جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگاهی جامعه‌شناختی به دین و مسائل دینی و مهمترین نظریات فلاسفه غرب در این زمینه است. در ابتدای این اثر به بیان معنای لغوی و اصطلاحی جامعه‌شناسی دین و ابعاد علمی بودن آن پرداخته شده و پس از آن از منظری کلاسیک و رویکردهای فلسفی معاصر، به تبیین ماهیت دین و کارکردهای اجتماعی آن پرداخته شده است. نویسنده در همین زمینه به تعاریف مختلف ارایه شده از سوی فلاسفه اجتماعی غرب مانند: امیل دورکیم، ماکس وبر، زیگموند فروید، جورج هربرت، تالکوت پارسونز و کارل مارکس در مورد معنای دین و نظریات آنان در مورد آن اشاره نموده و تحلیلی فرهنگی از آن نظریات مطرح کرده است. وی رویکردهای مدرنیته و پسامدرنیته، جهانی شدن و سکولاریزه این اندیشمندان غربی را منعکس نموده و کارکرد دین در حوزه عمومی زندگی مردم را از منظر آنان تبیین نموده است. وی همچنین به جنبه‌های فردی دین و دینداری ، رابطه دین با قومیت و جنسیت و نیز جنبه‌های جامعه‌شناختی الهیات و ایمان دینی اشاره نموده و تحلیلی از تجربه دینی از این منظر ارایه نموده است.

کتاب حاضر براي کسي نوشته شده که به دنبال فلسفه زندگي است. يعني مي‌خواهد درکي از طبيعت بشر داشته باشد که او را در مسير زندگي راهنمايي کند. اين راهنمايي قاعدتا مبتني است بر نوعي تشخيص درباره اين که مشکل ما انسان‌ها در زندگي از کجاست و آن هم به نوبه خود مبتني است بر برخي آرمان‌ها درباره اين‌که زندگي چگونه بايد باشد. در اين کتاب يک نظريه درباره طبيعت بشر به معناي چارچوبي عقيدتي است که در آن وضع کلي جهان، وضع انسان و جامعه انساني، تشخيص کاستي‌هاي زندگي انسان و نسخه‌اي تجويزي يا آرماني براي زندگي انسان سخن به ميان آمده است.

این کتاب برای کسی نوشته شده است که به‌دنبال «فلسفۀ زندگی» است؛ یعنی می‌خواهد درکی از طبیعت بشر داشته باشد که او را در مسیر زندگی راهنمایی کند. این راهنمایی قاعدتاً مبتنی است بر نوعی «تشخیص» دربارۀ این‌که مشکلِ ما انسان‌ها در زندگی از کجاست، و آن هم به نوبۀ خود مبتنی‌ است بر برخی «آرمان‌ها» دربارۀ این‌که زندگی چه‌گونه باید باشد. در این کتاب یک «نظریه دربارۀ طبیعت بشر» به معنای چارچوبی عقیدتی‌ است که در آن از ۱) وضع کلی جهان، ۲) وضع انسان و جامعۀ انسانی، ۳) تشخیص کاستی‌های زندگی انسان، و ۴) نسخه‌ای تجویزی یا آرمانی برای زندگی انسان، سخن به میان آمده است. نویسندگان از همین طرح کلی بهره می‌گیرند تا مهم‌ترین مکاتب فکری و فلسفی و مذهبیِ تاریخ حیات بشر را، از مکتب کنفوسیوس و آیین بودا گرفته تا ادیان ابراهیمی و کانت و مارکس و فروید، معرفی کنند.

توسعه روزافزون جوامع غربی و رسیدن بشر به سرحدات پیشرفت، امید رهایی از درد و رنج را برای انسان غربی به ارمغان آورد. در این میان زیگموند فروید در مخالفت با فضای خوشبینی حاکم بر غرب در اوایل سده بیستم تأکید می‌کند که تمدن بر انقیاد و سرکوبگری غرایز آدمی استوار است و دستاورد تمدن برای انسان امروزی، نه آرامش و آسایش، بلکه درد و رنج فزاینده است. در مقابل هربرت مارکوزه، فیلسوف اجتماعی آلمان، همزمان با نقد نظریات فروید، طرحی از تمدن ناسرکوبگر را ارائه و اعلام می‌کند که سرکوبگری فرهنگ، نه برخاسته از ذات تمدن، بلکه دستاورد نظام سرمایه‌داری است. در این مقاله، مبتنی بر روش تحلیلی - انتقادی، با بهره‌مندی از ظرفیت نظریه استخدام علامه طباطبایی(ره) و آموزه‌های حکمت صدرایی نشان خواهیم داد که آنچه مارکوزه تحت عنوان تمدن ناسرکوبگر معرّفی می‌کند، چیزی جز باقی‌ماندن در «استخدام متقابل در ساحت حیوانی» نیست و برای عبور از سرکوب می‌بایست کمالات عقلی و اغراض فطری را بسان عنصر تعین‌بخش زندگی اجتماعی مطرح کرد؛ امری که علامه طباطبایی(ره) مبتنی بر نظام صدرایی بدان پرداخته است.

ژاک لاکان بى‌تردید مهم‌ترین روانکاو پس از زیگموند فروید است. کار لاکان به طرزى عمیقاً بحث‌انگیز ،روانکاوى را هم در مقام نظریه ذهن ناخودآگاه و هم در مقام فعالیتى بالینى دگرگون کرده است. اکنون بیش از پنجاه درصد روانکاوان دنیا از روش‌هاى لاکانى استفاده مى‌کنند. در عین حال تأثیر لاکان در فراسوى دیوارهاى اتاق معاینه بین اندیشمندان روانکاوى مدرن بى‌نظیر است. تفکر لاکانى امروزه در رشته‌هاى مطالعات ادبى و سینمایى، مطالعات زنان و نظریه اجتماعى نفوذ کرده است و در حوزه‌هاى گوناگونى مانند آموزش و پرورش، مطالعات حقوقى و روابط بین‌الملل به کار مى‌رود. از چشم‌انداز مطالعات ادبى، منتقدان ادبى فمینیست و مارکسیست با کشف لاکان در اواسط دهه هفتاد میلادى جان تازه‌اى در تجربه نقد روانکاوانه کمابیش در حال احتضار دمیدند و روانکاوى را به جبهه مقدم نظریه انتقادى برگرداندند. ژاک لاکان تلاش می‌کند تا با استفاده از روش دیالکتیکی هگل و زبان‌شناسی سوسور آرای فروید را به نحوی بازسازی کند که روانکاوی، در تحلیل تمام عرصه‌های حضور انسان مشارکت و همکاری داشته باشد. لاکان به نحوی شگرف مرزهای روانکاوی را پشت سر گذاشته و روانکاوی را با سیاست، فلسفه، علم و دیگر رشته‌های آموزشی در می‌آمیزد. در این سلسله درسگفتارها به بررسی رابطه فلسفه و روانکاوی میپردازیم.