جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر دارای 16 فصل و 4 پیوست است. هر بخش به مضوعاتی متفاوت می پردازد. برای مثال در فصل اول بحث های مقدماتی در معنای علم و عقل و تعارض عقل و نصوص دینی؛ در فصل دوم فطری بودن معرفت خدای تعالی در آیات قرآن کریم؛ در فصل چهارم به مباحثی در ارتباط با تذکر و یادآوری معرفت فطری در آیات قرآن و روایات و موضوعاتی دیگر در فصولی دیگر. در آخر کتاب چهار پیوست درباره عقل و علم در علوم بشری و الهی و وضع الفلظ به حقایق خارجی و اسماء و صفات الهی و نیز معیار اندیشه ها برای تکمیل و تبیین مباحث مولف بزرگوار افزوده شده است.

با وجود راه و روش انبیاء در رسیدن به هدف بعثت پیامبران که هدایت انسان می باشد بشر با تکیه بر خود مسیرهائی را ارائه داده است که قطعاً نمی تواند و تنوانسته است راه حق و حقیقت باشد و در خیلی از موارد دستورالعمل ها با دستورات و شرایع الهی منافات دارد و اگر انسان بدنبال تکامل و هدایت و سعادت است باید سر به آستان الهی سپرده و مطیع فرامین آن باشد. تاریخ فلسفه و تصوف یا مناظره دکتر با سیاح پیاده از آثار ارزشمند شیخ علی نمازی شاهرودی است که با استناد به کلام اهل بیت عصمت و طهارت و در قالب بحث و گفتگو، نادرستی فلسفه و تصوف را نمودار ساخته است. وی در ضمن این مباحث، به تاویل های فلاسفه و عرفا بر الفاظ قرآن و احادیث پاسخ گفته است. شریعت و طریقت، حقیقت وحدت وجود، کاوش روش شریعت ها در هدایت بشر، معرفت فطری خداوند، رد فلاسفه و صوفیه و ضرورت رجوع به کتاب و سنت در تمام معارف دینی مطالب مورد توجه در کتاب پیش رو هستند. این کتاب در قالب مناظره‌ای داستانی درباره نکته‌های ناگفته تاریخ فلسفه و تصوف نوشته است. در این اثر مباحثی درباره شریعت و طریقت، حقیقت وحدت وجود، شیوه شریعت در راهنمایی برای رسیدن به مطلوب، فطری بودن معرفت خدا،‌ جواب رد به فلاسفه و صوفیان و ضرورت بازگشت به کتاب و سنت مطرح می‌شوند. صوفیه و عرفان، فلسفه، وحدت وجود، مکاشفات، تاثیر فلسفه یونان در اینگونه تفکرات بشری، معرفت فطری خدا، ضرورت رجوع به کتاب و سنت در اصول و فروع دین و ... موضوعاتی است که کتاب به آنها پرداخته و مورد نقد و بررسی قرار داده است.

