جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علی‌رغم نزاع­هایی که بین پیروان ادیان مختلف در طول اعصار مشاهده می­شود، نه‌تنها آموزه­های این ادیان حاوی چنین روحی نیستند، بلکه به‌عکس دینداران را به دوستی و صمیمیتی نزدیک و معنوی فرامی­خوانند. فریدریش هایلر در این زمینه موارد بسیاری را از پیروان ادیان مختلف ذکر می­کند که همگی دال بر این روح معنوی و همدلانه­اند. هایلر معتقد است امروزه در سایۀ مطالعات ادیان، گنجینه­ای ارزشمند فراهم آمده است که بر اساس آن راه دوستی و صمیمیت بین این پیروان، هموارتر از سابق گشته است. او در ادامه به هفت محور که می­توان در آنها ادیان را هم‌نوا دید اشاره می‌کند و بر آن است که از مهم­ترین وظایف رشتۀ ادیان تطبیقی آشکار نمودن این اشتراکات است. رشتۀ ادیان تطبیقی به این معنا می‌تواند تمهیدی باشد برای تعاملی دوستانه میان پیروان ادیان.

دین­پژوهیِ تطبیقی در آغازِ حیاتِ خود در سده­ی نوزدهم در اروپا، در مناسباتش با نهادِ دینِ مسیحیت و با نهادِ علم چالش­هایی در پیش داشت. مسیحیت از وجهِ دینی و علمِ جدید از وجه علمی به «علمِ دین» ایرادهایی می‌گرفتند. در همین دوره در الهیاتِ مسیحیِ پروتستان جریانی پیشرو و جویای همراهی با وضعیتِ مدرن شکل گرفت، موسوم به الهیاتِ لیبرالی، که راه را برای علمِ نوپای دین­پژوهیِ تطبیقی هموار کرد و بر آن تأثیراتی هم بر جا گذاشت. در این مقاله که به روشی توصیفی و تحلیلی نوشته شده است، مواردِ مهمی از این تأثیرگذاریِ الهیاتِ لیبرالی بر علمِ دین­پژوهیِ تطبیقی نشان داده شده­اند؛ الهیاتِ لیبرالی انحصارگرا نبود و نگاهی عام­تر به دین داشت، برای تجربه­های شهودی و غیرعقلانیِ دینی شأن و جایگاهی قائل شد، در آموزه­های مابعدالطبیعیِ مسیحی بازنگری کرد و از اهمیتِ شماری از آن­ها کاست. درعوض بر اهمیتِ محورهایی دیگر همچون اخلاق افزود، به پژوهش­های تاریخی درباره­ی صدرِ مسیحیت و کتابِ مقدس مجال و اهمیت داد و همچنین برای آشتیِ دین و علم کوشید. این ویژگی­ها در کاستن از چالش­های پیشِ رویِ دین­پژوهیِ تطبیقی موثر بودند. الهیاتِ لیبرال با طرحِ مباحثِ فوق راه را برای تثبیتِ دین­پژوهی باز کرد و علاوه بر این موجبِ طرحِ مباحثی در دین­پژوهیِ تطبیقی شد؛ تقریب ادیان و صلح­باوری و همچنین رویکردی طرفدارِ تجربه­ی درونی با محوریتِ اندیشه­های رودلف اتو از این قبیل هستند.

الهیات روایی با تأکید بر روایت و نقد سیطرۀ معیارهای کلی و عام برخاسته از روشنگری در الهیات مسیحی، هویتی متمایز یافت. تأکید بر روایت­های سنتی و درون‌فرهنگی هر گروه و اجتماع، در این الهیات منجر به دوری این نحله از پراکسیس، و علاوه بر این، منجر به انزوای فرهنگی و دوری از جهان معاصر چندفرهنگی شده است. از سوی دیگر الهیات سیاسی متأله آلمانی یوهان باپتیست متس با تکیه بر مفاهیم روایت، خاطره و همبستگی، که مؤلفۀ روایت در آن­ها نقش اساسی دارد، هم متوجه پراکسیس است و هم دغدغۀ گفتگوی بینا فرهنگی دارد. بنابراین شاهد آن هستیم که الهیات سیاسی یوهان باپتیست متس، اگر چه در زمرۀ الهیات روایی به معنای اخص به حساب نمی­آید، با این حال با تکیه بر مفاهیم خاطره، روایت و همبستگی، امکاناتی را در اختیار الهیات روایی می­گذارد که این الهیات با تکیه بر آن­ها می­تواند از تنگنای انزوای فرهنگی و انفعال اجتماعی بیرون آید.

