جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «نور الانوار» یکی از مجموعه کتاب هایی است که در دوران قاجاریه و از سوی یکی از روحانیون مقیم تهران نگارش شده است. این کتاب در مورد امام مهدی نگارش گردیده و یکی از منابع اصلی کتاب های پس از خود در این موضوع مانند مظهر الانوار شیخ ابوالحسن مرندی، علائم ظهور ناظم الاسلام کرمانی و وقایع الظهور عباسعلی گورتانی بوده است. در کنار وجوه قوت این کتاب، مطالبی در مورد نشانه های ظهور درج شده که بدون سند بوده و از اقوال شاذ و برداشت های اشتباه نشات گرفته است. از این رو، لازم است با بررسی و ریشه یابی مطالب این کتاب، برخی از انحراف برداشت ها و نقل در فضای مهدویت را که امروزه در میان عموم جامعه وجود دارد، اصلاح کنیم. روش این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده و هدف آن بررسی سندی و دلالی دیدگاه های این فرد در زمینه نشانه های ظهور است.

تغییر سبک زندگی طبقه ای خاص در جامعه ایران که به ویژه از طرف طبقه روشنفکر و به اصلاح فرنگ رفته در کشور ملموس بود و فشارهای اقتصادی و سیاسی، به ویژه واقعه ای نو با نام مشروطه موجب سردرگمی تعدادی از متدینین گردید و گمان به نهایت رسیدن ظلم و جور وعده داده شده قبل از ظهور را داشتند. از این رو، یکی از دوره های پرکتاب در زمینه مهدویت، دوره قاجاریه محسوب می گردد و نویسندگانی مانند علی اصغر بروجردی، سید اسماعیل نوری، شیخ ابوالحسن مرندی و گورتانی از جمله وعاظی بودند که در این زمینه تالیفاتی به جا گذاشته اند؛ اما عدم دقت علمی، تحلیل های اشتباه و استفاده از روایت هایی بدون سند، میراثی مذموم از برخی کتاب ها به یادگار نهاده که در دوره معاصر نیز برخی از سخنرانان و نویسندگان به آن ها استناد می کنند. در این مقاله به بررسی یکی از این مولفین به نام شیخ ابوالحسن مرندی و کتاب او با عنوان مظهر الانوار، جرائد سبعه و مستطرفات آن که منبعی است برای افراد ذکر شده پرداخته ایم. نتایج این تلاش گویای این است که این فرد روایت هایی جعلی، بدون سند و تحلیل های منطبق با خواسته های سیاسی خود را به نام نشانه های ظهور گسترش داده است.

«خسف بیداء» که تعدد روایات و تنوع منابع درباره آن نشان دهنده اهمیت و اهتمام نویسندگان متقدم به آن است، از نشانه های حتمی ظهور امام مهدی (عج) به شمار می رود که هم جوامع معتبر شیعی، احادیث مربوط به آن را گزارش کرده اند و هم منابع معتبر اهل سنت بدان پرداخته اند و دامنه آن به بحث های فقهی نیز کشیده شده است. مقصود از «خسف بیداء» این است که چون لشکر سفیانی که به قصد کشتن امام مهدی (عج) از مدینه به سمت مکه راه افتاد، در میانه راه و در سرزمین بیداء به شکلی معجزه آسا در زمین فرو می رود. تحقق اعجازآمیز این رخداد نشان می دهد اراده الهی بر این تعلق گرفته است که حتی با مداخله عوامل فوق طبیعی، از آخرین ذخیره خود محافظت نماید.

ظهور امام مهدی (عج) نشانه هایی دارد، نشانه هایی که مطرح شدن آنها از سوی پیشوایان دینی همراه با مقاصدی بوده است. تحقق برخی از این مقاصد در گرو تطبیق نشانه ها بر مصادیق خارجی است. این تطبیق اولا نیازمند ضوابط و معیارهایی است که ما را به مصداق واقعی نشانه ها راهنمایی کند، ثانیا در مسیر آن، دو مشکل اساسی وجود دارد: نخست این که همیشه احتمال وجود مصادیق دیگری برای نشانه ها وجود دارد و دوم این که برای نشانه ها می توان مصادیق جعلی ساخت. از این رو نیازمند معیارهایی هستیم که بتوانیم در روند تطبیق از آن پیروی کرده و از دشواری های یاد شده عبور نماییم. ضوابط یادشده بدین قرارند: نخست این که تطبیق باید همراه با یقین باشد، دوم، مصداق مورد نظر باید تمام ویژگی های یاد شده برای نشانه مربوط را بالفعل دارا باشد، سوم، جریان تطبیق نباید به تاویل روایات بینجامد، چهارم، تطبیق باید با ضوابط و چارچوب های کلی دین هماهنگ باشد و تطبیق نباید موجب زیر پا گذاشته شدن یکی از ضوابط دین شود، پنجم این که در جریان تطبیق باید نشانه هایی که در آنها احتمال وجود مصادیق جعلی وجود دارد، بر نشانه هایی که جعل شدنی نیستند عرضه شوند. با توجه به پنج معیار یاد شده، می توان به مصادیق واقعی نشانه های ظهور که احتمال تعدد مصداق و جعل در آنها نمی رود دست یافت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.