جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر در پاسخ به مسأله عدالت تمام صحابه پيامبر اسلام(، با روش توصيفي ـ تحليلي، اوصاف و ويژگي‌هاي مذکور درباره صحابه را بررسي کرده، و اين فرضيه را پي‌گيري مي‌کند که بر اساس ديدگاه قرآن، صحابه همگي عادل نيستند. اهل سنت با معيارهاي متفاوت، تعاريف گوناگوني را از صحابه ارائه داده‌اند. برخي از اين علما ملازمت کوتاه‌مدت با پيامبر، و حتي يک ساعت را در صدق معناي صحابي کافي دانسته‌اند؛ اما از نظر شيعه، صحابي به کساني اطلاق مي‌شود که پيامبر اسلام( را ملاقات نموده، به او ايمان آورده و با ايمان از دنيا رفته باشند. ماده "صحب" 107 مرتبه در قرآن به‌کار رفته است، که 78 مرتبه آن به‌صورت اصحاب‌النار، اصحاب‌الجنه و امثال آن است. قرآن در بيانات خود به طبقات مختلفي از اصحاب مانند پيشگامان نخستين، بيعت‌کنندگان زير درخت، تنگ‌دستان مهاجر، اصحاب فتح، منافقان شناخته‌شده، منافقان پنهان، جاسوسان دشمن، فاسقان، افراد سست‌ايمان، تسليم‌شوندگان غيرمؤمن و مؤلفه القلوب، اشاره کرده است. علماي اهل سنت نيز طبقه‌بندي‌هاي مختلفي را از اصحاب ارائه کرده‌اند، که همين مسأله نشان‌دهنده اعتراف ضمني آنان بر وجود تفاوت و اختلاف درجات ميان صحابه است، که ادعاي آنان مبني بر عدالت تمام صحابه را زير سؤال مي‌برد. اما از نظر شيعه، صحابي بودن و درک محضر پيامبر، به‌تنهايي براي کسي مصونيت نمي‌آورد؛ بلکه درجات آنان بر حسب اعمالشان متفاوت است. بنابر اين، صحابه شامل دو گروه برجستگان و ساير صحابه مي‌شود، که گروه دوم منافقان و طعن‌زنندگان را در بر مي‌گيرد. صفات مثبت صحابه در قرآن شامل ايمان، بيعت، خلوص، هجرت، اقدامات اجتماعي صحابه همچون انفاق و صفه‌نشيني، ايثار و فداکاري مي‌شود. ارتداد، نفاق، فسق، ماجراي احد و نزول آيه در مذمت برخي صحابه با مصاديق مختلف نيز از صفات منفي برخي صحابه است. در نتيجه، آن‌چه علماي اهل سنت درباره عدالت صحابه گفته‌اند با منطق قرآن و روايات صحيح اسلامي سازگاري ندارد.

‫موقوفات، بخشي از اموال و دارايي‌هاي موجود در جامعه را در بر مي‌گيرد که داراي مالک خاص نبوده، و استفاده از آن‌ها، يا حفظ و نگهداري آن‌ها، نيازمند تصرفات ويژه‌اي است. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌اي، احکام فقهي تصرف در وقف را بررسي کرده است. از تعاريفي که فقها براي وقف ارايه کرده‌اند، دو رکن اساسي، يعني نگهداري اصل و رها کردن منفعت در راه خدا استفاده مي‌شود. از ميان انواع وقف، تنها وقف مؤبّد و هميشگي است که مورد تأييد همه فقها مي‌باشد، و مي‌تواند براي عموم يا گروه خاصي تعيين شود. بعد از آن که وقف انجام گرفت، تا زماني که حالت اوليه آن باقي باشد، کسي نمي‌تواند در آن تصرف ممنوعه انجام دهد؛ اين تصرفات ممنوعه شامل مواردي از قبيل خريد و فروش، هبه، تمليک، رهن و موارد مشابه مي‌شود. دلايل عدم جواز تصرف ممنوعه شامل عدم ملکيت، اجماع، روايات، تنافي معناي وقف با تصرف ملکي، و ضرورت فقهي مي‌باشد. اما بقا و استمراري که در وقف يا هدف واقف وجود دارد به‌خاطر منافع وقف است؛ پس اگر وقف بر اثر عارضه‌اي دچار نابودي يا کاهش و زوال منفعت گردد، متروک‌گذاشتن آن معقول نيست؛ و اگر راهي براي بقا و تداوم وقف ميسر باشد جايز خواهد بود؛ زيرا با مقتضاي وقف و هدف واقف سازگار بوده، و حفظ مصالح و منافع عمومي نيز ضروري است. بدين ترتيب، جواز بيع و تهيه نمودن بدل با قيمت مال موقوفه، از عمومات منع خارج مي‌شود. البته درباره موارد جواز بيع، ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد؛ زوال منفعت، انفع بودن بيع، نياز شديد موقوف عليهم به قيمت وقف، شرط کردن بيع در صورت نياز، منتهي‌شدن بقاي وقف به تخريب، و اختلاف موقوف عليهم که ضرر عظيم داشته باشد، از مواردي است که فقها براي جواز بيع وقف مطرح کرده‌اند. در اين صورت، کسي غير از حاکم شرع، حق تصرف در اين اموال را ندارد.