جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پایان نامه ی حاضر کتاب «الناسخ و المنسوخ» تألیف ابوالقاسم هبة الله بن سلامه در چهار فصل با این مباحث ترجمه و تحقیق شده است: فصل اول، ناسخ و منسوخ: سوره های بدون ناسخ و منسوخ، سوره های دارای منسوخ، سوره های دارای ناسخ و منسوخ؛ فصل دوم، اختلاف مفسرین نسبت به وقوع نسخ در آیات قرآن؛ فصل سوم، بیانات الهی در ردّ نظر کافران و منافقان به دلیل مخالفتشان با نسخ؛ فصل چهارم، نمونه های گوناگون منسوخ در شریعت.

در قرآن مواردی دیده می شود که آیه ای و یا قسمتی از آیه در جاهای جاهای دیگر و یا در سوره های دیگر قرآن، تکرار شده است و این تکرار مورد بحث علمای علوم قرآنی از زمان پیدایش علوم تفسیر تا به امروز قرار گرفته است و چون این موضوع مورد اختلاف علماء و مفسرین بوده است و کتابهایی چند در این فن به رشتة تحریر در آمده، این خود نشان دهندة اهمیت بحث است. برای موضوع پایان نامه ام، کتاب« اسرار التکرار فی القرآن» را انتخاب نموده و با مشورت استاد راهنما و استاد مشاور، شروع به کار کردم و دربارة معانی لغوی و اصطلاحی واژه هایی که در این فن به کار رفته است، بحث کردم و موارد ارتباط این موضوعات با یکدیگر را در صورت وجود، بررسی کردم. من این تحقیق را به سه بخش تقسیم کردم که در بخش اول کلیات را به شش فصل تقسیم کرده و پیرامون کلید واژه هایی چون، ذکر، مثل، تکرار، شبهه، ترادف وتصریف از نظر لغوی و اصطلاحی بحث کرده ام و در ارتباط با موضوع تکرار مواردی را در هر فصل توضیح داده ام. در بخش دوم نیز، مقدمه عبدالقادر عطا را ترجمه و تحقیق کردم و در بخش سوم ترجمه و تحقیق اصل«کتاب اسرار التکرار» آقای کرمانی را با توجه به تفاسیر شیعه و سنی مورد بررسی قرار داده ام و در آن، مواردی را که مؤلف اعتقاد به تکرار دارد، بیان کرده ام و یا در جاهایی که از نظر مفسرین با نظر مؤلف یکی است، نیز بیان شده است که نظرات موافق و به نظرات کرمانی توجه شده است که می فرماید اگر چه به ظاهر از نظر لغوی شاهد تکرار در برخی از قسمتها هستیم، ولی در واقع معنا و مفهوم دیگری را خداوند از آن اراده کرده است که به آن نیز در این تحقیق پرداخته شده است.

این رساله از دو بخش ترجمه و تحقیق تشکیل یافته است ترجمه متن کتاب تلخیص البیان ، تالیف مرحوم شریف رضی تحقیق در باره یکایک آیاتی که مؤلف ارجمند کتاب ، آنها را مجاز دانسته و توضیحاتی در باره آنها داده است . باتوجه به این که مولف کتاب شخصی برجسته در علوم دینی و ادبیات عرب بوده ، قلمش بسیار وزین است وکلامش بسیار بلیغ و طبعاً ترجمه آنها هم دشوار خواهد بود. این اثر نفیس مولف در واقع نخستین و بهترین کتابی است که مجازهای قرآن را با شیوه ای ویژه و با دیدی علمی تفسیری ، در خود جای داده است . تحقیقی که در این رساله در باره آیات مورد استشهاد کتاب نامبرده انجام گرفته است شامل مباحث صرفی و نحوی ویژه مبحث علم بیان و لغت است . در این خصوص شایسته است اهمیت نوع تحقیق بازگوشود همان طور که صاحب نظران علم بیان در کتب خویش آورده اند علم بیان شامل مباحث تشبیه و مجاز لغوی ومجاز مرسل و مجاز عقلی و کنایه می شود و هر کدام از مباحث نامبرده ، به شاخه هایی تقسیم می شود، بطوری که اگر انواع فروع این مباحث را به شماریم ممکن است از هشتاد و به قولی بیشتر از آن ، تجاوز کند. کاری که شریف رضی در این کتاب انجام داده این است که آیاتی از قرآن را به عنوان کلامی که دارای مجاز و استعاره می باشد آنهم به مفهوم عام کلمه ، معرفی نموده است . و از طرفی چون در زمان مؤلف تقسیمات اصطلاحی و فعلی علم بیان وجودنداشت بنابر این آنچه که ایشان در قالب استعاره یا مجاز بیان کرده ، می تواند مربوط به هر یک از مباحث نام برده باشد. به تعبیری دیگر کار ابتکاری محقق این است که آن مفهوم عام را که مؤلف در قالب استعاره یا مجاز به کاربرده ، روشن کرده است یعنی آن مورد ویژه آیه را در حد بضاعت خویش مشخص نموده که مربوط به کدام مبحث علم بیان و در هر مبحث مربوط به کدامین قسم و شاخه از انواع آن می شود.از دیدگاه یک فرد بلاغی این عمل ،کاری دشوار، طاقت فرساست ، زیر لازمه اش این است که آدمی در دریای ناپیدا کران انواع و فروع هشتاد گانه علم بیان ، غور رسی کرده و مروارید مورد نظر را بدست آورد و این کاری است بس دشوارو پر مخاطره که انسان از خطاو لغزش مصون نخواهد بود. دیگر سخن این که محقق این رساله بیش از شصت مورد مجازی از آیات قرآن را که مرحوم شریف رضی معترض آنها نشده تحت عنوان «فایده » به مجازهای کتاب افزوده است . در حقیقت این تحقیق یک کار علمی و فنی و جدید است که کمتر کسی با این روش به آن دست یازیده و از عهده برآمده است

