جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در رویکرد پدیدارشناسانه، بدن فارغ از قواعد و استدلالات عقلی، پدیداری تلقی می‌شود که سوژه را در معرض تجربه قرار می‌دهد. در این رویکرد بحث بر سر نسبت سوژه با بدن و جهان، نه بر بنیاد هستی شناسی سوژه و نه بر اساس شناخت او از جهان، بلکه بر اساس تجربه و مجاورت او با جهان است. این مقاله ضمن پرداختن به پدیدارشناسی هوسرل، مرلوپونتی و لویناس، با تمرکز بر بدن و مفهوم بدنمندی، نقاط اشتراک و نیز تفاوت رویکرد در اندیشۀ این فیلسوفان را تحلیل می‌کند. پژوهش پیش رو با تکیه بر نقطه نظرات فیلسوفان ذکر شده در صدد پاسخگویی به سوالات در هم تنیده ای است که همگی بدنمندیِ سوژه گره خورده اند. در این پژوهش درصدد دانستن این هستیم که سوژۀ بدنمند به چه نحوی خود، جهان و دیگری را درک می‌کند. به اختصار می‌توان گفت: بدن، واسطه، وسیله و شیوه ای برای درک جهان نیست، بلکه بدنمندی وضعیت زیستن حیاتی ما در جهان و امکان زیستن اخلاقی ما با دیگری است. این مقاله با رویکرد پدیدار شناسانه، با شیوۀ توصیفی- تحلیلی با مقایسۀ نقادانه فیلسوفان، در پی پاسخ به پرسش های پژوهش است.

از مهمترین مسائل فلسفه در قرون جدید که ملاصدرا آن را برهانی کرد، بحث حرکت جوهری است. موضوعی که از زمان قبل از ارسطو وجود داشته و فلاسفه قدیم به آن پرداخته بودند اما در این میان، فیلسوفانی بوده و هستند که حرکت در جوهر را قبول ندارند؛ مانند پارمنیدس، زنون، بوعلی سیناو...در پژوهش این سوال مطرح است با توجه به اینکه هم اینک فیزیک از رشد و تعالی قابل توجهی در دنیای علم برخوردار شده است، آیا حرکت جوهری در فلسفه ، ارتباط و تطابقی با مسائل حرکت در فیزیک دارد؟ آیا حرکات عناصر اتم می تواند مصداق حرکت جوهری باشد؟ از آنجایی که دانشمندان فیزیک از جمله ماکس پلانک و نیلز بور ثابت کردندکه انرژی داخل یک اتم حالت پرتو افشان نوسان کننده را دارد و الکترون داخل آن از مداری به مدار دیگر حرکت می کند و انرژی در طول مسیر، دچار نوسان می شود بدون اینکه از بین برود. از طرفی مباحث نور نیز با موضوع حرکت جوهری در فلسفه مطابقت دارد؛ لذا می توان یک آشتی و ارتباط تنگاتنگی بین فلسفه و فیزیک برقرار نمود و اعتقاد پروفسور هاوکینگ، مبنی بر تمام شدن عمر فلسفه را به بوته فاموشی سپرد و در واقع فیزیک و فلسفه را کامل کننده یکدیگر دانست. از آنجایی که مسائل فیزیک علی رغم حسی و تجربی بودن، از زیر بنای ریاضی و عقلی برخوردار هستند، می توان به ارتباط بین حرکت مطرح در فیزیک و فلسفه حکم کرد؛ با این تفاوت که فلسفه در انقسام ماده که بستر حرکت است، از نظر ذهنی و عقلی، تا بی نهایت پیش می رود اما فیزیک از حد فرضیه، نمی تواند فراتر برود، چراکه هنوز ابزار اندازه گیری حرکت تا بی نهایت که از ذهن فیلسوف طراوش می کند، ساخته نشده است!

