جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرسشهائي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاقوة الا بالله. مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مينمايد. (سيد احمد اشكوري) پرسش و پاسخ هائي در خصوص جبر و اختيار است. (سيد محمود مرعشي) در پاسخ پرسشهاي سيد اسماعيل به هنگام شرح الزياره. بروزگاري كه شيخ احمد بشرح زيارت جامعه سرگرم بود شيخ اسماعيل مسائلي مي فرستد بنزد شيخ احمد و از او پاسخ پرسشهاي خود را مي خواهد. شيخ احمد مي گويد بدان روزگار برآن بودم كه جز شرح زيارت جامعه كار ديگر نكنم و خود را مشغول دل بپاسخ گويي ننمايم پس جواب پاسخ او فروگذاشتم تا شرح زيارت جامعه بپايان آمد. آنگاه بسؤالهاي او رو كردم و درين رساله شرح آن مي دهم او يكايك سؤالهاي آقا اسماعيل را مي آورد و بهر يك جداگانه جواب مي دهد (عبدالله انوار) هنگامي كه به گزارش زيارت جامعه مي پرداخته است. پرسشهايي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاحول و لاقوه الا بالله؛ مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مي كند. (زهره معيري) رساله ايست متضمن جوابهاي شيخ احمد احسائي متوفي 1142- هـ به سئوالات يكي از شاگردان خويش بنام سيد اسمعيل درباره اوراد و اذكار و تفسير كلمه ماشاء الله اين رساله با دو رساله ديگر ضمن يك مجموعه است. (عبدالحسين حائري) پرسش ها از سيد اسماعيل، همانكه در «فهرست كتب مشايخ» ص 255 نشان داده شده است. پرسش هايي درباره مسايل اين جهاني و آن جهاني و فلسفي. از آن ميان امر بين الامرين و جبر و تفويض معني ماشاء الله كان. لاحول و لاقوة بالله. با سربندهاي «قال، اقول». در ديباچه مي گويد اين پرسش ها هنگامي بدو رسيده كه دست اندر كار نگارش «شرح الزيارة» (هفـ) بوده است. (احمد منزوي) در پاسخ به سؤالات سيد اسمعيل درباره اصلاح دين و دنيا و معاش و در معني امر بين الامرين و معني لاحول و لاقوة الا بالله و معني ما شاء الله كان و ما لم يشاء لم يكن. (عبدالحسين حائري) پاسخ به چند سؤال درباره اصلاح دين و دنيا، معني امر بين امرين، لا حول ولا قوة الا بالله؛ ماشاءالله كان و ما لم يشأ لم يكن است. (غلامي مقدم، براتعلي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة. و بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي ان قد بعث الي السيد الجليل سيدنا السيد اسماعيل بخط التمس مني الجواب لمسائل كتبها و قد ورد علي في حال اشتغالي بشرح الزيارة الجامعة ... قال سلمه الله تعالي فاليك اشكو ضعف نفسي عن المسارعة. انجام كتاب: اكثر من هداية النجدين و المعونة اذا شاءالله. و له الحمد علي كل حال و الحمدلله رب العالمين و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم و صلي الله علي محمد و‌ آله الطاهرين. [مرعشي 3/138و 28/479؛ الذريعة 5/187؛ كتابخانه ملي 18/99؛ دائرة المعارف اسلامي 1/111؛ فهرست كتب مشايخ 255؛ مرعشي 3/338؛ چهار كتابخانه مشهد ص 207؛ فهرست احسائي 2/47؛ نسخه پژوهي 3/176]

در پاسخ همان ملا محمدمهدی استرآبادی (نک‍ : بالا). پرسش‌هایی ست فقهی و عقیدتی. نخستین پرسش دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر، دوم دربارۀ ربا، سوم در وحدت وجود... با سربندهای «قال سلمه‌الله» و «اقول». در انجامه تاریخ به پایان رسیدن یکشنبه شب 16 ذیقعدۀ 1229ق آمده است. آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول البعد المسکین احمد بن زین‌الدین ان المکرم المخدوم و الآخوند المعظم الملا محمدمهدی بن الملا محمد شفیع الاسترآبادی... قد عرض علیّ مسایل جلیله اراد جوابها... قال سلمه‌الله قد اشتهر بین علمائنا ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر... انجام: ولی‌الله ترجع الامور. و کتب العبد المسکین احمد بن زین‌الدین لیلة الاحد السادسة عشرة من ذیقعدة سنة تسع و مأتین و الف من الهجرة النبویه علی مهاجرها ازکی الصلوة. والصلاة والسلام حامداً مصلیاً مستغفراً.

