جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي است در باب توحيد و اثبات واجب الوجود و صفات آن، تفسير به رأي، جبرو تفويض و غيره با استناد به فرمايشات ائمه اطهار (ع) و اوقوال صوفيان در كتابهاي «زبدة الحقائق» و «مقصد اقصي» و «اشعة اللمعات» و «لمعات» و «منتخب جواهر الاسرار» مؤلف در هر مطلبي به بيان فرمايشات ائمه (ع) و اوقوال صوفيه پرداخته و اقوال صوفيه را متناقض يافته و به رد آنها مي پردازد. ختم تاليف و تسويد كتاب به ترتيب: 8محرم1344و 5ذيقعده1345است. لازم به ذكر است كه عنوان كتاب (توحيد الهداة ... ) و نام مؤلف فقط در ظهر برگ اول آمده و در منابع نشاني از آن به دست نيامد، گمان مي رود كتاب، همان «الرد علي الصوفيه» باشد كه در الذريعه معرفي شده است. «الرد علي اهل البدع» از تاليفات ديگر فاضل همداني است. [اهدائي رهبر4-1] كتابي است در رد صوفيه كه در رد آنها به اخبار و احاديث استناد كرده است. تاريخ تأليف 8 محرم 1344. (انصاري، محمد باقر) [كتابخانه شيخ علي حيدر 3/272]

اين رساله در ذريعه ج 23ص176 و ج 24ص296 معرفي شده ليكن آغازش را با اندكي اختلاف آورده است، داستاني است كه يوحنا وارد مجلسي مي شود كه در آن علماي هر چهار مذهب حاضرند (برگ 89ر) و با يك گفتگو دارد. عناوين: يوحنا گفت، ابوحنيفه گفت، رشيد شافعي گفت، احمد حنبل گفت ... . . او لعن بر ابوبكر را براي غصب فدك جائز مي شمرد. (علينقي منزوي و حبيب الله عظيمي) درباره اين رساله گفتگو بسيار است. در اينکه اين رساله ابتدا به عربي تاليف شده وتحريرهاي مختلف فارسي ترجمه آن است يا از ابتدا به فارسي بوده است واز چيزي ترجمه نشده وحتي در - مورد مولف آن اختلاف است وگاهي آن را به « ابوالفتوح رازي » صاحب تفسير قرآن نسبت داده اند اما شعراني مصحح تفسير او، آن را مشکوک دانسته و گفته: اين گونه قصه هاي منحول براي بيان مذاهب و احتجاج برصحت آن از قديم معمول بوده است. كتابي نظير همين كتاب به سيد بن طاووس نسبت داده شده كه فردي نصراني به نام عبدالمحمود مسلمان شده بود و همان اتفاق براي او افتاد. الذريعه مي گويد كه قصه اي خيالي است مثل قصه «جزيره خضراء»، «الحقايق الراهنة»، الطرائف» و «حسنيه». احمد منزوي از آن تحت عناوين «رساله يوحنا»، «رساله در امامت»، «منهاج المناهج»، و «رساله در حقانيت شيعه» ياد كرده است. تحرير اين رساله گوناگون است و با يكديگر تفاوتهاي فاحشي دارد. مؤلف که خود را ذمي (نصراني) دانسته ودين اسلام را قبول نموده، مي گويد: پيرامون مذاهب اسلامي بحث کرده وحق وباطل آنها را تمييز داده است. اين رساله در رد مذاهب غير شيعه مي باشد ومخالفتهايي که پس ازدرگذشت پيامبر گرامي اسلام رخ داده را بازگو مي کند. اين رساله غير ازرساله يوحنا ذمي فارسي است که «منهاج المناهج» نيز ناميده مي شود. قصه اي خيالي همانند قصه <جزيره خضراء> است اين رساله به ابوالفتوح رازي صاحب تفسير <روض الجنان> نيز نسبت داده شده، اين رساله تحريرات مختلف فارسي وعربي دارد وبا نامهاي متعددي خوانده شده وبه شکلهاي متعدد به چاپ رسيده است داراي مباحثي از اصول وفروع است. در آن آمده: قال يوحنا: لما اردت الدخول في الاسلام رايت المسلمين مختلفين فيما بينهم ورايت الحق في موارد الاختلاف مع الشيعه عقلا فاعتنقت هذا المذهب احتجاجاتي است در امامت كه بصورت داستان مناظره ايست از يوحنا نام ذمي با مذاهب چهارگانه اهل سنت در اثبات خلافت بلافصل حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام زمينه مطالب و روش تأليف اين رساله مانند الزام النواصب است بزياده كه بخش عمده عبارات اين رساله مطابقت با آن كتاب دارد و مينمايد كه همان رساله است با اندك زياده. شيخ بحراني در كشكولش موسوم به «انيس المسافر و جليس الحاضر ص 303» اين رساله را بنام كتاب يوحنا درج نموده. روضات الجنات نسبت رساله يوحنا را بابوالفتوح رازي نقل كرده و آورده است كه بزبان فارسي تأليف شده است. اين نسخه براي حسينعلي خان امير نظام نوشته شده. (مهدي ولايي) تأليف: محتملاً قرن سيزدهم ق. نويسنده، كه خود را يكي از مطلعان مباحث مذهبي معرفي مي كند، مي گويد: پس از بحث و فحص در مسائل مختلف مذهبي و مطالعه در آداب و عقائد فرق گوناگون باين رسيدم كه اسلام دين بر حق و از مذاهب مختلفه اسلام، شيعه احق بر ديگر مذاهب است، لذا دست به تحرير اين رساله در اين مقوله زدم و در آن نشان دادم كه مذهب شيعه چيست و چگونه بر ساير مذاهب مختلف اسلام برتر است. (انوار) نويسنده مي گويد كه مرا اين وسوسه افتاد كه ببينم دين واقع كدام است و راه به حق بچه وسيله، لذا در دين موسي و عيسي و محمد سيري آغاز كردم و كتاب محمد يعني قرآن را نيكوتر يافتم و بر اين راه رفتم و در دين محمدي نيز طريق شيعيان را نيكوتر از طريق سنيان يافتم و معتقد شدم شيعي بر راه راست است. پس اين كتاب را در اين مورد پرداختم. (عبدالله انوار) نويسنده مي گويد من مردي غير مسلمان بودم و سر و كارم باعلوم عقلي بود چون بكارهاي نقلي پرداختم بآنجا رسيدم كه بدين اسلام گرايم پس مسلمان شدم و شهادتين گفتم و بعبادت دست يازيدم و كتب اسلامي از تفسير و حديث و اصول و فروع جمع كردم و بمطالعه نشستم با خواندن آنها اختلافها ديدم و عقائد متعدد يافتم و شبهات زياده دريافتم. او شبهات را باز مي گويد و بآنجا ميرسد كه در كلام اسلامي بايد حق با علي عليه السلام داسنت و مخالفان او را بر راه ناصواب گرفت. (عبدالله انوار) شرح مفصلي است به صورت مزجي بر رساله يوحناي ذمي، مؤلف ابتدا شرح حال يوحنا را آورده، وپس ازآن به تفصيل درباره فرق ومذاهب مختلفه بحث نموده وعقايد فرقه هاي هندي وفرقه آذر کيوان وشاگردان او، زردشت وديگرفرق را به تفصيل آورده وپس از آن به شرح رساله يوحنا پرداخته است. مؤلف، پس از تحقيق مذاهب صائبي، يهودي، مجوسي، نصراني و اسلام، مشرف به دين اسلام گرديده سپس با مطالعه كتب اسلامي از تفسير، حديث، اصول، عقايد، فقه و فروع از تمامي فرقه هاي اسلامي، منشأ اختلاف آنها را بررسي، و پس از مشاهده اختلاف در ميان بزرگان صحابه، براي اثبات حق نزد علماي مذاهب چهارگانه اهل سنت به بغداد رفته؛ و در سؤال و جواب خود پيرامون اثبات حقانيت شيعه و امامت علي بن ابي طالب (ع) به مناظره علمي نشسته؛ و آن مباحث را در رساله حاضر به رشته تحرير درآورده است. اين رساله با نگارش متعدد و نامهاي مختلف مشاهده شده كه برخي از آن به عربي و برخي ديگر به فارسي، برخي با نام «منهاج المناهج» و بعضي با نام «رساله در حقانيت شيعه» و بعضي با نام «رساله امامت». همچنين مؤلف رساله مورد ترديد و اختلاف است. برخي از علما نام يوحنا را بعنوان مؤلف، جعلي دانسته و رساله را به ابوالفتوح رازي نسبت داده اند. با تطبيق نسخه حاضر با دو نسخه خطي عربي و يك نسخه فارسي رساله، موجود در كتابخانه ملي با شماره هاي 431/ف و 1698/ع و 2772/ف، چنين مشخص مي گردد كه رساله «منهاج المناهج» ترجمه فارسي