جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بخش اول کتاب که یک کتاب کلامی اهل سنت میباشد به برخی از موضوعات کلامی اشاره و مطالبی ضمن آن بیان می شود به عنوان مثال عناوینی از قبیل : نسیان نبی ، وحی ، معنی رویت بصر، بحث حدوث و قدم، بحث وجود ، برهان تضائف و...

در این کتاب که یک کتاب کلامی اهل سنت میباشد به برخی از موضوعات کلامی اشاره و مطالبی ضمن آن بیان می شود به عنوان مثال عناوینی از قبیل : نسیان نبی ، وحی ، معنی رویت بصر، بحث حدوث و قدم، بحث وجود ، برهان تضائف و...

کتاب حاضر درباره عقائد اسلامی و اصول دین بحث می کند . بحث از توحید و مراتب آن، عدل و مسائل پیرامون آن از جبر و اختیار تا حسن و قبح ، از امامت و مسئله عصمت امام و... بحث مهم نبوت و در آخر بحث معاد و مسائل پیرامون آن در این کتاب بحث می شود.

کتاب حاضر در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد پنجم: الاعتقادات، تصحيح الاعتقادات، المزار؛ ألاعتقادات فی دین الامامیة یا اعتقادات الامامیة مشهور به اعتقادات صدوق کتابی مختصر در علم کلام شیعه نوشته شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق). او در این کتاب با استناد به روایات معصومان به اثبات عقائد شیعه می‌پردازد. شیخ صدوق این کتاب را هنگام سفر به نیشابور و به درخواست عالمان نیشابوری نوشته است. این کتاب دارای شروح و ترجمه‌های فراوانی است. کتاب الاعتقادات مشتمل بر ۴۵ باب است که شیخ در هر باب با عنوان «باب الاعتقاد فی...» آن را آغاز کرده است. عناوین برخی از این ابواب بدین شرح است: بیان اعتقادات شیعه در توحید، صفات ذات و صفات افعال، افعال بندگان، جبر و تفویض، اراده، مشیت، قضا و قدر، فطرت و هدایت، استطاعت، بداء، لوح و قلم، عرش و کرسی، نفوس و ارواح، موت و رجعت، رستاخیز و مباحث مربوط به آن، بهشت و دوزخ، وحی، امر و نهی، قرآن، مقام انبیا سل و حجج و ملائکه و عصمت ایشان، نفی غلو و تفویض، تقیه، مقام اجداد پیامبر (ص)، ‌شأن لویان، احادیث، حظر و اباحه و... تَصحیحُ اِعتقاداتِ الاِمامیّة یا تَصحیحُ الاعتقاد کتابی در دانش کلام از شیخ مفید(درگذشت ۴۱۳ق) است. این کتاب، شرح و نقدی است بر کتاب «الاعتقادات»، نوشته شیخ صدوق. برخلاف شیخ صدوق که برای اثبات مطالب تنها بر آیات قرآن و روایات تکیه کرده است، شیخ مفید از روش عقلی بهره برده است. بداء، سؤال در قبر، قضا و قدر، معنای عرش، رجعت و چگونگی نزول وحی ازجمله مسائل کتاب است. در تصحیح الاعتقاد انتقاد عمده شیخ مفید بر شیخ صدوق این است که وی در اثبات اعتقادات و تفسیر آیات و روایات دقت عقلانی کافی ندارد. کتاب تصحیح الاعتقادات، شرحی است بر کتاب الاعتقادات یا اعتقادات الامامیه نوشته شیخ صدوق که در آن مهم‌ترین اعتقادات شیعه امامیه آمده است. همان‌طور که از عنوان تصحیح الاعتقادات پیدا است، تلاش شیخ مفید بر‌ آن بوده است تا دیدگاه‌های استادش شیخ صدوق را درباره اعتقادات شیعه امامیه نقد و تصحیح کند. شیخ صدوق در کتاب الاعتقادات برای اثبات اعتقادات شیعه از آیات قرآن و احادیث کمک گرفته است؛ اما شیخ مفید در شرح این کتاب از روش عقلی هم بهره گرفته است. ازجمله امتیازات کتاب تصحیح الاعتقاد را آن می‌دانند که دو روش فکری متفاوت در کلام شیعه را منعکس می‌کند : روشی که به استدلال‌های عقلی توجه نمی‌کند و بر روایات مبتنی است و مکتبی که به عقل بها می‌دهد و آن را به لحاظ شرعی معتبر می‌داند. شیخ مفید در تصحیح الاعتقادات بارها بر شیخ صدوق خرده گرفته است که همچون اصحاب حدیث به استدلال‌های عقلی بی‌اعتنا است و تنها بر روایات تکیه می‌کند. برخی از اشکالات شیخ مفید بر شیخ صدوق در این کتاب عبارت است از: تفسیر نادرست آیات قرآن، عدم استناد به روایات صحیح، بی‌توجهی از معنای درست برخی الفاظ موجود در قرآن و روایات، پیروی از شیوه اهل حدیث در برداشت از روایات، یعنی عدم تلاش عقلانی کافی در معنای روایات. البته شیخ مفید در مواردی دیدگاه شیخ صدوق را پذیرفته است. ازجمله آنها مسائلی چون رجعت، برانگیخته‌شدن پس از مرگ، شفاعت و وعد و وعید است. کتابُ الْمَزار؛ مَناسِکُ الْمَزار معروف به اَلْمَزارُ الصّغیر تألیف شیخ مفید(متوفای ۴۱۳ق) است. شیخ مفید در این کتاب، مجموعه روایاتی درباره زیارت پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) جمع آوری نموده است. المزار شیخ مفید از معتبرترین منابع برای کتاب‌های زیارتی و دعا به شمار می‌آید و علما و دانشمندان شیعه نیز بر آن اعتماد و استناد نموده‌اند. شیخ مفید در آغاز کتاب، انگیزه خود را بر نگارش کتابی در شیوه زیارت دو امام حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) گرفت، با توجه به اینکه کتابی مستقل در زیارت ائمه(ع) از علمای اصحاب نگاشته نشده بود. البته شیخ مفید در بخش دوم کتاب، زیارت پیامبر(ص) و دیگر ائمه(ع) را نیز اضافه کرده است. این کتاب شامل موضوعاتی است از جمله: 1.

