جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫زمين در فقه و حقوق اسلامي، بر اساس احکام و آثاري که بر آن مترتب مي‌شود به انواع گوناگوني تقسيم شده، که يکي از آن‌ها اراضي انفال مي‌باشد. از بارزترين مصاديق اراضي انفال مي‌توان به زمين‌هاي موات بالاصاله، زمين‌هاي آباد طبيعي و زمين‌هاي موات بالعرض اشاره کرد. کسي که طبق شرايط معتبر در باب احياي موات، با يکي از اسباب تملک، بر روي زمين موات کاري انجام دهد، نسبت به آن زمين حق اولويت يا تملک پيدا مي‌کند، و چنين عملي از مشروعيت برخوردار است. عمل احياي اراضي موات، در عصر غيبت امام نيز جايز بوده و بر اين اساس، هر کس در اين زمان طبق شرايط معتبر از جمله با اذن ولي فقيه، زمين مواتي را احيا کند، مالک آن مي‌شود. البته در روزگار بسط يد حکومت اسلامي، کسي حق احياي اراضي موات يا حيازت زمين‌هاي آباد و طبيعي را بدون اجازه دولت اسلامي ندارد، و در صورت ارتکاب نيز مالک آن نمي‌شود؛ زيرا دولت اسلامي، ولي عام است و تصدي امور جامعه را به‌عهده دارد. همچنين اراضي آبادي که به‌خاطر اعراض صاحبان آن‌ها باير شده، در اختيار امام و حکومت اسلامي قرار مي‌گيرد؛ زيرا اين ملکيت، محدود به مدت عمران و احيا مي‌باشد، و با زوال آن، رابطه مالکيت نيز قطع شده و ملکيت زايل مي‌گردد. به عبارت ديگر، احياکننده مالک آثار عمران و آبادي زمين است که خود ايجاد نموده، و به تبع آن، مالک زمين نيز مي‌شود؛ اما زمين تنها و بدون عمران و آبادي، مملوک او واقع نمي‌شود. بدين ترتيب، زمين دايري که مالک آن به بهره‌برداري از آن نمي‌پردازد، پس از انقضاي مدتي که عرف بيش از آن را نمي‌پذيرد، اگر به حالت موات درآمده باشد، بنابر نظريه احقيت، زمين از ملک محيي خارج شده، و در اختيار امام قرار مي‌گيرد.