همين رساله يوحنا -با كمي تغيير در نگارش مطالب- است؛ و ديگر رساله هاي مختلف با يكي از نامهاي مذكور، يكي از همين دو متن عربي (رساله يوحنا) و فارسي (منهاج المناهج) است. (حبيب الله عظيمي) منسوب به ابوالفتوح رازي احتجاجاتي است در اثبات حقانيت مذهب تشيع از زبان يوحنا بن اسرائيل ذمي و در پايان كتاب بابي است در مثالب خلفا. اين كتاب تحريرهاي متفاوتي اعم از فارسي و عربي دارد كه برخي به چاپ رسيده است. «طباطبائي بهبهاني» بنام يوحنا بن اسرائيل ذمي است و گفتگوهاي او با دانشمندان سني بعربي و در كلام شيعي است و اثبات امامت بروش اثنا عشريان نسخه هاي ش2/1927 و 7/1929 اين كتابخانه و نسخه كتابخانه دانشكده ادبيات (فهرست ص290) بايد ترجمه فارسي اين يكي باشد. دو نسخه ديگر از اين متن در فهرست طوس (4/154) ياد شده است. آن را هم مانند حسنيه از ابوالفتوح رازي نيز دانسته اند (مجلس 3/26-روضات 184 از رياض العلماء) اين رساله در كشكول بحراني (ص303- ... ) آمده و با الزام النواصب بي پنو ندنيست و در نسخه ش730 طوس از شيخ بهاء الدين آملي (؟) دانسته شده است (محمد تقي دانش پژوه) رساله اي كوتاه درباره اثبات حقانيت اماميه و رد عقايد اهل سنت توسط مؤ‌لف كه خود را از اهل ذمه دانسته و براي يافتن مذهب حق كوشش نموده است. (طيار مراغي) رساله اي اعتقادي است در اثبات امامت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام و حقانيت شيعه اثني عشري. مؤلف خود را ذمي معرفي نموده كه با تحقيق بسيار از ميان اديان گوناگون، اسلام را برگزيده است، سپس با تناقضات بسياري روبرو شده و در خلال تحقيقات و مباحثات به فضائل و مناقب امام علي عليه السلام مي پردازد به حقانيت مكتب شيعه پي مي برد. رساله اي با اين مضمون به فارسي با نام منهاج المناهج از اين مؤلف در برخي كتابخانه ها موجود است كه به نظر مي رسد از لحاظ محتوا همخواني داشته باشند. (سيد محمود مرعشي) علامه زاهد جمال السالكين علي بن موسي بن جعفر بن محمد بن محمد الطاووس الحسيني مشهور ب (سيد بن طاووس) كتابي تأليف نمود بنام (الطرائف) و خود را بنام مستعار عبدالمحمود بن داوود، و از اهل ذمه خواند، و در مقدمه كتاب يادآور شده: كه طالب مذهب حق شدم و پس از شناختن دين محمد صلي الله عليه و آله در سدد شناختن پيروان او برآمدم و در چهار مذهب حنفي، ‌مالكي، شافعي، حنبلي كاوش كردم و اختلافات آنان را درك نكرده اند، پس از كجا اين مذاهب را آورده اند، سپس در كمال متانت و انصاف شروع به بحث و سئوال و جواب درآمده و مذهب حقه اثني عشري را ثابت نموده. چرا خود را عبدالمحمود بن داود و از اهل ذمه خوانده؟ زيرا كه (محمود) از اسماء الله مي باشد، و از پدران او هم با اين نام بوده اند، و خويش را از اهل ذمه خوانده؟ زيرا كه از سادات علوي است و از براي آنان حقي بزرگ بر ذمه مسلمين است. اين كتاب (يوحنا بن اسرائيل مصري) هم بهمان روال (الطرائف) ابن طاووس تأليف شده در مقدمه ميگويد: (اما بعد چنين گويد: يوحنا بن اسرائيل مصري عفر الله له كه چون ايزد تعالي چشم عقل مرا بنور هدايت روشن كرد و آئينه دلم را بصيقل عنايت بزدائيد، يقينم حاصل شد كه سعادت ابدي و نجات سرمدي باعتقاد صحيح در شناختن خدا و رسول و امام و معاد و عمل به عبارات شرعيه حاصل شود، و چنين اعتقاد را جز از طريق عقل و شرع حاصل نتوان كرد، و ديدم كه اين هرد و طائفه كه خود را اهل شرع و عقل دانسته اند چندان بهم اختلاف كرده اند و