در پاسخ به سؤالي که سيد حسن بن باقر بشروي خراساني در حدوث علم باري تعالي از مؤلف کرده و مؤلف دراين رساله از آن پاسخ گفته و در 20 رجب (1239) تأليف آن پايان يافته است. آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين ... انه قد عرض علي جناب المولي. . مسألة يريد بيان بعض ما يرد علي بعض شقوقها. . ». انجام كتاب: « و لاتشتبه عليک العبارات فان مراداتنا منها هي هذه کما سمعت و الحمدلله. . ». [عكسي مركز احياء 7/48]

مؤلف در اين رساله از يازده سؤالي كه شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي وي فرستاده پاسخ گفته كه بيشتر اين سؤالات در مسائل اعتقادي و فلسفي است كه شيخ به روش خود مختصر و استدلالي پاسخ گفته - و چنانچه در نسخه حاضر آمده - در شب 24رجب 1237تأليف آن به پايان رسيده است. جواب مسائل اول وي در مجموعه (4/2719) همين فهرست گذشت. شاهزاده محمود ميرزاي قاجار فرزند فتحعلي شاه قاجار يكي از شاهزادگان دانشمند و دانشور زمان بود او كه شعر بسيار مي سرود در مسائل علمي و حشر با عالمان علاقتي خاص داشت و چنانكه از عنوان همان رساله بر مي آيد شيخ را احترام بسيار به او بود او نامه به احسايي مي نويسد و اسئله زير را خدمت او مي فرستد و جواب آنها را مي خواهد اما سوالها: 1-سرعصمت قولي و فعلي انبياء و اوصياء چيست. 2-معني ولايت چيست. 3-آيا صفات واجب تعالي عين ذات اوست. 5-چون كل باراده حق و قضاء اوست پس عقلاً و شرعاً واجب است كه رضا بقضاء الهي داد. 6-جمع حدوث عالم بادوام فيض و ازليت وجود چيست. 7-آيا خطبه بيان و خطبه طنطجيه از حضرت علي عليه السلام است. 8-نسبت تردد و ابتلاء و بداء به خدا چيست. 9-معني استجابه دعا و اعانه ملهوفين چيست. 10-آيا حضرت رضا عالم بسم بود يا نه ؟. شيخ يكايك اين پرسشها را پاسخ مي گويد منتهي درنهايت تعصب و تعبد (عبدالله انوار) در پاسخ شاهزاده محمود ميرزا قاجار (د 1271ق) ده پرسش عقيدتي است با سربندهاي «قال رفع الله مقامه» و «اقول» . نمايه 11 پرسش و پاسخ آن در «فهرست كتب مشايخ 236-237» آمده است: نخستين: «ما سر عصمة الانبياء و الاوصيا؟، دوم: ما معني الولاية في اللغة، چهارم ما معني حديث النبوي ... واپسين پرسش درباره خوردن حضرت رضا انگور را، كه آيا مي دانست زهرآگين است و يا نه» . در انجامه تاريخ نگارش، 24 رجب 1237ق آمده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهاي يازده گانه شاهزاده محمود ميرزا پسر فتحعليشاه قاجار. پايان يافته در شب 24 رجب 1237ق (حكيم) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌ ... فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري ان الجناب العالي الشامخ ... المحترم محمود الشاهزاده ادام الله عليه امداده و العمر ... قد ارسل من نتايج افكار الذكية و تنبيها ... قد طلب من مخلصه جوابها و تبيين قشرها من لبابها. . قال رفع الله قدره و اعلي ذكره. الاول منها ما سر عصمة الانبياء. . انجام كتاب: و هذا سر وجداني. و بهذا البيان منكشف لمن له عيان. و الحمدلله رب العالمين. و كتب بيده العبد المسكين احمد بن زين الدين ... و فرغ من اجوبة المسايل الشريفة ليلة الرابع و و العشرين من شهر رجب 1237 سبع و ثلاثين بعد المأتين و الألف ... و صلي الله علي محمد و‌ آله. [كتابخانه ملي 8/224؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1194؛ فهرست مشايخ 2/26 و 27؛ شورا 1/109/33و 1/16/29؛ ]

