جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پژوهش بررسی وضعیت معماری مساجد همدان در دوره قاجار از دیدگاه باستان شناسی می باشد، که به صورت موردی مسجد جامع و پنج مسجد محله ای شهر همدان وسه مسجد روستایی بخش فامنین و یک مسجد روستایی همدان مورد بررسی قرار گرفته است . روش تحقیق بر اساس تحقیقات کتابخانه‌ای در خصوص پیشینه شهر همدان و وضعیتاین مساجد در گذشته و تحقیقات میدانی در خصوص چگونگی وضعیت معماری و تزیینات آنها بوده است که با بررسی بناها، عکس‌ها و پلان‌ها صورت گرفته است .بررسی‌ها نشان می دهد که معماری مساجد این دوره در شهر همدان دارای نوعی رکود و سستی نسبت به معماری دوره‌های قبل تر مساجد در ایران است و بطور کلی نوعی سادگی و بی پیرایگی را در این بناها مشاهده می کنیم. در میان مساجد شهر همدان مسجد جامع به لحاظ اهمیت، دارای ساخت و ساز وسیع‌تر و تزیینات بیشتری است اما باقی مساجد دارای شبستان‌های ساده ستون‌دار با طاق‌های جناقی و تزیینات محدود در آجرکاری بناها می‌باشند. شبستان‌ها بنابر موقعیت اقلیمی منطقه کوهستانی، معمولاً دارای سقف‌هایی کوتاه می باشند. در مقایسه با دیگر مساجد این دوره در ایران نیز مانند، مسجد شاه تهران و مسجد سلطانی سمنان نیز این سادگی در مساجد همدان دیده می شود.

این رساله پژوهشی است درباره مدارس دوره تیموری استان خراسان با بررسی و معرفی پیشینه و سابقه تاریخی مراکز آموزشی ایران.وجود خط در دوره ماد حاکی از وجود مراکز آموزشی است که احتمالا" در آتشکده‌ها بوده است .در دوره هخامنشیان داریوش در شهر سائیس در کنار معبد نیت و در شهرهای آسیای صغیر بورسیپا، میلت وارخویی دانشکده‌هایی تاسیس کرد.از دوره اشکانیان آثار زیادی بدست نیامده است اما از آنجا که اشکانیان به هخامنشیان تاسی می‌کرده‌اند، احتمالا" مانند آنان مراکز آموزشی داشته‌اند و آثار ادبی باقی مانده از این دوره گویایی این مطلب می‌باشد.در دوره ساسانیان مراکزی منضم به آتشکده‌ها و نیز در نزدیکی قصرشاهی مدارسی به نام فرهنگستان وجود داشته، همچنین در دو شهر "رها" و "نصیبین" مدارسی تاسیس شده بود.پیشرفته‌ترین مرکز آموزشی این دوره دانشگاه معروف جندی‌شاپور است .ظهور دین مبین اسلام تحولی شگرف در زندگی بشر ایجاد کرد و کسب علم را بر همه واجب نمود، در این زمان مساجد به عنوان اولین کانونهای نیایش و آموزش ساخته شدند.بتدریج که جامعه مسلمین گسترش یافت ، مسایل جدیدی مطرح گردید در این هنگام مساجد پاسخگوی امور آموزشی بنودند، بنابراین مکانی را می‌طلبید که اختصاص به امر آموزش داشته باشد بدین گونه مدارس اولیه به وجود آمدند.در ایران از اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری در شهرهای آمل، نیشاپور و ری اولین مدارس به وجود آمدند همچنین در ناحیه شرق ایران به ویژه شهر نیشابور مدارس زیادی تاسیس گردید.در زمان حمله مغول بسیاری از آنها ویران شد، اما بعد از برقراری آرامش ، مدرسه‌سازی رونق گرفت و تا زمان تیموریان ادامه یافت .در زمان جانشینان تیمور به ویژه شاهرخ، مدارس زیادی در شهرهای هرات ، سمرقند، مشهد، خواف ، تربت جام و...تاسیس گردید.از جمله می‌توان از مدارس دودر، پریزاد، غیاثیه و...نام برد که درحال حاضر در استان خراسان پابرجا هستند.این بناها از جهت شیوه معماری و آریگان شبیه به هم می‌باشند.مدرسه غیاثیه دارای ویژگی خاص می‌باشد.نقشه این مدرسه دارای تقارن انعکاسی بوده و این تقارن در تزئینات خارجی ضلع ورودی مدرسه قابل مشاهده است .اکثر قسمتهای مدارس نامبرده دارای تزئینات بسیار زیبای گچبری، کاشیکاری معرق، تلفیق آجر و کاشی و کتیبه می‌باشد متن آنها آیات قرآن، اسماء مبارک و عبارت‌الملک لله می‌باشد.روح معنوی حاکم بر این مدارس به هنرمند اجازه تمثیل نگاری نداده است و بیشتر، نقوش هندسی و گل و بوته به کار رفته است .چشمگیرترین ویژگی این بناها کتیبه‌های آنها می‌باشد.مشخصات مدارس و کتیبه‌های آنها در جداولی تقسیم‌بندی گردیده و نتایج حاصل به صورت نمودارهایی ترسیم گردیده است .مطالعه این نمودارها اطلاعات جدیدی در مورد میزان استفاده از انواع خطوط، آیات ، محل به کار رفتن کتیبه‌ها، رنگ خط، رنگ و تزئینات زمینه، ارائه می‌دهد.این روش برای اولین بار در مطالعات باستان‌شناسی مورد استفاده قرار گرفته است .