کتاب الوحی و دلالاته فی القرآن الکریم تألیف دکتر ستار جبر حمود الاعرجی است این کتاب پیرامون یکی از موضوعات مهم علوم قرآنی ، یعنی مساله وحی نوشته شده است. مؤلف که از قرآن پژوهان معاصر می‌باشد در این کتاب ابعاد گوناگون مساله وحی را تجزیه و تحلیل نموده و مطالب را در پنج فصل بیان کرده است. در فصل اول واژه وحی را معنی و آنرا در لغات مختلف و امتها و ادیان گذشته و نیز از نظر علماء اسلام مورد بررسی قرار داده است. در فصل دوم وحی را از نظر مصدر توضیح داده، بیان می‌کند که برای وحی سه مصدر وجود دارد که عبارتند از: وحی الهی، وحی شیطانی و وحی که غیر از این دو باشد. در فصل سوم وحی را از جهت دریافت کننده آن که انبیاء علیهم‌السّلام و یا دیگر موجودات می‌باشند تشریح می‌کند و به خاطر اهمیت موضوع، ابتدا وحی به انبیاء عموما و وحی به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را خصوصا بحث نموده و در ادامه وحی به موجودات دیگر همچون وحی به انسان‌های عادی، وحی به حیوانات و وحی به زمین و آسمان را بیان نموده است. در فصل چهارم وحی را از دیدگاه صوفیه بررسی نموده و برای این منظور تقسیم بندی‌هایی برای علم ذکر، آنگاه دیدگاه‌های مختلف را در رابطه با علم انبیاء و اولیاء بیان کرده است. در فصل پنجم وحی را از نظر متکلمین و فلاسفه تشریح نموده است. در ابتدا وحی را از نظر متکلمین بحث نموده و اینکه کلام الهی چگونه است. در ادامه پیرامون قدیم و یا حادث و مخلوق بودن قرآن دیدگاه‌های مختلف را ذکر و در پایان بحث، اشکال مختلف وحی را نام می‌برد. در ادامه همین فصل وحی را از نظر فلاسفه اسلامی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. در پایان کتاب با عنوان خاتمه نتایج مهمی را از مباحث ذکر شده در کتاب ذکر نموده است. با توجه به ویژگی‌های کتاب و مباحث آن می‌توان گفت که این کتاب یکی از آثار برجسته‌ای است که توانسته است مساله وحی را از زوایای مختلف و تقسیم بندی‌های متفاوت، مورد بررسی قرار دهد. از طرف دیگر، استفاده از دیدگاه‌ها و نظرات مفسران و علماء شیعه نشان دهنده انصاف نویسنده نسبت به مذهب تشیع می‌باشد. کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل می‌باشد که فهرست مطالب آن به قرار زیر است: فصل اول: بررسی واژه وحی شامل: الف: وحی در لغت عرب و استعمالات قرآن. ب: وحی و مظاهر آن در لغات سامی. ج: وحی در لغات لاتین و انگلیسی. د: وحی در نزد امت‌ها و ادیان گذشته. ه: وحی در مفهوم اسلامی. فصل دوم: مصدر وحی شامل: مبحث اول وحی الهی شامل: نسبت وحی به خدا ، حکمت و اهداف وحی، اهمیت وحی، طرق وحی الهی. مبحث دوم: وحی شیطانی شامل: حقیقت شیطان، طبیعت وحی شیطانی، وحی و دعاوی القاء شیطان، علامات وحی شیطانی، انواع وحی شیطانی، مراتب تاثیر شیطانی. مبحث سوم: مصادر دیگر وحی شامل: الف: وحی بشری. ب: وحی ملائکه‌ای. ح: وحی مظاهر طبیعت. فصل سوم: وحی از جهت دریافت کننده آن شامل: مبحث اول: وحی نبوی عام (وحی به انبیاء) شامل: النبی و الرسول، خصائص دریافت کننده وحی، صورتهای مختلف وحی نبوی. مبحث دوم: وحی محمدی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شامل: وحی قرآن، صورت‌های مختلف وحی محمدی و اقسام آن، وحی الهامی، وحی مباشر، اقسام وحی، خصائص وحی محمدی. مبحث سوم: وحی به موجودات دیگر شامل: وحی به ملائکه، وحی به انسان‌ها، وحی به حیوانات، وحی به مظاهر طبیعت. فصل چهارم: وحی در نزد صوفیه شامل: مبحث اول: علم انبیاء علیهم‌السّلام. مبحث دوم: علم باطن (علم اولیاء). فصل پنجم: وحی در نزد متکلمین و فلاسفه شامل: مبحث اول: وحی در نزد متکلمین شامل: کلام الهی، خلق قرآن، کیفیت وحی، اشکال وحی. مبحث دوم: وحی در نزد فلاسفه شامل: خصائص دریافت کننده وحی، وحی و کیفیت آن، رؤیا. ویژگی‌های کتاب ۱- فصل اول: در این فصل، ابتدا اقوال گسترده‌ای را پیرامون معنای لغوی و اصطلاحی واژه وحی ذکر کرده و در ادامه وحی را در اصطلاحات قرآنی شرح می‌دهد و از آنجا که سخن گفتن خدا با پیامبران اختصاص به لفظ وحی ندارد، الفاظی که در قرآن در این باره به کار رفته، همچون: انباء- قصه- تکلیم و... را برای ارتباط خدا با پیامبران توضیح می‌دهد. ۲- فصل دوم: مبحث اول: وحی را از جهت مصدر الهی داشتن بحث نموده و در ادامه حکمت و اهداف وحی را تشریح می‌نماید. ۳- فصل دوم: مبحث دوم: در این مبحث پیرامون وحی از ناحیه شیطان بحث نموده و به همین مناسبت ابتدا پیرامون حقیقت شیطان سخن گفته، آنگاه علامات وحی شیطانی را توضیح می‌دهد. ۴- فصل دوم: مبحث دوم: در این قسمت انواع وحی شیطانی را بررسی نموده، در این رابطه از آیات قرآن استفاده می‌کند که وحی شیطانی به صورت‌های: وسوسه ، نزع، مس، همز و... می‌تواند صورت پذیرد. ۵- فصل سوم: مبحث اول: در این قسمت وحی به انبیاء و رسولان را مورد بحث قرار داده است. در ابتداء دو واژه رسول و نبی را از نظر لغت و اصطلاح معنی کرده، در ادامه دیدگاه‌های علماء را درباره تفاوت این دو لفظ بیان کرده است. ۶- فصل سوم: مبحث سوم: در این قسمت وحی به موجودات دیگر همچون ملائکه و انسان‌های عادی و حیوانات و... را مورد بحث و بررسی قرار داده. در ادامه به مناسبت وحی به مادر موسی این مساله را مطرح می‌کند که آیا زنان می‌توانند به مقام نبوت برسند یا خیر؟اقوال علماء را در این باره ذکر و بررسی نموده است. ۷- فصل سوم: مبحث سوم: در این مبحث وحی به دیگر موجودات را توضیح می‌دهد در قسمتی از آن وحی به حیوانات همچون زنبور عسل را بیان نموده که ممکن است به دو صورت الهام و غریزه و تسخیر صورت بپذیرد. ۸- فصل پنجم: در این فصل وحی را از دیدگاه فلاسفه و متکلمین مورد بحث قرار داده نظریه حدوث و قدم قرآن را از نظر متکلمین بررسی نموده است.