چکیده : در این پایان‌نامه رویکرد روان‌شناختی اریک فروم در باب دین مورد بررسی قرار می‌گیرد. فروم دین را از نگاه روان شناسي اجتماعي، یک کانون اجتماعی می‌داند که به افراد نگرش مشترک می‌دهد. به سخن دیگر او دین را یک مقوله اجتماعی برمی‌شمرد و از تأثیر اجتماعی دین دفاع می‌کند و از این منظر، به تبیین روان شناختی دین می‌پردازد. از این رو دین از نظر فروم عبارت استاز « هرگونه نظام فکری و عملی که گروهی در آن سهیم باشند و نوعی چهارچوب جهت گیری و منبع دلبستگی برای فرد فراهم کند ». در نظر فروم دین تسکین آلام و رنج های زندگی افراد است و از همین روست که دین یک نظام اجتماعی است که برای اعضایش اطمینان و آرامش می‌آورد. فروم معتقد است که خودآگاه معرف انسان اجتماعی است و ناخودآگاه، کل انسان است منهای آن بخشی از او که با جامعه سازگاری دارد. خدا تصور ذهنی است که بازگو کننده تجربه‌ای درونی و شکل گرفته در متن تاریخ است. او سمبول را زبان اسطوره و رؤیا می‌داند و شعایر را اعمال دینی تلقی می‌کند که بیان کننده افکار و احساسات انسانهای دیندار است و از نظر او اسطوره‌ها در صورتی با ارزش‌اند که در خدمت دین باشند. رؤیاها از فکر خود ما سرچشمه می‌گیرند که یا دینی‌اند یا منشأ روانی دارند. فروم معتقد است که دین باید در خدمت انسان باشد و نظامی و دینی قابل ستایش است که بتواند استعدادهای و انگیزه‌های انسان را شکوفا کند و او را در مسیر حقیقی راهنمایی کند. در واقع منش‌هایی که دارای خصوصیات خلاق، عشق و خرد باشند مایه رشد رهبران شایسته‌ای خواهند بود که در میان آنها رهبران ادیان جهان را می‌یابیم که توانستند اکثریت انسانها را هدایت کنند. اخلاق سازنده و ایمان یقینی از دستوراتی و احکامی سرچشمه می‌گیرد که انسان را به درستی شناخته و به کمالات و استعدادها او آگاه بوده است. فروم یک اومانیست است که برای انسان ارزش والایی قائل است. از دیدگاه او بشر درگذشته از احکام و دستوراتی پیروی می‌کرد که کمکی به رشد روح و روان او نمی‌کرد و امروزه نیز ماشین و تحولات زندگی ماشینی معیار ارزشی او واقع شده است. معیاری که انسانها را به جنون کشانده است و آنها را دچار آشفتگی و بیماریهای روحیو روانی کرده است. کلمات کلیدی: فروم، دین، روان، اجتماع، انسان، سمبول، ایمان، اخلاق

مسیحیت در آغاز دینی ساده و آمیخته با دستورات ساده تربیتی بود. ولی به تدریج بحث و استدلال در باب مسائل ایمانی در بین متألهین رواج یافت. این عقلگرائی در ابتدا تحت نظر و در خدمت ایمان بود. از اواخر قرون وسطی به کارگیری عقل به عنوان روشی برای دفاع و درک عمیق‌تر ایمان مسیحی وارد الهیات شد. با شروع رنسانس به دلیل وقوع جریاناتی چون اومانیسم و انقلاب علمی، عقل استقلال خود را به دست آورد و به عنوان رقیبی برای الهیات ظاهر گردید. الهیات وحیانی در موضع دفاع قرار گرفت. درعصر روشنگری، عقل گرائی اندیشمندان این عصر، به دین باوری که تنها مبتنی بر عقل خود انسان به نحوی که رها از هرگونه واسطه‌ای بین انسان و خداوند باشد منجر شد. در این چهارچوب، انسان، خدا، دین و هر چیز مورد اهمیت تعریفی دوباره یافت. پژوهش حاضر با هدف، بررسی دیانت مبتنی بر عقل در مسیحیت عصر روشنگری به شیوه‌ای توصیفی- تاریخی تدوین گردیده است. این اثر جریانات عقل‌گرائی مسیحیت را از آغاز و با تأکید بر دیدگاه‌های عصر روشنگری مورد برررسی قرارداده و به بررسی عوامل زمینه ساز و دیدگاه‌های افراد تأثیرگذار در این جریانات و به خصوص جریان موسوم به دئیسم پرداخته است.