بعكس يكديگر گفته اند كه عقل از پيروي و متابعات ايشان نفرت گيرد، مثل اينكه بعضي گفته اند كه عالم قديم است و بعض ديگر گفته اند كه حادث است، و بعض ديگر گفته اند كه خداوند عالم منزه است از حيث جسميت و عرضيت و بعض ديگر گفته اند كه جسم است و بر عرش نشسته است و از عرش چهار انگشت بالاتر است، و بعضي گفته اند كه خدا يكي است و ديگري گفته دوتا است، و ديگري سه دانسته، و بعضي گفته اند كه خدا در فعل خود اختيار ندارد، و بعضي بر آنند كه خدا عالم است بهمه اشياء و بعضي گفته اند كه خدا عالم نيست). و پس از شرح و بسط در اديان و نقل اختلافاتشان، راجع به دين مبين اسلام و گفته هاي اهل سنت و عامه آمده و از مذاهب اربعه سخن بميان آورده و از تناقضات آنان و اختلاف بانص قرآن و سنت پيغمبر صلي الله عليه و آله شواهدي نقل كرده، و در آخر به لزوم پيروي از مذهب اهل بيت را واجب دانسته. و متأسفانه ممكن نشد كه پرده را بالا بزنيم و از شخصيت مؤلف اطلاعي بدست بياوريم و قد نقلها العلامة المتتبع الحاج الشيخ آقا بزرگ الطهراني في الذريعة (ج25ص296تحت رقم189)، و أعتقد أن هذه الحكاية و أمثالها مثل الجزيرة الخضراء و الطرائف و غيرها من القصص الخيالية و الله العالم بحقائق الامور. و از آنجائي كه اين رساله حاوي استدلالات مبرهني است در صورتيكه شخصي از اهل تحقيق و كنج كاوي باشد و با تفحص و تعمق و خستگي ناپذير مدارك اوليه را جستجو نمايد و از كتب معتبره نقل كند، بسيار و بسيار قابل استفاده همگاني است. داستان تحقيق يوحنا ـ طبيب بني اسرائيلي ـ مباحثه اي كه با علماي چهار فرقه اهل سنت داشته و دلايل رد آن ها و حقانيت شيعه را بيان مي كند. (كريمي، سميره) [فهرست آستان قدس 4/154؛ التراث العربي 3/117؛ مدرسه نمازي ص 378؛ الذريعة 25/296 و 297 و 2/289؛ الهيات مشهد 2/527؛ مجلس 26/36؛ نسخه هاي خطي فارسي 2/950؛ مرعشي 30/130و 16/153 و 11/211 و 36/601؛ حضرت معصومه 1/264؛ رياض العلماء 5/388؛ مجموعه رسائل فارسي، مايل هروي 3/213؛ مدرسه حجتيه ص 110؛ مدرسه فيضيه 2/9 و 2/72؛ كتابخانه ملك 8/248 و 9/206؛ رضوي 4/154 ش 730؛ مجلس 6/55؛ م 950 و 890 و 997؛ كتابخانه ملي 6/392 و 10/284 و 13/266 و 1/410 و 13/266 و 17/332 و 16/412؛ الهيات تهران ص 276؛ مجلس شورا 26/36 و 26/231؛ ادبيات تهران 1/290؛ دانشگاه تهران 9/895 و 12/2575 و 12/2820؛ موسسه آية الله بروجردي 1/228؛ نشريه 5/306؛ رايانه ملي ص 1839؛ تراثنا س6ش/3 114؛ مدرسه فيضيه 2/172؛ ميراث اسلامي 8/461؛ دهگان ابراهيم 1/193؛ مرعش 16/153، مركز احياء ميراث 7/237؛ فهرستواره منزوي 9/326]

منظومة في التوحيد باللغة الفارسية. لم يعلم ناظمها. [دارالكتب المصرية -فارسي ف1/104]

او در ديباچه مي گويد از جمله احاديث بسيار كه در 35 مجلد بحار الانوار فراهم آورده دو حديث است كه (به گمان او) متضمن پيشگويي و بشارت به ظهور دولت صفويه ايست و ترجمه و شرح دو حديث مزبور را با ترجمه وشرح 12 حديث ديگر درباره احوال و تاريخ ميلاد و زندگي امام صاحب الامر (ع) به صورت رساله حاضر فراهم مي آورد. از حديث ابو لبيده (حديث سوم) چنين استباط و برداشت مي كند كه در 1155 هجري قيام امام خواهد بود و نيز تاريخ تاليف رساله را در 1078 هجري تعيين مي كند و مي گويد « كه تقريبا از سنه تحرير اين رساله كه سنه هزار و هفتاد و هشت از هجرست است شصت و پنج سال مانده باشد » . در شرح حديث 13 به تفصيل به اثبات رجعت پرداخته