جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن‌بسندگی، گرایشی اسلامی با پیشینه‌ای کهن است که پیرامون حجیت و گستره نقش سنت و روایات دینی در فهم قرآن، مبانی ویژه‌ای دارند و در دوران متأخر نیز بروز قابل توجهی داشته‌اند. از جمله قرآنیون سعودی معاصر اهل‌سنت، ابن‌قرناس است که با مناقشه در روایات، میراث حدیثی مسلمین را فاقد اعتبار دانسته و قرآن را تنها منبع شایسته اخذ دین برشمرده است. او در سرتاسر کتاب الحدیث و القرآن، بر این امر پایبند بوده و با مناقشه در برخی روایات، صحیح بخاری و کافی کلینی و جعلی خواندن آن‌ها، این حکم را بر سایر روایات تراث مکتوب مسلمین تعمیم داده است. این پژوهش به منظور یافتن اندیشه‌ها و اهم مبانی حدیثی ابن‌قرناس و اعتبارسنجی آن‌ها، با روش مطالعه کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی ابتدا درصدد معرفی شخصیت ابن‌قرناس، آثار و مبانی فکری او برآمده و با محوریت الحدیث و القرآن، نحوه تعامل او با روایات را بررسیده و با نقد محتوای آن از لحاظ صوری ـ ساختاری، روشی و مبنایی، به ناتمام بودن ادله ابن‌قرناس در پی تتبع ناقص و برخورد گزینشی، یک‌سونگری و برداشت اجتهادی از آیات دست یافته است.

روایات تفسیری مهم‌ترین منبع فهم اهل البیت (ع) از قرآن کریم است. اهل بیت (ع) مفسر واقعی کلام وحی هستند و در فهم قرآنی جایگاه ویژه‌ای دارند (مطلع). در این پژوهش با بررسی روایات واژه‌محور در تفسیر قرآن یا همان لغوی در اصول الکافی که نمونه آماری ماست، ضمن وجوه معناشناسی این روایات، روش‌شناسی تفسیر واژگانی اهل بیت ذیل آیات قرآن هم تحلیل و بررسی شده است (هدف). این مقاله با روش تحلیل محتوا شکل گرفته است (روش). بررسی این روایات نشانگر آن است که ضمن اعتبار مضمونی این روایات، روش اهل بیت در تبیین لغوی واژگان شیوه‌های مختلف و متمایز با روش‌های رایج لغت‌شناسان و کتاب‌های لغت است؛ چراکه معصوم عموماً به وجوهی دیگر غیر از معناشناسی صرف لغت پرداخته است؛ وجوهی که جنبه معناشناسی قرآنی آن بر اساس فهم الهی بیشتر مدّنظر است تا تبیین لغوی اهل زبان (نتایج و دستاوردها).

یک از فضائل امیرالمؤمنین(ع) که در گذشته معروف بوده اما ‌اکنون مغفول واقع شده است، مشابهت ایشان با حضرت عیسی(ع) است. طبق حدیثی که در منابع شیعه و اهل‌سنت از ابوصادق ازدی نقل شده است، پیامبر اکرم(ص) از خوف آن­که مردم نسبت به امیرالمؤمنین(ع) مشابه رفتار غلوآمیز مسیحیان نسبت به عیسی بن ‌مریم(ع)، برخورد کنند، از بیان فضائل ممتاز و والای ایشان خودداری کرده‌اند. این حدیث در سیر انتقال میان روات مختلف اهل سنت، علاوه بر آن‌که مانند دیگر احادیث، گاه مورد قبول و گاه مورد کتمان واقع شده، دچار تطوراتی نیز شده است که نتیجۀ آن، رواج نقل خاصی از حدیث، به­ عنوان یک متن ضدرافضی بوده است: «یا علی، فیک مثل من عیسى، أبغضته یهود حتى بهتوا أُمه، و أحبته النصارى حتى أنزلوه المنزل الذی لیس له». در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل متن-اسناد، به بررسی قدمت، سندها و نحوۀ انتقال این حدیث در شیعه و اهل سنت می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم علاوه بر شناسایی متن اصیل حدیث، طرق اصلی نقل روایت را نیز بازسازی کنیم؛ در کنار آن به دلایل رواج متن تحریف­یافته هم خواهیم پرداخت.