مناهج البيان في تفسير القرآن، حاصل تدريس تفسیر مؤلف آن، مرحوم ملكى ميانجى است كه از اوان ورود به شهر مقدس قم، به سال 1378ق، آغاز گرديده است و نخستين جلد آن، تفسير سوره فاتحة الكتاب در سال 1413ق، به چاپ رسيده است. مجموع مجلدات آن، 6 مجلد و 6 جزء (دو جزء از آخر قرآن و چهار جزء از اول قرآن) است. مفسر محترم، در مقدمه جلد اول، پس از اشاره مختصر به روش تفسيرى خود، به مباحث علوم قرآن، فضيلت و شناخت قرآن و اهميت تفسير مى‌پردازد و نيز درباره حجيت ظواهر قرآن، تفسير قرآن به قرآن و تفسير قرآن به حديث، محكم و متشابه، تأويل و تفسير، تفسير به رأى، ناسخ و منسوخ، اعجاز و تحدى و حدوث قرآن سخن مى‌گويد و نكات ظريف و قابل توجهى در طرح مباحث و نقد ديدگاه‌هاى ديگران ارائه مى‌دهد. شيوه كلى مفسر، موجزگويى و در حد اشاره به مبانى تفسير و كلام و توضيح معانى و احيانا طرح و تحليل مباحث اعتقادى است. ترتيب مباحث در اين تفسير بدين شكل است كه در هر قسمت، مجموعه‌اى از آيات را مطرح مى‌كند و آن را از نظر بيان آيه و واژه‌شناسى، كلمه كلمه رسيدگى مى‌كند، سپس كلمات و جملات را توضيح مى‌دهد. در جايى كه حديثى رسيده باشد و به فهم كلام كمك كند يا در كليت بحث مفيد افتد، متعرض مى‌شود و از ديدگاه‌هاى مفسران شيعه و سنى، به‌ويژه شيخ طبرسى، شيخ الطائفه طوسى، جارالله زمخشرى، فخرالدين رازى استفاده مى‌كند. البته در بسيارى از موارد، اين نقل همراه با نقد و تحليل و مناقشه اقوال است. اين نقدها بيشتر نسبت به زمخشرى و فخر رازى است، گرچه كسانى مانند علامه طباطبايى و شيخ محمد عبده در تفسير المنار از اين نقدها بى‌نصيب نيستند و با تكيه كلام «و من العجيب»، آنان را مورد نقد قرار مى‌دهد. بدين سان از ويژگى‌هاى اين تفسير، همين قسمت از مباحث تفسير است كه به شكل گسترده و اجتهادگونه با نقادى و زير و رو كردن مطالب، به تحليل و بررسى آيات مى‌پردازد. به‌هرحال، طبق روال بسيارى از تفاسير كه مباحث، به ترتيب سوره و آيه به آيه شروع مى‌شود. اين تفسير نيز چنين است و در آغاز هر سوره، كلياتى از مطالب درباره سوره، مانند: مكى و مدنى بودن و ترتيب نزول را به نقل از مجمع البيان ارائه مى‌دهد، آنگاه به توضيح واژه و تبيين كلام و استشهاد روايت مى‌پردازد. مرحوم ملكى از منابع تفسيرى بسيارى استفاده مى‌كند. از مهم‌ترين منابع اين تفسير، مجمع البيان طبرسى، مفاتيح الغيب رازى، كشاف زمخشرى، تبيان شيخ طوسى و المنار رشيد رضا و الميزان علامه طباطبايى است. ضمنا يكى از تأليفات مفسر كتاب «بدايع الكلام» است كه به تفسير و تبيين آيات احكام - كتاب طهارت و قسمت‌هاى مهم صلات - مى‌پردازد و چنان‌كه از مقدمه اين اثر استفاده مى‌شود، حاصل بحث و تدريس مؤلف در جمع شاگردان خود در حوزه علميه بوده است و چون مباحث اين كتاب در بخش‌هاى زيادى با تفسير مشترك است، مى‌توان اين كتاب را مجموعه‌اى از اين تفسير به حساب آورد (چنان‌كه «توحيد الإمامية» ايشان نيز همين خصوصيت را دارد). به‌هرحال، در اين كتاب افزون بر مباحث تفسيرى و جمع ميان آيات و تطبيق و طرح مطلب فقهى و اصولى، به مباحث اعتقادى و معارف، همچون مباحث: امامت (ص80-123) شفاعت (ص199-204) و عصمت (ص125) مى‌پردازد و با همان مشرب مباحث را به‌طور استدلالى و تحليلى مورد توجه قرار مى‌دهد. از نكات قابل پيش‌بينى در اين كتاب، نقد آراى فلاسفه و طرح ديدگاه عرفا و نقد آنهاست. از نمونه بحث‌هاى مفسر در پژوهش‌هاى اصولى و ادبى، بحث طهارت اهل