جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نهاد تعلیم و تربیت یکی از نهادهای گسترده و مهم اجتماعی و برجسته‌ترین هدف تشکیل آن، پرورش و آماده‌سازی نسل جوان برای ورود به اجتماع و پذیرش نقش‌های گوناگون است؛ از این‌رو شناخت روابط درست میان عناصر اصلی این نهاد، یعنی شاگرد و استاد می‌تواند یاری‌گر آن در رسیدن به اهداف خود باشد. خداوند متعال در آیاتی از سورۀ مبارکۀ کهف، داستان «جست‌وجوی مراد» توسط حضرت موسی(ع) (پیامبر اولوالعزم الهی) و یافتن استاد و همراهی با وی را به طور موجز بیان کرده است. در این پژوهش برآنیم تا با بررسی دیدگاه‌های مفسران از وجوه مختلف عرفانی، اخلاقی، اجتماعی و ... پیرامون این آیات و بهره‌گیری از روایت‌های تفسیری ذیل آن به برترین آداب شاگردی و استادی دست‌یابیم و منشور اخلاقی والایی برای فضاهای آموزشی در این رابطه ارائه کنیم. اشتیاق موسی(ع) در یافتن فردی آگاه‌تر از خود، علی‌رغم نیل او به مقام نبوت و کلیم‌اللهی، کوشش و پشتکار و تحمل مشقت‌های بسیار این راه، نشان‌ از اهمیت بالای فراگیری دانش و توجه به آداب آن در هر مقطعی از زندگی به ویژه بایستگی جست‌وجوی استادی شایسته دارد. برپایۀ آموزه‌های آیات یادشده، مهم‌ترین آداب شاگردی عبارتند از اظهار تواضع، کسب اجازه از استاد، اطاعت از استاد و رعایت ادب پرسش و در مقابل، احساس تکلیف استاد در مقابل افراد جویای علم، احترام به ارزش‌های ذاتی شاگرد، آگاه ساختن دانشجو نسبت به دشواری‌های پیش‌رو و اتخاذ روش آموزشی درست و متناسب با ظرفیت دانشجو نیز گوشه‌ای از آداب استادی برگرفته از این آیات است.

سید مرتضی(ره) عالم بنام امامیه در قرن‌های چهارم و پنجم و صاحب‌نظر در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی از قبیل فقه، اصول، کلام، حدیث و تفسیر قرآن، قائل به ترجیح وجوه عقلی در نقد و تبیین احادیث است. این مقاله ضمن بررسی جایگاه عقل و نقل نزد وی و تبیین اصول عقلانی مورد استناد او، به کشف رابطۀ عقل و نقل از دیدگاه این عالم عقلگرا پرداخته و نشان‌ داده است که او از عقل برای نقد درونی نقل یاری می‌جوید و آن روایاتی را که با احکام بدیهی عقل در تضاد است، یا تأویل می‌کند و یا در صورت عدم قبول تأویل، از پذیرش آن سر باز می‌زند. همچنین او در مواضعی برای هریک از دو منبع معتبر معرفت دینی، یعنی نقل و عقل، نقش استقلالی قائل است و در مواردی آن دو را مؤید یکدیگر می‌داند و در برخی موارد نیز به تعبّد در برابر نقل قطعی حتی با وجود غرابت ذهنی آن ملتزم است.

چکیده علم حدیث در سده های نخست شالوده تمامی علوم و معارف اسلامی را تشکیل می داد. به همین جهت حوزه های حدیثی در شهرهای مختلف از جمله بغداد شکل گرفتندو این دیار از قرن سوم و به ویژه در قرن چهارم شاهد حضور گسترده دانشمندان و محدثان بزرگی در خود بوده است. آغاز فعالیت حوزه بغداد را می توان دوران امام صادق(ع) دانست . در این دوران علاوه بر حدیث، مسائل عقلانی و کلامی نیز مورد توجه قرار گرفت . راد مردانی چون هشام بن حکم، یونس بن عبد الرحمن و محمد بن ابی عمیر از پایه گذاران این حوزه به شمار می روند. عواملی چون حضور تعدادی از ائمه معصومین(ع)در عراق ، حضور وکلای امامان معصوم(ع) و به خصوص نواب اربعه ولی عصر(عج)در همین ناحیه ، حکومت خاندان بویه و حضور مفاخر بزرگ تشیع در قرنهای سوم و چهارم هجری در بغداد، موجبات گسترش تشیع و رشد حوزه بغداد را فراهم آورد. چنانکه آثار گران سنگی چون کتب اربعه حدیثی شیعه در این دوران به ظهور رسید که تألیف یا عرضه آنها مدیون حوزه بغداد است. با انقراض آل بویه شیعه و ظهور آل سلجوق سنی ،حوزه بغداد پویایی و تحرک خود را از دست داده و رو به افول نهاد. واژگان کلیدی: حوزه بغداد،علمای رجال، متکلمان ، محدثان، فقها،آثار،