پاسخ به سؤالي است كه اگر كفر و ايمان شخص در لوح محفوظ نگاشته شده ديگر محلي براي تكليف پيامبر (ص) به ايمان براي كفار باقي نماند، تأليف شده به سال 1223. (جعفر اشكوري) سيدي - كه مؤلف از او تعبير به سيدنا الاكرم نموده - چندين سؤال درباره علم از مؤلف نموده و خود نيز جواباتي بر سؤالهاي خود داده است، مؤلف در اين رساله در جاهايي كه باسائل اختلاف داشته را آورده است و در هشتم جمادي الثاني 1223 تأليف آن در يزد بپايان رسيده است. اگر در لوح محفوظ ايمان و كفر آدميان نوشته شده و آنچه در اين لوح ثبت باشد تغيير پذير نيست، چگونه انبيا مردم را تكليف به ايمان مي كنند. اين پاسخ استدلالي فرق ميان تشريع تكويني و ظاهري را بيان كرده و تكليف اول را تكويني و دوم را ظاهري مي داند. سؤال در اين نسخه تلخيص شده است. (سيد احمد اشكوري) شخصي مي پرسد از سبب تكليف كفار به ايمان با علم به عدم ايمان آنان و خود از آن سوال پاسخ گفته و تكليف را تكليف تشريعي و تكويني دانسته و مي خواهد بدينوسيله حل اشكال كند، ولي احسائي در گفته هاي او رد و ايراد مي كند و بروش خاص خود اشكال را پاسخ مي گويد. (سيد احمد اشكوري) در اينكه چگونه پيغمبر امر مي كند بايمان كسي را كه مي داند كه ايمان نمي آورد در حالي كه در لوح محفوظ نوشته شده كه او كافر است و شرح علت آن از شيخ احمد قطيفي و بيان احسائي درباره شرح شيخ احمد و مسائل ديگر ساخته 1223. (محمد باقر حجتي) درباره لوح محفوظ و محو و اثبات در پاسخ سيد ابوالحسن گيلاني (ش 5/3622-فهرست احسايي 9: 2). (محمد تقي دانش پژوه) مؤلف اين رساله را در پاسخ پرسشهاي آخوند ملا مصطفي تأليف کرده است. در برابر پرسش كسي كه نامش در پيشگفتار كوتاه نيامده، و در فهرست كتب مشايخ نام او سيد ابوالحسن گيلاني آمده است. درباره اينكه اگر ايمان و كفر در لوح محفوظ ثبت است، پس چرا بايد كافر را تكليف كنند، با اينكه از پيش سرنوشت او روشن است. تاريخ نگارش در انجامه نگارنده 8 ج 2/1223ق آمده است. (احمد منزوي) به خواهش سيد ابوالحسن گيلاني، درباره مسأله دشوار زير: اذا كان كل شيئي كتب في اللوح قبل خلق الخلق و منه ايمان المؤمن و كفر الكافر، فكيف يجوز ان يأمر النبي (ص) بالايمان من يعلم انه لايومن و كتب في اللوح المحفوظ انه كافر ... در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 8 ج 2/1223ق آمده است. و در «فهرست كتب مشايخ 220» آمده كه در «جوامع الكلم» تبريز، 1273ق چاپ شده است. (احمد منزوي) مولف در پاسخ به سوال سيد ابوالقاسم لاهيجي از مسئله علم و كشف سر آن، ظرفهاي سه گانه سرمد و دهر و زمان را بررسي نموده و به بيان لوح محفوظ و لوح محو اثبات و اشاره به قضا و قدر و عالم ذر پرداخته است. (حبيب الله عظيمي) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين ... قد سأل سيدنا الاكرم عن مسألة عريضة في العلم و جوابها و كشف سرها. انجام كتاب: و لميكائيل و أخويه كذلك في الاكوان الثلاثة فاذا اطلق سنة يراد به ما ذكر و الحمدلله ... [الهيات تهران ص 343؛ مرعشي 21/246؛ فهرست سپهسالار 5/31؛ مدرسه صدر بازار 1/201و 2/279؛ مرعشي23/199؛ دائرة المعارف بزرگ 1/337و 6/662: احسايي؛ فهرست كتب مشايخ 220 «رساله» ؛ اعلام 1/64؛ طبقات 13/88-91؛ مشار، مؤلفين 1/345: براي كارهاي چاپيش؛ مرعشي 21/246؛ تراثنا س13ش2و/3 332؛ شورا 44/221]