چکیده آلبرت شوایتسر، متأله لوتری‌مذهب مسیحی سده‌ی بیستم، به‌واسطه‌ی تحقیقاتش درباره‌ی عیسای تاریخی، نامی شناخته‌شده است. در این تحقیقات، عیسی فردی است متأثر از نگاه فرجام‌شناختی یهودیتِ متأخر که به‌اشتباه برای خود نقشی در تحولات آخر‌الزمانی قائل می‌شود. به نظر می‌رسد این نتیجه نقطه‌ی ختم اهمیت عیسی مسیح در اندیشه‌های شوایتسر باشد، اما وجه دیگری از رویارویی او با مسیح را باید در تأملات اخلاقی و معنوی او جست‌وجو کرد. شوایتسر که به جایگاه اراده در وجود بشری اهمیت می‌دهد، عیسی را به‌سبب یکی‌کردن اراده‌اش با اراده‌ی خداوند می‌ستاید و اهمیت او را برای دین‌داران مسیحی در پیروی از او در این راه می‌داند. اشارات شوایتسر در نامه‌ها و برخی مواعظش نشان‌دهنده‌ی دلالت‌های الهیاتی بعضی از بن‌مایه‌های مهم غیرالهیاتی اوست؛ بین مفاهیم اخلاقی اراده‌ی معطوف به حیات، اراده‌ی معطوف به محبت و حرمت حیات و مفاهیم دینی محبت و ملکوت که از تعالیم عیسی مسیح‌اند قرابت جالب‌توجهی وجود دارد.

نسبت فیض و طبیعت مساله ای است مهم در الهیات مسیحی که سرنوشت مسایل دیگری در این الهیات بدان بسته است. در میانه قرن گذشته این مساله مورد اختلاف الهیات نو در فرانسه و کلیسای کاتولیک بوده است. کارل رانر متاله وجودی - استعلایی کاتولیک آلمان با هر دو سوی نزاع موافقت ها و مخالفت هایی را داشت. او دیدگاه اش در مورد فیض را در این میانه ابراز نمود و با استفاده از مفاهیمی، چون اگزیستانسیال فراطبیعی، فیض نامخلوق و توان تعبدی کوشید تبیین عمیق تری از مساله بیان کند. اهمیت فیض در الهیات رانر تا آنجاست که الهیات او را الهیات فیض نیز گفته اند. نظریه او دارای نکات مهمی برای الهیات کاتولیک و الهیات خود اوست و نیز نقدهایی را به خود دیده که در اینجا بدان ها نیز پرداخته ایم.

رساله «گونه‌شناسی تفاسیر عرفانی از حروف مقطعه قرآنی» با هدف دسته‌بندی آرای مفسران عارف درباره حروف مقطعه قرآنی به انجام رسیده است و ده تفسیر بزرگ (قرآن‌العظیم، حقایق‌التفسیر، لطائف‌الاشارات، کشف‌الاسرار، عرائس‌البیان، تأویلات، تفسیرقرآن‌الکریم، روح‌البیان، تفسیر منظوم صفی‌ و بیان-السعاده) که متعلق به قرون مختلف (از قرن سوم تا چهاردهم قمری) می‌باشند مورد مطالعه قرار گرفته و ضمن یادآوری روش تفسیری و تعداد سوره‌های مقطعه‌دار تفسیر شده توسط هر مفسر، آرای گوناگون هر مفسر درباره حروف مقطعه و نحوه مواجهه هر یک با این حروف استخراج و تبیین شده است. سپس آراء و نظرات هر کدام دسته‌بندی و نمونه‌های هر دسته آمده است. نظرات عرفا درباره حروف مقطعه در دو سطح سامان یافته است. در سطح اول، آنان درباره ماهیّت حروف مقطعه سخن می‌گویند و هفت نظر عمده را بیان می‌کنند:1-

مهم‌ترین این چالش‌ها، نهضت‌های سوسیالیستی سراسر جهان بوده است. نگرانی عمد‌? کلیسا در مواجهه با چنین نهضت‌هایی –خصوصاً در آنجا که تفسیری سوسیالیستی از دین ارائه داده‌اند- آن است که مبادا مسیحیت را از سرچشمه‌های قدسی و مسیحی خود دور کند.الهیات رهایی‌بخش آمریکای لاتین و کلیسای کاتولیک به رهبری پاپ در نیم? دوم قرن بیستم کشاکش‌ها و همراهی‌هایی داشته‌اند. یکی از موضاعاتی که این دو بر سر آن دچار اختلاف شده بودند بحث مارکسیسیم بود. کلیسای کاتولیک متألهین را به استفاده از مفاهیم مارکسیستی متهم می‌کرد ولی آنها بیان می‌کردند که تنها از مفاهیم مارکسیستی برای تحلیل اجتماعی و شناخت جامعه معاصر خود استفاده کرده‌اند. چکیده این چالش‌هاو کشمکش ها را می‌توان در شورای واتیکان دو، کنفرانس مدلین و کنفرانس پوئبلا مشاهده کرد. همچنین آنها با نگاهی متفاوت به مهم‌ترین اصول اعتقادی مسیحی می‌نگرند. از مهم‌ترین این اصول می‌توان به مفهوم خدا، عیسی، صلیب، گناه و رستگاری اشاره کرد.