است. اين دفتر دو هزار بيتي از مجلسي دوم است كه در آن نخست دو حديث درباره پيش بيني كه در اخبار از پيدا شدن صفويان شده است ياد كرده آنگاه دوازده حديث ديگر درباره امام زمان آورده و ترجمه و گزارش نمود. اين را او براي شاه سليمان صفوي (1077-1105) پس از پرداختن ببحار ساخته است در آن از رجعت هم گفتگو شده و در ترجمه حديث 13 اخبار رجعت را نزديك بمتواتر دانست. اين است كه مير لوحي آنرا كتاب رجعت خوانده و در الفيض القدسي (ص9) «رسالة في الرجعة» و در روضات (ص 120) «رسالة الرجعة» و در ذريعه (9: 1) «اثبات الرجعة» ناميده شده و در اين يكي دارد كه در هند بچاپ رسيده است. مگر اينكه مجلسي خود در ديباچه بدان نامي نداده است. در كتابخانه طوس سه نسخه از آن هست و بنام «ترجمه چهارده حديث» در فهرست آنجا شناسانده شده (92: 1 اخبار و 418: 5 و 419). باري مجلسي چنانكه گفته شد دو حديث از نوع ملاحم در آغاز اين رساله آورده است. اول از غيبت نعماني (ص 146 چاپ سنگي تهران در 1318 با اربعين شهيد 1) از ابو خالد كابلي از محمد باقر (ع) كه: «كاني بقوم قد خرجو بالمشرق يطلبون الحق و لا يعطونه ثم يطلبونه فلايعطونه فاذا را و ذلك وضعوا سيوفهم علي عواتقهم فيعطون ما سالوا فلا يقبلونه حتي يقوموا و لايدفعونها الا الي صاحبكم قتلاهم شهداء» و پس از ترجمه آن گفت: «مترجم گويد كه بر صاحبان بصيرت ظاهر است كه از جانب مشرق كسيكه دين حق را طلب نمود و مردم را بدين حق دعوت كرد و پادشاهي يافت بغير سلسله عليه صفويه ... نبود و در اين حديث شريف جميع شيعيان خصوصا انصار و اعوان اين دولت ابد توامان را بشارتها است كه بر عاقل پوشيده نيست ». دوم: از همانجا (ص 147) از صادق (ع): كه علي (ع) از آينده خبر ميداد تا ظهور قائم تا گفت: «اذ اقام القائم بخراسان و غلب علي ارض كوفان (كرمان - نعماني -) و الملتان و حاز جزيرة بني كاوان و الملتان و قام مناقائم بجيلان و اجابته الابر و الديلم و ظهرت لولدي رايات الترك متفرقات في الاقطار و الحرمات (الجنات) و كانوا بين هنات و هنات اذا خربت البصرة و قام امير الامرة (بمصر) فحكي عليه السلام حكاية طويلة ثم قال اذا جهزت الالوف و صفت الصفوف و قتل الكبش الخروف هناك يقوم الآخر و يثور الثائر و يهلك الكافر ثم يقوم القائم المأمول و الامام المجهول له الشرف و الفضل و هو من ولدك يا حسين لا ابن مثله يظهر بين الركبتين في ذر يسير (في دريسين باليين) يظهر علي الثقلين و لايترك في الارض الادنين (دمين - شرا. خ-) طوبي لمن ادرك زمانه و لحق اوانه و شهد ايامه» (نسخه بدلها از عماني است و از روي آن هم تصحيح گشت). بگفته او جزيره بني كاوان حوالي بصره است و ابر در حوالي استراباد و ديلم، قزوين و حوالي آنست آنگاه ميگويد: «مترجم گويد خروج كننده خراسان اشاره است بامراي تركمان مثل چنگيزخان و هلاكوخان و خروج كننده در گيلان اشاره است بشاه دين پناه رضوان مكان شاه اسمعيل ... لهذا حضرت فرمود كه از ماست و او را فرزند ياد كرد ... يا مراد همان خسرو خلد آشيانست يا ديگر از سلاطين عظام اولاد كرام او و چون راوي بسياري از حديث را انداخته بخصوص نميتوان حكم كرد و كشتن قوج فرزند خود را بكمان اين فقير اشاره است بشهادت شاهزاده عالي تبار صفي ميرزا ... و پادشاه ديگر كه طلب خون نمايد اشاره است بسلطنت ... شاه صفي ... چون حديث را اختصار كرده اند بعضي از وقايع بعد افتاده است اما بشارت بتعجيل ظهور صاحب الزمان ... و اتصال اين