جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بدنبال پیشنهاد حضرت استاد علامه، سیدجلال‌الدین میری آشتیانی به کتابخانه آستان قدس رضوی و آیه‌الله مرعشی (ره) مراجعه کردم و با مشکلات عدیده‌ای توانستم چند رساله نفیس خطی را بیابم. ماهها طول کشید تا عکس نسخه‌ها را در اختیار بنده قرار دادند. در ابتدای کار، رساله‌هها را مطالعه کردم تا بهترین و صحیحترین آنها را بعنوان نسخه اصل انتخاب کنم، این عمل، با توجه به اینکه تجربه اول حقیر بود، وقت زیادی را به خود اختصاص داد. بعد از مطالعه و انتخاب نسخه اصل، به استنساخ آنها پرداختم، بعد از اتمام استنساخ شروع کردم به تطبیق کلمه به کلمه با نسخه‌های بدل و کمکی. از آنجائی که تفاوت لفظی و نه معنائی بین نسخه اصل و بدل، بسیار بود و از طرف دیگر نثر نسخه‌ها، نثر نسخه‌ها، نثر مخصوص به خود و از علامت‌گذاری کاملا معری بود، مشکل کار تطبیقی را دو چندان ساخته بود بهمین دلیل، دقت فراوان، وقت بسیار و وسواس زیاد را می‌طلبید، حقیر با شوق فروان، چیزی از این سه خواسته را فروگذار نکردم و با جدیت تمام کار تطبیق را به پایان رساندم. نسخه‌های بدون علام‌تگذاری بودند، لازم بود رساله‌ها را با اشراف بر محتوای جملات ، معانی کلمات و سبک و سیاق نگارش ، علامت‌گذاری گردد. این کار را با وسواس زیاد انجام داده‌ایم، امید است خلاف منظور مولف بیدار، حکیم محمد دهدار، واقع نگردیده باشد.

كتاب حاضر، نوشته صائن الدين بن تركه اصفهانى است که شرحى غير مزجى است به طريق «قال - أقول» بر رساله ارزش‌مند «قواعد التوحيد» است. علت انتخاب التمهید برای ای کتاب این است که در اين شرح، اصول و قواعدى فراهم آمده و نكاتى از حكمت و عرفان بيان شده كه فهم آنها زمينه‌ساز فهم دقيق رساله عميق «قواعد التوحيد» است.

محقق در رساله خود در ابتدا زندگینامه ابن سینا، آثار و شخصیت فلسفی ایشان را مورد بررسی قرار داده است. بعد در مورد ابو جعفر قطب الدین رازی بویهیجی توضیحاتی را داده است و در آخر قبل از شروع تحقیق شرح حال مرحوم ملا عبد الرزاق لاهیجی را بیان نموده است. در ادامه بحث اصلی حاشیه مرحوم ملا عبدالرزاق لاهیجی بر شرح اشارات خواجه طوسی(قدس سره) به عربی آمده است.

رساله حاضر به پاسخ این سوال که «آیا انسان در افعال خود مجبور است یا اینکه در افعالش اختیار کامل دارد و به اصطلاح آموزش به او تفویض شده است یا اینکه فرض سومی در کار است؟» می پردازد.مسئله جبر و اختیار به عنوان یک مسئله فلسفی مطرح می شود که به زندگی اجتماعی همه مربوط می شود و مؤلف در پی حل صحیح همین مسئله است. مؤلف دراین میان نظریه جبریون، نظریه طرفدران امر بین الامرین و نظریه مفوضه را بیان می کند. در این رساله اساساً به اثبات اعتقاد به جبر که لازمه علومی چون روانشناسی، تاریخ، جامعه شناسی، اقتصاد، حقوق، اخلاق و سیاست است تأکید می شود و در مقابل نظریه مستشرقین که مکتب السلام را طرفدار جبریگری و نفی اختیار معرفی می کنند بیان شده و از احکام فیلسوفانی نظیر ملاصدرا و ابن سینا و.... استفاده می کند و در نهایت بحث را از زمان ارسطو مطرح و سپس در دایره اسلام و فرق اسلامی موضوع را بررسی می کند