طرفداران اخلاق دینی ارزش حقیقی و کمال نهائی انسان را در قرب الهی می دانند که در سایه ی تجربه ی زندگی معنوی ورفتارهای اخلاق دینی به دست می آید.البته در اخلاق دینی، رفاه وآسایش دنیوی انسان، از یاد نرفته و دنیا ناشایسته تعریف و توصیف نشده گرچه وابستگی به دنیا و دنیازدگی و غفلت از آخرت و ساحت معنایی و حقیقی انسان مذموم شمرده شده است. طرفداران اخلاق سکولار بر این باورند که اخلاق دینی وظیفه گرا ست و حقوق بشر را نادیده می گیرد؛ از این رو معتقدند اخلاق باید از ساحت دین بیرون باشد و ارزشها و قواعد اخلاقی برمبنای اصول انسانی و زندگی دنیوی و رفاه عمومی تعریف و تعیین گردد. این رساله با هدف بررسی اخلاق سکولار و اخلاق دینی و استلزامات تربیتی آن انجام شد.این تحقیق در صدد پاسخگویی به سئوالاتی اساسی شامل: بررسی مبانی اخلاق سکولار و دینی ، دلالتها و پیامدهای ناشی از کاربرد آن در تعلیم و تربیت می باشد. این پژوهش از حیث ماهیت در زمره تحقیقات نظری و فلسفی قرار دارد و روش پژوهش نیز استنتاجی – تحلیلی است. مقالات و کتابهایفارسی و ترجمه شده در این موضوع به عنوان منابع دست اول و دوم مربوط به جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی مبانی هر یک از این دو نظام اخلاقی بیانگر آن است که اخلاق سکولار تک بعدی بوده و از پرورش همه جانبه انسان قاصر است در حالیکه اخلاق دینی با نگاه همه جانبه و جامع نگر خویش انسانی را پرورش می دهد که عبد الهی است و سعادت دنیوی و اخروی وی را تامین می کند . لذا برای داشتن جامعه ای سالم و پویا باید نظام اخلاق آن را بر اخلاق دینی بنا کردو لازمه چنین رویکردی در تعلیم و تربیت، داشتن مربیانی با اوصاف معنوی و ملتزمبه دین درفرایند تعلیم و تربیت می باشد.

چکیدهمسأله‌ی دین، همواره یکی از دغدغه های بشر بوده و هست. گستره وسیع ادبیات تولید شده در این باب در حوزه ها و رشته‌های مختلف علمی از جملهفلسفه، کلام، جامعه‌شناسی و روانشناسی، خود شاهدی بر این ادعاست. در روان‌شناسی دین، به عنوان یکی از رشته‌های علمی نسبتاً نوظهور، ریشه‌ها و مبانی درون فردی دین مورد بحث و بررسی قرار می گیرد که تاکنون بحث و جدل های درازدامنی را به دنبال داشته است. در این میان نظرات ویلیام جیمز، زیگموند فروید و کارل گوستاو یونگ از اهمیت قابل توجهی برخوردارند. پژوهش حاضر، نظر به آنکه یکی از رسالت‌های کلام جدید پرداختن به شبهات جدید و برون دینی است، ضمن مراجعه به منابع و مستندات متعدد و با روشی توصیفی و تحلیلی،به بررسی دیدگاه های این سه تن در باب باورهای دینی پرداخته است. بنا بر یافته های این پژوهش، دیدگاه ویلیام جیمز در تحلیل روانشناختی گزاره‌های دینی، عمدتاً مبتنی بر تفکرات پراگماتیستی اوست. او سعی می‌کند با توجه به پیامدهایی که باورهای دینی در زندگی شخصی افراد دارند، ارزش حقیقی دین را ارزیابی کند. از طرف دیگر، توجه فروید به ریشه های عمیق روانی دین منعطف است. او ترس انسان‌های اولیه از سختی‌های طبیعت و نیز ناکامی‌های جنسی وی را منشاء اصلی دین معرفی می کند. اما یونگ با تأکید بر ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر، بر این عقیده است که باورهای دینی