بخشی از کتاب الاتقان که در این پایان نامه ترجمه وبررسی شده، حاوی مباحث ذیل است: فواتح سور،خواتم سور، مناسبت آیات و سور، آیات متشابه، اعجازقرآنی، علوم مستنبطه از قرآن، امثال قرآن، اقسام سوگندهای قرآن، جدل قرآن، و سرانجام نامهایی که درقرآن ذکر شده اند.

کتاب «الاعجاز العلمی فی القرآن» نوشته ناصرمهدی و در زمینه اعجاز علمی قرآن است. در این کتاب، آیاتی از قرآن که چهارده قرن پیش پرده ازرازهای آفرینش برداشته و دانش جدید بشر بدان وقوف یافته، بررسی شده است. در پایان نامه حاضرضمن ترجمه این کتاب، موضوعات آن از دیگر کتب بویژه کتابهای دانشمندان شیعه استدراک گردیده است.

در این پایان نامه کتاب الامثال فی القرآن ترجمه وبررسی شده و نتیجه گیری شده است که در علوم قرآنی زبان مثال گویاترین و رساترین عامل جهت ارائه حقایقی از قبیل پند و اندرز و حکمت و جز اینهاست. دراین گردآوری چهره های گوناگونی از قبیل منافقین،تقلیدکنندگان، انفاق کنندگان راستین و ریاکاران، وتکذیب کنندگان آیات الهی بررسی شده است.

در این پایان نامه نخست موضوعاتی کلی پیرامون امامت اهل بیت علیهم السلام مطرح شده است؛ نظیر احادیث ثقلین، سفینه و مدینة العلم، آیه اکمال و عصمت اهل بیت علیهم السلام؛ سپس مباحثی درباره آیه تطهیر آمده است؛مثل توجیه فخررازی، شبهه انعدام اختیار در معصومین علیهم السلام، آل و اهل در لغت و حدیث و سیاق آیه کریمه.

آراء المستشرقین حول القرآن کریم تألیف عمر بن ابراهیم رضوان است که به عنوان رساله دکتری دردانشگاه اسلامی امام محمد بن مسعود عربستان نوشته شده است. در این پایان نامه فصل هفتم این کتاب ترجمه و نقد شده است. این فصل درباره اعجاز قرآن و شبهات خاورشناسان پیرامون آن است. چهارده اشکال که بیشتراز طرف خاورشناس انگلیسی جرجیس طرح شده، دراین فصل آمده که در این پایان نامه نقد و بررسی شده وبدانها پاسخ داده شده است.

در این پایان نامه صفحات 324 365 از جلد اول کتاب آراء المستشرقین حول القرآن الکریم تألیف عمربن ابراهیم رضوان ترجمه و بررسی شده است. و در آن ازمنابعی چون قرآن، تورات و انجیل استفاده شده وبه شماری از شبهات خاورشناسان پیرامون قرآن پاسخ داده شده است .

مجموعه حاضر، شامل ترجمه، نقد و بررسی صد صفحه دوم از کتاب تفسیر مبهمات القرآن موسوم به: صله الجمع و عائد التذییل لموصول کتابی الاعلام و التکمیل به قلم: ابو عبدالله محمد بن علی البلسی(714782ه) است. این رساله بر آن است تا ضمن ترجمه کتاب یاد شده، تفسیر مبهماتش را براساس معیار های صحیح، و با توجه به منابع ومعتبر در نزد مکتب اهل بیت و مکتب خلفا، نقد و بررسی نماید. سایر موارد تحقیق در این رساله عبارت اند از: استخراج و استدراک مآخذ، استدراک مطالب توضیح الفظ و عبارات دشوار، شرح أعلام، نمایه سازی، فهرست اعلام، فهرست اماکن، فهرست آیات، و فهرست روایات، و در پایان نیز ترجمه چکیده به زبان عربی و انگلیسی آمده است.