دولت دين پرور بدولت حق امام البشر از آخر حديث ظاهر است» . در كفاية المهتدي يا اربعين ميرلوحي كه بمجلسي بسيار تاخته است (ش 619گ 20 الف-30 ب) در گزارش حديث يكم دارد: «پس آنها كه دعواي علم كنند و خواهند كتابها و رسالها تأليف نمايند كه در ميان عوام شهرت كند بايد كه ذكر اخبار متضاده را وا گذارند يا توفيق بين المتضادين اگر توانند مينموده باشند و حديث شاذ ضعيف السند مرموز المتن را آلت خوشامد گفتن نسازند وانگه حضرت آخند ملا محمد باقر بن ملا مح مد تقي بن ملا مجلسي در اوايل كتابي كه در رجعت نوشته اند فرموده اند آنچه مختصر آن اينست كه دو حديث بنظر رسيد و بخاطر فاتر رسيد كه ترجمه آنرا با دوازده حديث ديگر بموقف عرض رساند». مير لوحي پس از آوردن آن دو حديث از اين رساله و ترجمه و تأويلي كه مجلسي از آندو كرده است از رهگذر ادبي و لغوي و نحوي و صرفي بر او خرده ميگيرد و ميگويد گذشته از اينكه تفسير حديث برأي ناروا است شاه اسمعيل حسيني موسوي بهادرخان از گيلان آمده و ايران را از آلايش مخالفان پاك نمود و گيلان از شهرهاي شرقي كه در آن خبر آمده نيست آنهم اين پادشاه از تبريز بوده و بسوي شيروان رفته بود. در ترجمه حديث دوم هم همين گونه خرده ها گرفت و گفت كه جزيره بني كاوان ناشناخته است و در برخي نسخه خط او «ابر» آمده و در برخي ديگر «ابرار» و چنانكه فيروزآبادي ميگويد «آبر» مانند «آمل» شهريست و ديلم هم جزء قزوين است. از عبارت «قتل الكبش الخروف» «قوچ فرزند خود را بكشد» خواسته نشده و اگر از آن كشتن شاه عباس صفي ميرزا را خواسته شده پس چرا او را شهيد ميخوانيد و نميتوان هم گفت كه شاه صفي از او خونخواهي خواسته نشده چه «يثور» از «ثوران» است نه از «ثأر» گذشته از همه اينها اينگونه تأويلها و ترجمه ها با اخبار ديگر نميسازد و ناگزير هم نيست چه «پادشاهان ما ... خواجه زاده و مولا زاده جميع پادشاهان روي زمين اند چه احتياج كسي كه دست برين گونه احاديث زند و اينطور اخبار را تأويل برين وجه كند، اگر ... بدست علماي مخالف افتد زبان بطعن علماي اماميه دراز كنند و اين معني را بهانه كرده نزد عوام خود جميع علماي شيعه را بعدم قيد و صلاح نسبت دهند» (گ 25 الف و ب) و آنها را «فضيلتي حاصل است كه غير ايشانرا ... حاصل نيست زيرا كه ايشان بدليل حديث و قرآن خواجه زاده و مولازاده جميع پادشاهان جهانند» (گ 27 الف). اين بود نمونه اي از خرده گيريهاي ميرلوحي بر همين رساله (بنگريد بآنچه درباره همين كفاية المهتدي نوشته ميشود). (محمد تقي دانش پژوه) مجلسي ضمن تأليف كتاب بحار الانوار به دو حديث برخورده است كه بظهور دولت صفوي و اتصال آن سلطنت بدولت حضرت مهدي (عج) خبر داده است لذا ترجمه آن دو حديث را با 12 حديث ديگر كه آنها نيز مشتمل بر احوال آنحضرت است در 19 رجب 1078 هـ ق، براي شاه صفي موسوي ثاني بهادر خان ساخته است. ترجمه و شرح دو حديث است كه در آنها - بنا بگفته مجلسي - از ظهور و دوام دولت صفويه خبر داده شده با دوازده حديث در احوال حضرت امام زمان عليه السلام، بنام شاه سليمان صفوي ترجمه و شرح شده. (سيد احمد اشكوري) رساله اي است مختصر مشتمل بر چهارده حديث درباره امامت و ظهور دولت كريمه قائم آل محمد (عج) و برخي تأويلات درباره پيدايش و دوام و بقاي دولت صفوي. رساله با مقدمه و حواشي و تصحيح ابوذر بيدار در 1367 شمسي چاپ شده است (وفادار مرادي) رساله اي کوتاه در ترجمه 14 حديث که دو حديث آن در باره پيش بيني