پس از اصل توحيد، «نبوت» جايگاه ويژه و نقش تعيين‌کننده‌اي در نظام فکري و انديشه‌ ديني دارد. متکلمان مسلمان در مقام تبيين مفهوم نبي، به مؤلفه‌هايي چون هويت بشري، هويت واسطه‌اي و هويت اِخباري نبي اشاره کرده‌اند. متکلمان اماميه، بيش از متکلمان معتزلي و اشعري، به تعريف نبي اهتمام داشته‌اند و ازاين‌رو اين مؤلفه‌ها در آثار کلامي اماميه با صراحت بيشتري واکاوي شده است. در اين ميان، تصريح متکلمان مسلمان در تبيين هويت نبي، به «بشر بودن» او، بيان‌کننده اهميت اين بُعد از حقيقت نبوت است. سر توجه ايشان به اين هويت بشري، ازآن‌رو است که بشر بودن پيامبران، با بسياري از مسائل کلامي در حوزه «نبي» و «نبوت»، ملازم و مرتبط است؛ از جمله: «امکان وحي الهي به پيامبران»، «برتري پيامبران بر فرشتگان»، «امکان عصمت پيامبران»، «رويکرد اختيارگرايانه در عصمت پيامبران» و «اسوه و الگو بودن پيامبران».