جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «میرزا مهدی الاصفهانی؛ رائد التفکیک فی المعرفة الدینیة» را جمعی از نويسندگان گردآورده و عباس جواد ترجمه کرده است. محمدمهدی غروی اصفهانی (مشهور به میرزا مهدی اصفهانی) از فقهای معاصر شیعه بوده است. وی را مؤسس مکتب تفکیک یا مکتب معارف خراسان می‌ دانند. نام مکتب تفکیک و یا مکتب معارف خراسان بعدها توسط شاگردان او بر روش تدریسش تعلق گرفت. ایشان با این پیش فرض که فلسفه و عرفان با معارف اهل بیت تغایر دارند، تلاش در جداسازی علوم بشری (فلسفه و عرفان و تصوف) از معارف اهل بیت داشت.

ولایت در عرفان اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و سرآمد آموزه های عرفانی شمرده شده است. بر همین اساس حضرت علامه طباطبایی (ره) در اثر جاودان خود – تفسیر المیزان – به مساله ولایت توجهی خاص مبذول داشته اند. ایشان ولی مطلق را از آن ذات باریتعالی دانسته که بر همه چیز و همه کس ولایت دارد که این مقام و موقعیت را به برخی بندگان صالح و خالص خویش موهبت نموده و ایشان با توجه به علم و عصمت بی مانند خود به آن درجه از ولایت نایل آمدند و این درجه از ولایت خاص ائمه معصومین (ع) و اولیای طاهرین می باشد. اما راه تهذیب نفس که انسان را زیر پوشش ولایت حق ببرد و مستقیما از سرپرستی خدای سبحان مدد بگیرد به سوی همگان باز است و دیگران می توانند به مقام ولایت اکتسابی برسند. نوشتار حاضر این مساله را بررسی و به سوالات مهمی در این زمینه پاسخ می دهد.

تزکیه و تهذیب نفس در اسلام، سرآمد و بنیان همه ی مفاهیم اخلاقی دیگر است، زیرا رشد و تکامل و سعادت انسان ها را در دنیا و آخرت در پی دارد. فلسفه ی فرستان انبیا و ائمه معصومین (ع) تعلیم دادن، ارتقا معرفت ( همان طور که ابتدای دین با کسب معرفت است) راه و روش تزکیه و تهذیب نفس به بشریت بوده و به همین جهت پیامبر بزرگ اسلام ( ص) همواره می کوشید تا انسان ها را از راه تعلیم و تزکیه نفس به کمال و سعادت برساند و بعد از پیامبر (ص) ، ائمه معصومین (ع) تلاش و کوشش می کردند تا جامعه بشریت را از گرفتاری های نفسانی برهانند و به حقیقت ، پویایی و کمال برسانند و این سنتی است که علمای جلیل القدر ، مسئولیت را پس از ائمه بر عهده گرفته اند. این نوشتار به مساله اساسی و مهم تهذیب نفس و تاثیر و جایگاه آن در شکل گیری مراتب عرفانی امام خمینی (ره) پرداختهو با ارائه تعریفی از « روح» ، قلب، نفس، تزکیه، تهذیب می کوشد نقش مهم تزکیه وتهذیب را ذکر و با استعداد بعضی آیات و روایات و سخنان امام راحل ()ع) مواقع و روش های مبارزه با نفس را از منظر حضرت امام راحل (ره) بررسی نماید. فرضی که این نوشتار به دنبال اثبات آن است این می باشد که با عنایت به این مهم که رذایل اخلاقی سد راه پیشرفت و تعالی انسان و مانع حرکت و عروج به مقامات عالی و معنوی هستند. با جهاد علیه لشکر معاصی می توان طی طریق نمود و با گذر از منازل مختلف به شهود جمال حق نائل شد. بر اثر تزکیه به نفس حصول ادارکات قلبی و عرفانی میسر و همچنین مقدمات انقطاع از طبیعت و اتصال به عالم غیب فراهم خواهد شد. شاهد مثال در این نوشتار عرفانی و معنوی نائل گردد. لذا در این نوشتار پس از ذکر مقدمات در فصل اول، اثرات تهذیب و تزکیه نفس از دیدگاه امام راحل (ره) در فصل دوم بررسی شد که در آن نکات مهمی پیرامنون لزوم تطهیر قلوب، تاثیر اطلاعات و عبادات در گرایش به سمت معنویات و اثرات مجاهدت های نفسانی در تقرب به خدا بیان شد. در فصل سوم به ضرورت خودسازی و اصلاح نفس از دیدگاه امام خمینی (ره) اختصاص یافت که در آن به نکاتی مثل تاثیر عبادات وتزکیه در روشنایی قلب که ان هم به شناخت حقیقت جهان و ماورای ظواهر منجر خواهد شد اشاره و در فصل چهارم به بیان فضائل و زذایل اختصاص یافت که در آن به تعدادی از مهم ترین رذایل و صفات ناپسند و اثرات مهلک آنها و همچنین صفات نیک متقابل آنها اشاره شد. در لابه لای این مباحث سعی شد به علاجچ و درمان برخی آفات ناپسند روح پرداخته و ریشه و منشا بسیاری از گناهان مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.واژه های کلیدی : تزکیه، تهذیب، نفس، نفس اماره ، رذائل، روح، قلب.