كتاب، حقيقت شرعيه و مفهوم «إنما المشركون نجس» (توبه، 28/9) است. طبق شواهد و ارجاع‌هاى تفسير، كتاب «بدايع الكلام» پيش از تفسير، نگارش يافته است. از نكات جالب توجه اينكه ايشان در تفسير قرآن، در جاى‌جاى اين كتاب از آيات ديگر، براى فهم و تفسير قرآن استفاده كرده و به موارد مختلف استشهاد كرده‌اند. مرحوم ملكى يكى از كسانى است كه به‌طور گسترده از روايات اهل‌بيت در تفسير و فهم معناى آيه و اشاره به مصاديق كلام استفاده مى‌كند و از جهتى مى‌توان احاطه مفسر به روايات اهل‌بيت و مراجعه به آن‌ها را از جنبه‌هاى مختلف، يكى از مشخصه‌هاى بارز اين تفسير دانست. از نكات قابل يادآورى، اهتمام مفسر به نشان دادن منابع روايى است و چون ايشان از منابع فراوانى در حديث و تاريخ و سيره استفاده مى‌كند، همواره مشخصات اين منابع را يادآور مى‌شود. از مهم‌ترين منابع روايى وى، كتب اربعه، تفسير البرهان، نور الثقلين، الدر المنثور، بحار الأنوار، سيره ابن هشام و مروج الذهب است. مرحوم ملكى يكى از كسانى است كه در آغاز تفسير، ضمن تأكيد بر اجتهادى بودن تفسير، به اهميت عقل در كار تفسير اشاره مى‌كند و در كتاب توحيد الإمامية، بحثى گسترده درباره عقل و حجيت آن در كتاب و سنت دارد و عقل را، به عقل اصطلاحى و عقل فطرى تقسيم مى‌كند و موارد تعارض ميان عقل و نقل را توضيح مى‌دهد. به‌هرحال تفسير مناهج پر است از استدلالات عقلى بر اثبات مطالب اعتقادى و اخلاقى و حتى فقهى. بى‌گمان كسى كه اجتهاد مى‌كند و به ظاهر الفاظ بسنده نمى‌كند و از چند و چون مطالب سؤال مى‌كند و كاوشى در مضمون و دلالت آيات دارد، در حقيقت كنكاشى عقلانى دارد و عقل خود را در مفهوم و پيام آيه به كار مى‌برد. مرحوم ملكى در تفسير، به لغت توجه بسيار گسترده دارد. در هر مورد، به‌ويژه در كلمات مشكل و غريب و بحث‌انگيز، استفاده از لغت و اقوال مفسران عصر پيامبر و تابعان، كار جدى اوست. ايشان در استناد به كلام لغويان، مانند ابن منظور در لسان العرب، ابن فارس در مقاييس اللغة، فيروزآبادى در قاموس المحيط، طريحى در مجمع البيان، راغب در مفردات يا كتاب‌هاى لغت معاصر، مانند: أقرب الموارد عنايت دارد و در مواردى به نظر مجمع البيان در بحث لغت‌شناسى‌ها، به‌ويژه گفتار تابعان در معناى واژه اهميت مى‌دهد؛ گرچه از نكات جالب اين بحث، استناد به معانى آيات ديگر و حتى روايات رسيده در تفسير است. البته گاه استفاده از روايت براى كاوش‌هاى واژگانى نيست و ارتباطى با تعيين مصداق و موارد معناى كلمه پيدا مى‌كند. مرحوم ملكى نسبت به تفسير آن دسته از آيات كه به علوم روز مربوط مى‌شود، بسيار مستنكف است و هر جا كه به آياتى اين چنين مى‌رسد، تنها با توجه به آيات مرتبط ديگر، تفسير مى‌كند و سعى دارد، از داخل شدن در بحث‌هاى علمى و فنى پرهيز كند و اگر در مواردى هم اشاره‌اى دارد، با توجه به گفته‌هاى مفسران پيشين است. مرحوم ملكى، از تربيت‌يافتگان مكتب تفكيك و از مخالفان روش تفسير فلسفى است. او با تفسير عقلانى، مخالفتى ندارد و همان‌طوركه در مقدمه تفسير اشاره مى‌كند يكى از منابع فهم قرآن را عقل مى‌داند؛ اما در جاى‌جاى تفسير به نقد فلاسفه و شيوه برداشت آنان در مسائل معروف و مورد اختلاف، ميان متكلمان و فلاسفه مى‌پردازد. از آنجا كه تفسير مناهج بسيار موجز است، طبعا بحث‌هاى مرتبط با تفسير در آن به شكل گذرا و در محدوده‌اى خاص مطرح شده است؛ لذا در زمينه علوم قرآن مباحثى را به‌طور فشرده و در سايه تفسير مطرح كرده است.

