تحصیل رضا و تسلیم،بخش چهارم: آثار و برکات رضا و تسلیم،بخش پنجم: موانع نیل به مقام رضا و تسلیم.ضمنا هر بخش به تناسب از فصولی تشکیل شده است.با همه تلاش و مراقبتی که در تدوین این پژوهش صورت گرفته است، بیشک کاستیهایی بر جا میماند، با این وجود امید داریم مورد قبول درگاه حق قرار گیرد.

امامت یکی از اصول اعتقادی شیعیان و از ارکان دین می باشد. قرآن کریم منبع مناسبی برای شناخت مقام امام بوده و ائمه اطهار(ع) در موارد بسیاری با استفاده از آیات قرآن به اثبات کمالات خویش پرداخته اند. در روایات تأویلی، آیات فراوانى بر مقامات ایشان تطبیق شده است .غالب فرازهایی از قرآن که بر اساس روایات تأویلی به مقام امام اشاره دارد حاوی کلماتی می باشند که با مفهوم هدایت ارتباط مستقیم دارند. هدایتی که منصب امام است راهنمائی محض نبوده و به معنای هدایت و ایصال به مطلوب به صورت ایصال تکوینی است. قرآن بر طریقیت امام در سیر و سلوک به سوی معبود تأکید داشته و صراط در اغلب آیات به ائمه و امیرالمومنین(ع) تعبیر شده است . امامت و ولایت، همان صراط مستقیمی است که خداوند برای بندگی خود گشوده است. سرنوشت انسان و خوشبختی یا بدبختی ابدی هرکس در گرو ارتباط با امامش می باشد که نشانگر اهمیت و تأثیر بى‏بدیل پیشوایان در زندگى و سرنوشت انسان در سراى جاودان آخرت مى‏باشد.

پیامبر گرامی اسلام(ص) به فرمان خداوند در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی آمد و از آن جا به آسمان‌ها عروج کرد و آیات الهی را مشاهده نمود. این حادثه که در فرهنگ اسلامی از ان به معراج تعبیرگردید از جمله رخدادهای پر ارج زندگی پیغمبر اسلام به شمار میرودکه از همان ابتدای وقوعش اندیشه و ذهن همگان را به خود معطوف گردانید. قرآن کریم در دو سوره اسراء و النجم صراحتاً در این باره سخن گفته است.

شکر واژه ای آشنا وقریب است . زیرا این واژه هم برای خداوند وهم برای مخلوقات بکار رفته وخداوند درقرآن صفت شکور را به خود وبندگان شاکر خود اختصاص داده است. شکر گزاری درمقابل احسان معناومفهوم پیدا می کند. برای شاکر بودن باید معرفت حقیقی نسبت به نعمت ونعمت دهنده داشت .از این رو هم خداوندوهم انسان بعنوان نعمت دهنده تلقی شده اند.زیرا انسان نیز با واسطه گری خود ازطرف خداوند حامل فیو ضاتالهی است و وظیفه نعمت رسانی، اعم ازمادی و معنویرا به عهده دارد . بنا براین تشکر از مخلوق درواقع شکرازخداست . شکرگزاری آثار وپیامد های فراوانی دارد. این تحقیق معانی شکر را ازدیدگاهقرآن واحادیث ولغویین ومفسرین ومتکلمین وعرفا مورد بررسی قرارداده است.معنی شکردراین رساله ازمیان متون مختلف مانند قرآن وروایات وکتب اخلاقی شیعه از قدیمی ترین تاعصرحاضر باتحلیل محتوایی کتب صورت گرفته ودر این میان به کتب اهل سنت نیز نیم نگاهی داشته است. دراین پژوهش آثار وپیا مد های شکر گزاری از دو جنبه دنیوی واخروی مورد توجه قرار گرفته است .جنبه دنیوی شکر گزاری شامل آثار مادی وآثار معنوی است .مهم ترین آثار آن که حاصل نتایج این رساله بوده بدین قرار است. وفورو بقای نعمت، هدایت به صراط مستقیم، تقوا مداری، محبت، امیدواری، دوری ازمحرمات، انفاق وافزایش ظرفیت هایبشری و...که این رساله به آن پرداخته است .از جهت اخروی نیز شکر گزاری آثاری رابرای فرد به همراه دارد، ازجمله رضای الهی، تخفیف در روز جزا و درنهایت دخول در بهشتکه پاداش شاکرین واقعی است، در این رساله تبیین شده است .