ریشه در روان و سرشت بشر دارند. در واقع به باور او، یکی از کارکردهای ذاتی روان بشر، تمایلات دینی است. در مجموع باید گفت جیمز، فروید و یونگ به ترتیب نگرشی مادی و دنیوی به ادیان دارند و از جنبه‌ی مافوق طبیعی و سعادت‌بخش ادیان غافل شده‌اند. نتیجه‌ای که می‌توان از یافته‌های این پژوهش گرفت، این است که باورهای دینی به هیچ وجه ریشه در جهل و ترس انسان‌ها ندارند و در گذشته و نیز امروزه، دانشمندان خداباوری وجود داشته و دارند. همچنین ترس از امور طبیعی، امروز هم وجود دارد، بدون آنکه انسان‌ها به آن منبعی الهی بدهند. در باب جنبه‌ی روانی دین باید گفت، باورهای دینی اگر مبنایی مافوق طبیعی نداشته باشند، جنبه روانی آن‌ها هم معنادار نخواهد بود. در نهایت باید گفت صرف سودمند بودن گزاره‌های دینی و اعتقاد به آن، جنبه‌ی اخروی و سعادت بخش ادیان را توجیه نمی‌کند و لذا انسان‌ها باید در حیات دینی خود هم به جنبه‌ی شهودی دین و هم مافوق طبیعی آن، توجه کنند. واژگان کلیدی: دین، روانشناسی دین، زیگموندفروید، کارل‌گوستاو یونگ، ویلیام جیمز، پراگماتیسم

آموزش مفاهیم فلسفی وکلامی به کودکان به عنوان روشی برای پرورش قوّه تفکر از دیر باز مورد توجّه بسیاری از اندیشمندان داخلی و خارجی قرار گرفته است. دراین آموزش، درگیر نمودن ذهن کودک با مفاهیم فلسفی و کلامی موجب پرورش قدرت تفکر در آنان می شود. پژوهش حاضر با نظر به اینکه تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی در بسیاری از جوامع سبب ایجاد تضادهای های فکری و کاهش مهارت اندیشه ورزی در کودکان شده است، در ضمنِ مراجعه به منابع و مآخذ متعدد به بررسی امکان آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی به کودکان با تاکید بر مفهوم خدا پرداخته است. بنا بر یافته های پژوهش آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی در قالب برنامه ای از پیش تعیین شده توسط متیو لیپمن با عنوان برنامه آموزش فلسفه به کودکان (فبک) با برگزاری کلاس های آموزشی و تدریس مربیان متخصص قابل اجرا می باشد. او آموزش مفاهیم را در قالب محتواهایی به صورت طرح بحث، داستان و فعالیت های آموزشی مانند شعر، نمایش، موسیقی، کاردستی محقق ساخته اما عدم بومی سازی محتواهای آموزشی که از نوعی نگاه غربی برخاسته، اجرا نمودن این شیوه آموزشی را در ایران که بر جهان بینی الهی و مبانی کلامی استوار بوده با مشکل مواجه ساخته است. در چند دهه اخیر آموزش این مفاهیم در ایران توسط بنیاد حکمت اسلامی صدرا، با هدف ایجاد مهارت اندیشه ورزی در کودکان شروع به کار نموده اما همواره به آموزش مفاهیمی چون مفهوم خدا کمتر به آن پرداخته شده است. از این رو در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی، موضوع مورد نظر را مورد نقد و بررسی قرار داده و نشان می دهیم که آموزش مفاهیم فلسفی و کلامی چون تفکر، استدلال، صداقت، شجاعت، حسادت، صبر، خشم، غیبت و در نهایت امر آموزش مفهوم خدا توسط والدین کودک و مربیان آموزشی، با در نظر گرفتن رشد ذهنی کودکان درمقاطع سنی مختلف و با اجرای روش های ثمثیلی، نمادین سازی، الگوسازی و ... که منطبق با مبانی دینی و فرهنگی کشورمان است، امکان پذیرمی باشد.