پيدايش صفويه است که بنام شاه سليمان صفوي در 19 رجب 1072ق نگاشته است و 12حديث آن در علائم ظهور و احولات امام عصر (عج) و بازگشت ائمه معصومين (ع) و شيعيان آنها در آخر الزمان است و در آخر حديث چهاردهم دعاء معروف به (دعاي عهد) را آورده است. و در آخر حديث سيزدهم مدعي است که احاديث بازگشت اميرالمؤمنين (ع) متواتر است و احاديث رجعت سائر ائمه (ع) نزديک به تواتر. در باب الرجعة بحار الانوار همين احاديث را آورده و بعد از آن همين ادعا را تکرار کرده است. اين رساله ضمن رسائل اعتقادي علامه مجلسي به تحقيق سيد مهدي رجايي به چاپ رسيده است. احاديثي پيرامون بازگشت پيامبر اكرم (ص) و امامان پاك به دنيا و حكومت آن بزرگان را گرد آورده، ترجمه و شرح نموده، و آن را نوزدهم رجب 1078 به پايان برده است. اين رساله به نام شاه سليمان صفوي تاليف شده است. (سيد حسن نقيبي) رساله، ترجمه دو حديث مروي در كتاب غيبت نعماني است. حديث اول: « كاني بقوم قد خرجوا بالمشرق يطلبون الحق فلايعطونه ثم يطلبونه فلا يعطونه فاذا راو ذلك وضعوا سيوفهم علي عواتقهم الخ » . حديث دوم: « اذا قام القايم بخراسان الخ » . و دوازده حديث در احوال حضرت ولي عصر (عج) است كه در هزار بيت صورت گرفته است. مؤلف اين رساله را بنام شاه سليمان صفوي معنون نموده است. (مهدي ولايي) دوازده حديث درباره امامت و ظهور حضرت قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف و دو حديث درباره پيدايش دولت صفويه گرد آورده و ترجمه نموده و به نام شاه سليمان صفوي نگاشته است. (غلامي مقدم) ترجمه 14 حديث است در علامت هاي ظهور كه دو حديث آن در پيشگيري پيدا شده صوفيان براي شاه سليمان صفوي (1077- 1105ق) در 19 رجب 1072ق است. «احمد منزوي» کتابي است در بيان يازده علامت از علائم قرب و نزديکي قيامت و ظهور حضرت مهدي (ع) با استناد بر روايات اهل بيت (ع)، اجمالا بدين شرح؛ علامت اول: خروج حضرت مهدي (ع) (در 37علامت)، دوم و سوم و چهارم: خسوف ثلاثه که يکي به مشرق و يکي به مغرب و سيم به جزيره عرب باشد ... ، پنجم: خروج دچال (چند فصل) ... دهم: دخان است، يازدهم: بيرون آمدن آتش ازقعر عدن و سوق خلايق به محشر (4فصل). آغاز كتاب: حمدله، صلات، اما بعد‌، چنين گويد فقير خاكسار محمد باقر بن محمد تقي مجلسي ... چون بر كافه ارباب فطنت و ذكاء و عامه اصحاب بصيرت و اعتلا ظاهر و هويداست كه لواي شكر نعمت سلسله عليه صفويه ... . انجام كتاب: ... پس دست راست بر ران راست خود سه مرتبه مي زني و هر مرتبه مي گوئي العجل العجل العجل ... و سلامه عليه و علي آبائه المعصومين الطاهرين. . [الذريعة 1/90و13/68 و 15/308 و 5/191؛ دانشگاه تهران 5/1203و 13/3251 و 11/2367 و 12/2801 و 16/120 و 16/462؛ نسخه هاي خطي فارسي 2/871؛ مرعشي 1/209و 26/27 و 37/454؛ کتابشناسي مجلسي ص 237؛ کتابخانه ملک 3/403؛ آيت الله جليلي 11؛ حضرت معصومه 1/340؛ آقا نجفي 1/209؛ كتابشناسي مجلسي 237؛ مدرسه امام عصر 1/4؛ مدرسه حجتيه ص 120؛ مدرسه فيضيه ص 7؛ ذريعه ج 1/90 - مشار - فهرست دانشگاه ج 11/2367؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/267، الذريعه: 13/68؛ كتابشناسي مجلسي: 237؛ فهرست كتابخانه آيت الله مرعشي: 1/209؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي، منزوي: 2/871؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/170؛ ادبيات تهران 2/22؛ مجلس شورا 22/48 و 37/60 و 41/245 