هدف پژوهش بررسی دیدگاه ابن عربی درباره انبیا در کتاب فصوص الحکم به این معنا که چه ارتباطی میان انبیای ذکر شده و حکمتهای قرین انها وجود دارد و علت انتخاب انبیا چه بوده است و ابن عربی از ذکر این ارتباط به دنبال چه بوده است. روش پژوهش کتابخانه ای است. طرح پژوهش مطالعه و بررسی کتاب فصوص الحکم و شروح مختلف آن همچنین مطالعه درباره انبیا در قران و کتاب مقدس و مطالعه مفاهیم عرفانی از کتب معتبر عرفانی و یافتن رابطه ای بین انبیا و حکمتهای مطرح شده در کتاب فصوص الحکم. نتیجه نشان می دهد که ابن عربی برای بازگو کردن ارتباط بین انبیا و حکمتهای وابسته به آنان از الگوی واحدی تبعیت نکرده و در اکثر موارد به صراحت هیچ سخنی نگفته است او به هر نبی به صورت رمز و اشاره نگریسته و هربار یکی از جلوه های انسان کامل که در روح آن نبی متجلی است را مشاهده و شرح کرده است اما در همه جا به نوعی مسئله وحدت وجود که دغدغه اصلی اوست گریزی زده است.

برخی از مهم‌ترین مسائل کلامی و فلسفی در حوزۀ اسماء و صفات به ماهیّت وجودی و تکوینی صفات و رابطۀ آن با ذات الهی باز می‌گردد. این مسائل که گاه ذیل عنوان کلی «توحید صفاتی» دسته‌بندی می‌شوند، در هستی‌شناسی دینی اهمیّت بسیار دارند و به‌ویژه در برهه‌ای از تاریخ، مجادلات فراوانی را دربارۀ شرک و توحید در میان اندیشمندان مسلمان برانگیخته‌اند. این‌گونه مباحث را در اصطلاح، مباحث وجودشناختی صفات می‌نامند. این نوشتار قصد آن دارد نشان دهد که بررسی روایت‌های فراوان در این زمینه روشنگر نفی صفات از خداوند بوده، گویای مخلوق‌بودن اسما و صفات الهی است. به دیگر سخن، «صفت» دربارۀ خداوند به‌معنای «نشانه» به‌کار رفته است و موصوف‌بودن خداوند تنها به این معناست که حق‌تعالی این مخلوقات را صفت و نشانۀ خویش قرار داده، نه چیزی بیش از آن. بنابراین، اسماء و صفات [همگی] مخلوق‌اند و مقصود از آنها همان «الله»‌ تعالی است که اختلاف سزاوار او نیست.