معرفت، بازتاب حقیقت عینی در نفس آدمی است وچون آینه‌ای است که حق و حقیقت را به او می نمایاند. در این پایان نامه سعی شده است تا آثار استاد مصباح یزدی را از نظر معرفت شناسی فلاسفه تحلیلی بررسی شود

هدف این تحقیق بررسی مقایسه ای دو روایت سنتی و نوین از دین و دلالت های آن در تربیت دینی با تاکید بر آراء مصطفی ملکیان و سید حسین نصر است . دیدگاه های بسیاری در حوزه دین وجود دارد که از میان نواندیشان دینی کسانی هستند که با دید متجددانه به کتاب و سنت رجوع می کند و سنت گرایان دینی هم کسانی هستند که دیدی سنت گرا دارند .این دو روایت دیدگاه متفاوتی در حوزه دین دارند . از نظر ملکیان نقطه شروع دین احتیاجات و ضعف انسان است ، دین باید به زندگی ما معنا دهد وبتواند ما را از درد و رنج برهاند و همچنین باید انتظارات بشر را براورده کند .از نظر او دین هم شامل بخش هایی است که با گذر زمان تغییر می کند ، دین زمانمند و مکانمند است . وجه بارز دیدگاه ملکیان توجه او به عقلانیت ، آزادی و انتخاب است. معرفت و شناخت از نظر ملکیان از طریق عقل استدلال گر حاصل می شود .این در صورتی است که از نظر نصر دین عنصر هدایت کننده بشر است و بدون پیروی از دین هیچکس موفق نخواهد شد و تنها راه رسیدن به اهداف پیروی از دین است . از نظر او عقل شهودی مهمترین عنصر و عامل شناخت است. ملکیان در تربیت به عقلانیت و استدلال و انتخاب مسئولانه تاکید دارد . در تربیت مورد نظر نصر عقل شهودی مطرح است .این تحقیق از حیث ماهیت نظری است و روش پژوهش تحلیلی و استنتاجی است . در این تحقیق سعی شده است با استفاده از مقالات و کتاب های مربوط به این موضوع به بررسی این دو روایت بپردازیم .با توجه به تفاوت هایی که در دو دیدگاه نسبت به انسان و جهان و اعمال دینی و ... وجود دارد ، در آموزش و نحوه ی ارائه ی ان هم تفاوت هایی بوجود می آید . در شیوه ی آموزش به سبک ملکیان از روش بحث گروهی و حل مسئله ، کلاس درس باز استفاده می شود و از تمام علوم و منابع با محوریت انتخاب انسان با هدف پرورش تفکر انتقادی و ایجاد نگرش مطلوب استفاده می شود . این در صورتی است که در شیوه ی آموزش به سبک سید حسین نصر بیشتر از روش الگو برداری و سخنرانی با هدف رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده با تاکید بر فرامین دین است . با توجه به این امر که از نظر نصر دین تنها عامل هدایت کننده بشر است ، در آموزش و ارائه آن هم محوریت با فرامین دین خواهد بود .

چکیدهیکی از پرچالش ترین موضوعاتیکه از ابتدای شکل گیری علم کلام اسلامی تا کنون، گاه به شکل مستقل و گاه در خلال مباحث دیگر مطرح شده، بحث درباره مسئله شر است. در دو سده اخیر توجه دین پژوهان برجسته در زمینه مطالعات دینی و فلسفه دین به اصل و زوایای این موضوع در نگاه عالمان ادیان جلب شده که نشان از اهمیت فراوان این موضوع در این زمینه مطالعاتی دارد. این اهمیت در مدخل شر دایره المعارف هایی که خارج از جهان اسلام تدوین شدهاند، به وضوح قابل ردیابی است. این پژوهشبرآن است که با رویکردی کلامی و مستدل به بررسی و مقایسه ادلّه و آراء علامه طباطبایی به عنوان یکی از اندیشمندان برجسته و آزاداندیش معاصر در جهان اسلام و مطالبی که در مدخل شر ازدایره المعارف های بزرگ حوزه دین مانند دایره المعارف دین، اسلام و قرآن آمده، بپردازد و در موارد اختلاف با ارائه دلایل روشن به موضع گیری صحیح دست پیدا کرده و نتیجه مناسب بگیرد. در این نوشته پس از ارائه گزارشی از متن دایره المعارف ها در مدخل ها و مقاله های مرتبط با مسئله شر و همچنین بیان دیدگاه های