و1/427/29؛ حضرت شاهچراغ ص 5 و 124؛ مدرسه صدر بازار1/56؛ مكتبة الزهراء ص 133؛ اصغر مهدوي 2/119؛ دائرة المعارف بزرگ 1/5؛ مشترك، 2/1021؛ ذريعه، 1/90 «اثبات رجعت» ؛ اعلام، 3/1967: مجلسي الثاني؛ طبقات، 12/95؛ صفا، 5/1471؛ نسخه ها، 2/871 «اثبات رجعت» و سخن ميرلوحي؛ مشار، 1/46، 158: دو چاپ؛ مشار، مؤلفين، 2/23: عكس؛ نشريه 5/374 ‌و 5/604 و 13/159 و 13/388؛ چهار كتابخانه مشهد ص 88؛ فهرست الفبائي آستان قدس 181؛ تراثنا س13ش2و/3 337؛ مشار فارسي 1/158؛ فهرست آستان قدس 14/386؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/392؛ الهيات مشهد126/1 و 2/672 و3/888؛ کتابخانه جامع گوهرشاد 1/145 و2/557 و 3/1395؛ نشريه 5/15؛ آستان قدس 26/277؛ رايانه ملي ص 2869؛ دارالحديث ص 57 و 300؛ دانشگاه تهران 8/580؛ ميراث شهاب س9ش/2 30؛ فهرستواره منزوي 9/69 (50 نسخه) و 9/373؛ اهدائي رهبر2 اخبار/1 314؛ رايانه آستان قدس؛ فهرستواره، ج9، ص69-70 و 373؛ كتابشناسي مجلسي، ص237-240؛ دنا، ج1، ص135-138. ]

مناظره اي است که از زبان يوحنا ذمي مصري پرداخته شده و با استناد به آيات شريفه و بعضي از احاديث اهل سنت، حقانيت شيعه را به اثبات رسانده است. اين رساله در دفتر چهارم نسخه هاي خطي فارسي توسط آستان قدس رضوي به چاپ رسيده است. درباره اين رساله گفتگو بسيار است. در اينکه اين رساله ابتدا به عربي تاليف شده وتحريرهاي مختلف فارسي ترجمه آن است يا از ابتدا به فارسي بوده است واز چيزي ترجمه نشده وحتي در - مورد مولف آن اختلاف است وگاهي آن را به « ابوالفتوح رازي » صاحب تفسير قرآن نسبت داده اند اما شعراني مصحح تفسير او، آن را مشکوک دانسته و گفته: اين گونه قصه هاي منحول براي بيان مذاهب و احتجاج برصحت آن از قديم معمول بوده است. كتابي نظير همين كتاب به سيد بن طاووس نسبت داده شده كه فردي نصراني به نام عبدالمحمود مسلمان شده بود و همان اتفاق براي او افتاد. الذريعه مي گويد كه قصه اي خيالي است مثل قصه «جزيره خضراء»، «الحقايق الراهنة»، الطرائف» و «حسنيه». احمد منزوي از آن تحت عناوين «رساله يوحنا»، «رساله در امامت»، «منهاج المناهج»، و «رساله در حقانيت شيعه» ياد كرده است. تحرير اين رساله گوناگون است و با يكديگر تفاوتهاي فاحشي دارد. از: يوحنا اسرائيلي. گفتگوئي است با دانشمندان مذاهب چهارگانه اهل سنت و رد و ايراد بر آنها و اثبات مذهب شيعه. گويند اين رساله را ابوالفتوح رازي نگاشته و به يوحناي اسرائيلي مصري نسبت داده است. (سيد احمد اشكوري) آغاز كتاب: الحمد لله رب العالمين و الصلوة و السلام علي خير خلقه محمد و آله الطاهرين. اما بعد حق تعالي به برهان تحقيق حجاب از خواطر همگنان مرفوع گرداناد و به مولعات تدليس و مموهات تلبيس از بصاير سالكان به انوار عرفان مكشوف داراد تا طالب حق به هدايت قوله تعالي نورهم يسعي بين ايدهم و بايمانهم و به درايت ... . [مرعشي 8/191 و 16/153؛ ذريعه 23/176، فهرست منزوي 890 و غير آن؛ امام هادي 15؛ الذريعة 25/296؛ فهرست مرعشي 16/153؛ فهرست مجلسي 26/36؛ فهرست سپهسالار 3/191؛ ميراث شهاب س9ش/2 38]

در موضوع غيبت اين رساله ها را ميشناسيم 1- المسائل العشرة. 2- مختصر في الغيبة. 3- النقض علي الطلحة في الغيبة. 4- الجوابات في خروج المهدي. 5- كتاب في الغيبة. رساله حاضر مسلماً يكي از اين رسائل نامبرده هست. (عبدالحسين حائري) [مجلس شورا 7/351 و اعيان الشيعه 46: 20-26 فهرست شيخ طوسي]