کتاب حاضر یک کتاب عقائدی است و درباره مسائل عقائدی از دیدگاه مکتب تفکیک و مشخصا توحید و صفات الهی از جمله اختیار،قدرت و حدوث و قدم عالم بحث می کند و بحث اصلی درباره این است که آیا بین خالق و مخلوق سنخیت و اتحاد برقرار است یا تباین ؟

«علم غیب» کتابی است به زبان فارسی که به بررسی و به بحث علم امام به ویژه علم غیب امام می‌ پردازد. این کتاب به قلم علی نمازی شاهرودی نوشته شده و توسط انتشارات نیک معارف و انتشارات ولایت به چاپ رسیده‌ است.کتاب حاضر؛ پژوهشی است پیرامون اثبات علم غیب پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع)، که به شیوه تحلیلی نگاشته شده است. روش آن کلامی، تفسیری و حدیثی است. اهم موضوعات کتاب چنین است: علم غیب و قدرت پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) در قرآن و حدیث، پاسخ به شبهات متوسلین به آیات و روایات در نفی علم غیب معصومین (ع)، گفتار دانشمندان شیعه در مورد علم غیب، موارد استفاده از علم غیب.

کتاب حاضر، نوشته «حاج میرزا جواد آقا تهرانی» از علمای حوزة خراسان در روزگار معاصر به شمار می‌رود. این کتاب، اثری است دینی، تحلیلی، استدلالی با حجم تقریباً متوسط به زبان فارسی با آمیزه‌هایی از عربی، تبیینی، دارای نثر علمی متوسط ولی پر دقت، برای عالمان و دانش پژوهان که به شیوه آموزشی قابل تدریس است که در چهار باب «خداشناسی»، «پیامبر شناسی»، «امام شناسی»، «معادشناسی» در معارف قرآن و حدیث جمع‌آوری شده است.

گزیده‏ای مختصر از کتاب عارف و صوفی چه می‏گویند تألیف میرزاجواد تهرانی از سالکان و مجتهدان معروف معاصر می‏باشد. وی از منتقدان اندیشه صوفیان و آداب و رسوم آنهاست و در کتاب حاضر به شدت به نقد و رد آنها پرداخته است. میرزاجواد از لحاظ فکری به نظریه تفکیک تعلق خاطر دارد و معتقد است عرفان و فلسفه وارداتی باید از معارف اصیل اسلامی جدا شود. در این جزوه نکاتی پیرامون حقیقت تصوف، تعریف طریقت، وحدت وجود، مکاشفه و علل پیشرفت تصوف در جوامع اسلامی ارائه شده است. به نظر نویسنده منشأ تصوف افکار هندی، ایرانی و بودایی است و بخشی از آن برگرفته از تفکر نوافلاطونیان است.

در این کتاب، ولایت تکوینی پیامبر (ص) و ائمه‌ی معصومین (ع) در چهارده فصل با استناد به روایات معتبر اثبات شده و برخی اشکالات و شبهات وارد بر این موضوع تحلیل و بررسی گردیده و به پرسش‌هایی نیز در این خصوص پاسخ گفته شده است؛ ضمن آن که در آغاز کتاب مباحثی از این دست مطرح گردیده است: معصوم بودن عترت از خطا و لغزش، وجوب مراجعه به عترت در تفسیر قرآن، قرآن و علم غیب پیامبر (ص) و امام (ع)، لزوم پیروی کامل از قرآن و اهل بیت (ع) و ولایت تکوینی و تشریعی.

نوشتار حاضر، ترجمه‌ ای است از كتاب «توحید الامامیه» توسط محمد بیابانی اسکویی و بهلول سجادی كه طی آن مولف كوشیده است، مقوله توحید فطری را شرح و تبیین نماید. مترجم در ابتدای كتاب چنین می‌گوید: "در این كتاب سخن از خدا شناسی است ولی نه آن گونه كه شخصی با تفكر و تدبر درباره ذات خدای سبحان بخواهد تعریفی از او ارائه دهد، تا خواننده بتواند او را اجمالا تصور كند و از آن پس تصدیق نماید، بلكه این كتاب چنین معرفتی از خدا را ممنوع و محال می‌ داند و بر این مبنا تاكید می‌ ورزد كه در قرآن كریم و روایات اهل بیت (ع) معرفت، فعل خداست و همگان از این نعمت بزرگ برخوردارند." مهم‌ ترین مباحث كتاب بدین قرار است: معرفت خدا در قرآن و احادیث، موافق تعریف، تذكر و یادآوری معرفت فطری خدا، توحید، نفی توصیفات از خدای تعالی، تفكر و تكلم در ذات خدا و صفات او، جدال، علم خدای تعالی، قدرت خدا، حدوث عالم و جبر و اختیار.