جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫از ويژگيهاي عرب جاهلي، تعصب قومي- قبيلهاي آنان بود که به صورت رفتار فاقد منطق بروز ميکرد. اين پژوهش به مطالعه نقش تعصب با گونههاي مختلف آن در حوادث و تحولات صدر اسلام تا شهادت امير مؤمنان عليه السلام پرداخته است. به طور کلي، تعصب به دو قسم مثبت و منفي تقسيم ميشود. تعصب منفي در قالب مذهبي، قومگرايي و قبيلهگرايي بروز ميکند. در قرآن و روايات از تعصب مثبت يادشده و تعصب منفي محکومشده است. نقش تعصب قبيلهاي در حوادث پيش از هجرت و در حوادث و تحولات پس از هجرت و حوادث دردناک تعصبآميز در آخرين روزهاي حيات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بررسي شده است. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم سالها با تعصب کور جاهلي به مبارزه برخاست. در طول مدت 23 سال پس از بعثت، تعصب در شرايط مختلف در تقابل با بعثت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقشآفريني کرد. البته گاه تعصب مثبت در اين مدت نقش داشت؛ اما از حوادث دردناک تعصبآميز در آخرين روزهاي حيات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نميتوان چشم پوشيد. اين مسئله منجر به حاکميت خلافت در جامعه اسلامي شد و به مدت 25 سال با حربه قبيلهاي جريان داشت و اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را از صحنه سياسي و اجتماعي و رهبري جامعه دور کرد. در اين مدت، تعصبات قومي، قبيلهاي و نژادي، نقش مخربي در جامعه اسلامي داشت. سرانجام، امت اسلامي در برابر قبيلهگرايي قيام کرد و از حاکميت قبيلهگرايي قريشي، به سوي حاکميت ارزشهاي اسلامي بازگشت و امام علي عليه السلام را به جايگاهي که پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم تعيين کرده بود، بازگرداند. مقهورين امت اسلامي با بهرهگيري از تعصبات عربي عليه نظام مشروع الهي و مقبول مردمي، سه جنگ طاقتفرسا را بر مسلمانان تحميل کردند و سرانجام در سحر 19 رمضان، فرق امام علي عليه السلام و تجسم عدالت و مبارزه با تعصب کور جاهلي را در محراب نماز غرق در خون کردند که منجر به شهادت آن امام همام گرديد. نتيجه اينکه تعصب قبيلهاي و قومي، در تحولات صدر اسلام نقش اساسي داشته و تعصب جاهلي پيش از اسلام، به نوعي در زمان بعثت و پس از آن نقشي اساسي را در تغيير سرنوشت امت اسلامي ايفا کرد.