بررسی مفاهیم اسماء صفات جمال و جلال از دیدگاه امام خمینی (ره) موضوع تحقیق این پایان نامه می باشد.در این زمینه با استفاده از روایات، احادیث، قرآن و منابع تفسیری به شرح معنی لغوی و اصطلاحی اسماء صفات جمال و جلال پرداخته شده است . که جمال در لغت به معنی خوب صورت و نیکو سیرت گردیدن و جلال در لغت به معنای بزرگی و بزرگواری باشد و در اصطلاح، جمال و جلال آنچه که در او قهر و جبر باشد. آنرا جلال، رفق و لطف باشد جمال گویند.در این رساله به بیان دیدگاه امام خمینی (ره) و سایر عرفا پرداخته شده است . در اینجا به بیان شمه ای از نظریات امام خمینی و ابن عربی درخصوص اسماءالهی می پردازیم: در تقسیم بندی اسماء نظریه امام خمینی (ره) موافق ابن عربی نیست. شیخ اسماء را بر اساس معنای لفظی که می تواند دال بر ذاتی یا صفاتی یا افعالی بون آن باشد، تقسیم بندی می کند ولی امام این نظریه را نپذیرفته و ملاک تقسیم بندی اسماء را ترتیب تجلیات بر قلب عارف سالک می داند. بدین ترتیب اسماء از افعالی تجلی نموده سپس صفاتی و در نهایت اسماء ذاتیه بر قلب ولی تجلی می شود و آن ولی کامل است واضح است که این معیار امام خدشه ناپذیر است اما این تقسیم بندی خاص اولیاء کامل است. همچنین بین امام خمینی (ره) و این عربی درخصوص اسم مستأثر اختلاف وجود دارد. شیخ اسماء مستأثر را بدون مظهر می داند و اما امامآن دارای مظهر می داند، منتها مظهر آنها را نیز مستاثر او مخفی می داند در عرفان ابن عربی و همچنین امام با منظور جمال، اسماء جمالی و منظور از جلال اسماء جلالی است. ممکن است سالکی در نهایت قرب، تحت تجلی اسماء جلالی باشد. مثل حضرت یحیی(ع) و یا اینکه مثل حضرت عیسی(ع) در تجلی اسماء جمالی باشد و جلال در اینجا به معنای احتجاب نیست. در این رساله به جهت جایگاه ویژه اسماء و صفات الهی به بیان دیدگاه امام خمینی (ره) و سایر عرفا پرداخته شده است. و در آخر به ذکر یک بیت شعر بسنده می نماییم:تجلی گه جمال و گه جلال است

مفهوم بداء، محو و اثبات و اعمال قدرت الهی در تغییر مقدرات است. آنچه از لغت می توان دریافت کرد معنای نشا رای برای مصدر بداء با توجه به لغت، حریت الهی و اعتقاد به مالکیت رای برای اوست. در مقابل، اعتقاد به لازمه ذات برای خدا، باور به وجوب صدور افعال الهی بر اساس قاعده ضرورت علی و معلولی و اعتقاد به قدیم و ازلی بودن خلقف هیچکدام با حریت الهی سازگاری ندارد. اعتقاد به بداء در مفهوم عام آن، چیزی جر ایمان به حریت خداوند و باز بودن دست او قبل از خلق، هنگام خلق و پس از خلق نیست.