قرآن کریم از زمان نزول تا به امروز همواره مورد توجه کسانی که در صدد فهم معارف دینی از منابع نخستین آن بوده اند، قرار داشته است. در این میان استنباط احکام فرعی دین در میان تمام مذاهب اسلامی از اتکاء بیشتری به قرآن نسبت به دیگر علوم و معارف اسلامی برخوردار بوده است، به گونه ای که همه فقها و تمام کسانی که به دنبال کشف احکام دین بوده اند به مرجعیت قرآن کریم اذعان کرده اند. استنباط از قرآن کریم از شخص نبی اکرم(ص) آغاز و با هدایت آن بزرگوار توسط صحابه و سپس تابعین پی گرفته و تا زمان حاضر استمرار یافته است در این فاصله زمانی مکاتب و مذاهب فقهی متعددی ظهور کرده اند ، اما همگی بر قرآن و حجیت نصوص و ظواهر آن برای آشنایان یا قواعد دستور زبان عربی معتقد بوده اند. در این میان برخی از اخباریان شیعه به عدم حجیت فهم از قرآن پیش از ورود دلیل روایی از ائمه معصومین نظر داده و باطنیان که همان فرقه اسماعیلیه شیعه باشند، معانی ظاهر از آیات الاحکام را به مفاهیمی دیگر تاویل برده و احکام بدست آمده از ظاهر آیات را فاقد ارزش و اعتبار می دانند. احکام بدست آمده از آیات فقهی قرآن نزد همه مذاهب اسلامی یکسان نیست. به طور قطع عواملی چند همچون: رعایت تناسب و سیاق آیات، اسباب النزول و نیز مصادیق متغیر عرف در استنباط احکام از آیات قرآن تأثیرگذار است.نیز عواملی همچون: سنت، اجماع، عقل و دیگر ادله ای که حجیت آن نزد هر یک از مذاهب به اثبات رسیده است، ممکن است پس از انعقاد معنای نخستین در فهم آیات تأثیر بگذارد و دلالت آن را به نوعی متحول سازد. اعتقاد به نسخ هم از عواملی به حساب می آید که در طول تاریخ استنباط تأثیری جدّی بر فهم احکام از قرآن کریم گذارده است. فقهاء و مفسرانی که به منسوخ بودن احکام پاره ای از آیات معتقد بوده اند، احکام دیگری را جایگزین این احکام دانسته و احکام منسوخ را لازم العمل ندانسته اند. برخی از مفسران تنها به تفسیر آیات الاحکام پرداخته و تفسیر این آیات را در مجموعه ای مجزا گرد آورده اند. از منظری دیگر می توان به این آثار به عنوان فقه مبتنی بر قرآن نگریست. تالیف در این نوع از تأملات فقهی قرآنی از دوره تابعین آغاز شده و تا عصر کنونی ادامه دارد.

چکیده: نه تنها فهم قرآن بلکه دریافت معنای دقیق هر متنی در اولین گام خود نیاز به رمزگشایی از واژگانی دارد که با درکنارهم قرارگرفتنشان آن کلام را رقم می زنند و موجودیت می بخشند. چنانکه دریافت نادرست واژگان یک متن به دنبال خود تفسیر نادرستی از آن را نیز به همراه خواهد آورد. براین اساس نوشتار حاضر برای نزدیک شدن به مفاهیم واژگان مرتبط با پرستشگاه در قرآن کریم به بررسی زبان شناختی این واژگان پرداخته است لذا پس از ارائه مفاهیم آنها با استفاده ازمنابع معتبری که دردست بود به آیاتی که این واژگان در آنها به کار رفته است با تکیه بر مفاهیم به دست آمده نگاهی دوباره می اندازد. کلید واژه ها: تفسیر، واژه های قرآنی، پرستشگاههای قرآنی، بررسی زبان شناختی

حروف جاره به لحاظ داشتن وضعیتی خاص در میان حروف، برای ایجاد معانی خود، نیازمند ارتباط با دو لفظ دیگرند. از این پدیده نحویان با عنوان «تعلق حروف جر» تعبیر کرده اند. با عنایت به این مناط نیاز نداشتن حروف جری که به صورت زاید، و یا احیانا در دیگر معانی به کار می روند، نیز استعمال غیر حرفی برخی از این حروف، تفسیر می گردد. در بیشتر موارد، تعیین متعلق به آسانی صورت می گیرد. اما گاه استفاده از حروف جر، در کلام از حالتی غیر معمول برخوردار بوده که در این مورد قرائن عقلی و نقلی و احیانا سیاق و جز آن، مفسر را برای تعیین متعلق کمک می کند. یافتن و تعیین متعلق این حروف در درک صحیح معنا تاثیر گذار است و گاه با تعیین متعلقات گوناگون، عبارت به چند وجه، قرائت می شود.