علامه طباطباییره درباره موضوع شر از آثار مختلف ایشان، به بررسی دلایل هر یک از اطراف مقایسه و در صورت لزوم نقد آن پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف بررسی آرای فلسفی میشل فوکو و دلالتهای تربیتی آنانجام گرفته است . امروزه یکی از حوزه های مورد توجه محققان و پژوهش گران تعلیم و تربیت حوزه اندیشه هاست ؛ که با توجه به اهمیت این حوزه بر دانشمندان فلسفه تعلیم و تربیت است تا به بررسی انتقادی اندیشه های جدید در زمینه آموزش و پرورش بپردازند. در میان اندیشه های معاصر ، اندیشه متفکر شالوده شکن معاصر فرانسوی ، میشل فوکو ، به دلیل بداعت در روش و فتح باب نگاهی جدید و واژگونه به مسائل اجتماعی ، با استقبال چشم گیری در میان متفکران علوم انسانی ایران و غرب شده است.فوکو در باستان شناسی و تبارشناسی خویش وجود حقایق جهانی را انکار می کند و معتقد است حقیقت ها همواره درون بازی های معطوف به حقیقت تکوین می یابند .وی همچنین با تأکید بر وابستگی دانش و قدرت ، تصور دانش بی طرف را توهمی بیش نمی داند . از این رو ، نظر کلی فوکو در باب تعلیم و تربیت آن است که نظام تعلیم و تربیت موجود ، " در توزیع امکانات خویش ، چه از جهت امکانات بهره مند ساز ، چه از جهت امکانات بازدارنده اش ، از خطوطی تبعیت می کند که حدو مرز آنها را فاصله ها ، تضاد ها و مبارزه های اجتماعی تعیین می کند . هر دستگاه تعلیم و تربیتی ، نوعی شیوه سیاسی برای حفظ یا تغییر وجوه تملک گفتار ها ، همراه با دانش ها و قدرت های برخاسته از آنها ست ." با توجه به این مسائل محقق برخود فرض دانست در ضمن بررسی آرائ فلسفی میشل فوکوبه بررسی این مسئله بپردازد که چگونه مفاهیم فوکو به نقد نظام آموزشی و تربیتی دوره مدرن منجر می شود؟ آیا فوکو پس از نقد گفتمان دوره مدرن راه حلی ارائه می دهد؟ در این پژوهش به بررسی توصیفی – تحلیلی اندیشه میشل فوکو ، با توجه به چهار پیش فرض پرداختیم. جامعه آماری این پژوهش کتاب ها و مقالات خود فوکو و کتاب هایی است که دیگران در رابطه با او نوشته اند . روش محقق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد . و از نظر هدف در نوع تحقیقات بنیادی نظری است . جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به روش مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته است . آنچه با انجام این پژوهش به آن دست یافتیم آن است که اگر از روش دیرینه شناسی و تبارشناسی درپژوهش های تربیتی استفاده شود ، می توان به حل بعضی مسائل تعلیم و تربیت منجر شود.

یکی از منابع فکری دریدا و رویکرد ساختارزدایی ، اندیشه های هوسرل و روش پدیده شناسی است .دریدا از منتقدان جدی هوسرل و در عین حال به طور آشکار وپنهان تحت تاثیر عمیق وی نیز است . نقد عمده وی به هوسرل، به چالش کشیدن این ادعا است که بایستی در ساحت معرفت شناسی تمامی پیش فرض ها را به یک سو نهاد . من استعلایی به عنوان فاعل چنین فعلی است . دریدا مدعی است که خود این من استعلایی از دایره فرایند به تعلیق در آوردن پدیده شناسی بیرون می ماند . دریدا بر این باور است که هوسرل نیز یکی از بانیان متافیزیک حضور در قرن بیستم است. اوج متافیزیک حضور هوسرل در تلقی وی از نشانه ظهور پیدا کرده است .با این حال وی در تکوین ساختارزدایی ، هم به لحاظ ساختاری و هم به لحاظ محتوا از پدیده شناسی بهره های فراوان برده است . به اجمال اینکه این مقاله از دو بخش تشکیل شده است. دربخش اول نقد دریدا به هوسرل مورد ارزیابی قرار می گیرد و در بخش دوم تاثیرات هوسرل و پدیده شناسی بر دریدا و ساختارزدایی بررسی می شود .