کتاب «پیمان غدیر (بیعت با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف)» تالیف سید محمد بنی هاشمی، شامل 4 فصل می باشد. در فصل اوّل ابتدا به ریشه قرآنی پیام غدیر اشاره شده و سپس با نقل قسمت هایی از خطابه پیامبر (صل الله علیه و آله) در روز غدیر، محتوای اصلی این پیام و لزوم پیمان بستن همه مسلمانان بر آن تا روز قیامت مطرح گردیده است. فصل دوم به بیان اهمّیت التزام به این پیمان الهی و نتیجه سرپیچی از آن اختصاص دارد که ضمناً اشاره ای گذرا به عملکرد مسلمانان در برابر آن صورت گرفته است. در فصل سوم چگونگی وفا به پیمان غدیر مورد بحث قرار گرفته و بعضی از آثار عملی آن نیز بیان شده است. در این فصل ارتباط توبه از گناهان، با تجدید عهد نسبت ائمه (علیهم السّلام) و نیز مفهوم خدمت گزاری به ایشان (که یکی از مصادیق وفای به عهد آنان می باشد) روشن می شود. فصل آخر کتاب برای آشنایی با چگونگی خدمتگزاری به آستان مقدّس امام زمان (علیه السّلام) در زمان غیبت ایشان تنظیم شده و در آن راه های مختلف این عبادت و برخی از شرایط لازم برای پذیرفته شدن آن در پیشگاه الهی، مطرح گردیده است.

این پایان نامه حاصل تحقیقات نگارندهء آندر زمینه ولایت در عرفان با تکیه بر آراء و اندیشه های علامه طباطبائی و سید حیدر آملی می باشد، و مقایسه دیدگاه این دو بزرگوار در باب ولایت هدف این پژوهش را می سازد.در روش نمونه گیریاز دیدگاههای عرفانی حول محور ولایت بهره برده ایم ، و همینطور در روش پژوهش مراجعه به کتابخانه های گوناگون و استفاده از کتب مرتبط با موضوع محور اصلی کار ما بوده است.مطالعه قریب به یکصد کتاب از کتب عرفانی ابزار بهره گیری این پژوهش بوده است.این پایان نامه در شش فصل به شرح ذیل به رشته تحریر درآمده است:1-کلیات2-معنا و مفهوم ولایت3- ولایت از دیدگاه برخی عرفا4-ولایت در عرفان علامه طباطبایی5- ولایت در عرفان سید حیدر آملی6-مقایسه ولایت در عرفان علامه طباطبایی و سید حیدر آملی نتیجه این پژوهش این است که ولایت دراندیشه علامه و سید حیدر مفهومی است مشترک و جزء اسمای حسنی الهی محسوب میگردد.خداوند این عطیه را به ائمه معصومین علیهم السلام داده و افراد دیگر با مراقبه و تهذیب نفس می توانند به درجاتی از آن نائل آیند .

در این رساله با بررسی دقیق،خوف و رجاء به معنا و مفهوم ترس از پروردگار و امید به رحمت پروردگار تعبیر شده است.در ادامه با توجه به اینکه خوف و رجاء یکی از مقامات در عرفان اسلامی است،با تأکید بر قرآن کریم که سرچشمه اصلی عرفان اسلامی میباشد و بررسی احادیث ناب معصومین علیه السلام پرداخته شده است.همچنین شناخت دقیق و تحلیل حدود و قلمرو خوف و رجاء در عرفانو میزان اعتبار به دست آمده از منظر غزالی مسأله ای است که به آن پرداخته و سعی شد تعریف و انواع خوف و رجاء از دیدگاه این عارف بزرگ را مشخص سازیم و همچنین شناخت دقیق و تحلیل خوف و رجاء در آثار علامه محمد باقر مجلسی می باشد و همچنین ارزیابی خوف و رجاء در آثارشان که چه نقاط اشتراک و تفاوتهایی دارند.اما روش کار در این رساله مراجعه مستقیم به آثار این دو شخصیت بزرگ و آثاری که دیگران در شرح و توضیح عقاید ایشان نگاشته اند و سرانجام تحلیل آنها به وسیله نگارنده است.آنچه طی این بررسی معلوم گشت آن است که گرچه تفاوتهایی میان نظریات علامه مجلسی و غزالی در تعریف،انواع و محدوده شناخت حاصل از آن قابل لحاظ است،اما می توان گفت که در یک نگاه هر دو شخصیت معتقدند که انسان پرهیزکار کسی است که خوف و رجایی برابر و معتدل داشته باشد و در دل مومن خوف و رجاء هر دو باید به کمال برسند.