شيخ جعفر پسر ميرزا احمد مشهور به نواب از شيخ احسائي سؤالهاي زير را مي كند: 1- معني كشف چيست، 2- نمازهاي شرعي از چه چيزها مأخوذ است، 3- معني « سبق رحمته علي عضبه » چيست، 4- معني « ان الله لايغفران يشرك به و يغفر مادون ذلك لمن يشاء »، 5- معني « اللهم صل علي محمد و آل محمد كما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم »، 6- اينكه انسان مختص بآن شده كه رسولان بسوي او آيند چيست، 7- غرض از شتريكه قرمز است در وحي ايكه بهمه انبياء شده مبني بر اينكه نبي مبعوث در آخر زمان صاحب شتر قرمز است چيست. شيخ احمد احسائي درين رساله بهمه آنها پاسخ مي گويد. «عبدالله انوار» تاريخ به پايان رسيدن در شهر يزد، در شب دوشنبه 7 شوال 1222ق آمده است. «احمد منزوي» آغاز كتاب: حمدله. صلاة اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسائي انه قد ورد علي من ... . جعفر بن الميرزا المرحوم الميرزا احمد المشتهر بالنواب فتح الله له ابواب. . مسايل دقيقة خفية عميقة طلب من محبه الداعي له جوابه ... انجام كتاب: و هو علي كل شيء قدير و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم. و فرغ من هذه العجالة مولفها العبد المسكين احمد ... في بلدة المحروسة يزد حرسها الله من حوادث الزمان. ليلة الاثنين السابعة في شهر شوال (1222 به حروف) حامداً مستغفراً مصلياً. [كتابخانه ملك 5/122 و 5/372؛ ادبيات تهران 3/60؛ دانشگاه تهران 13/3465 و 16/372؛ طبقات 13/88-91؛ ‌اعلام 1/64؛ مشار، مؤلفين 1/345 تصوير؛ دائرة المعارف اسلامي 1/97؛ دانشگاه اصفهان 1/124؛ نشريه 11/945؛ وزيري 3/1058؛ عمومي مراغه ص 254؛ شيخ علي حيدر 1/157؛ تراثنا س13ش2و/3 331؛ مكتبة اميرالمومنين 1/55؛ شورا 44/218]

در پنجشنبه 145/ 1232 ساخته است مسائل مختلف فقهي و غير آن كه از وي سوال شده پاسخ داده است. «حكام شرع كه در كتب فقها آمده كه آنها در زمان غيبت بايد متوجه امور صغير، غائب، سفيه بوده باشند چه كساني هستند اگر مراد شيخ الاسلامهائي است كه سلاطين نادان تعيين مي كنند چگونه حكم چنين شيخ الاسلامها مشروع خواهد بود شيخ جواب داده مراد مجتهد جامع الشرائط است». پاسخ به پرسش هايي است درباره نبوت و ولايت، المراد من ان الولاية باطن النبوة، معني الحديث داخل في الاشياء لاكدخول شيء و خارج عن الاشياء لا كخروج شيء، معني يا نعيمي و جنتي، طريقة الرياضة و ... (حافظيان، ابوالفضل) قطيفي معني و مفهوم آيه شريفه سبع سنابل و نيز حديث الف الف عالم؛ الدليل علي النبي و الولي من العقل و ... از احسائي سؤال نموده و او پاسخ داده است. (غلامي مقدم، براتعلي) رساله اي است استدلالي در پاسخ به سؤالات سائلي با عناوين «قال - اقول» در موضوعات مختلف از جمله معني كلمه لا اله الا الله، حذف «ي» بدون حرف جازم در كريمه «و الليل اذا يسر» و همچنين و اذا الوحوش حشرت و حوش كه مكلف نيستند چرا حشر براي آنها باشد. (غلامي مقدم، براتعلي) پاسخ برخي پرسشهائي است كه از شيخ احمد احسائي خواسته شده و ايشان از ديدگاه خود بدانها پاسخ داده است (سيد محمود مرعشي نجفي) رساله اي است مشتمل بر چندين پرسش و پاسخ آنها از شيخ احمد احسائي كه به صورت متفرقه آمده است. (سيد محمود مرعشي نجفي) [فيلمهاي دانشگاه تهران 3/255؛ اهدائي رهبر3/26، جامع گوهرشاد 5/129و 5/609]

گويا از شيخ احمد احسائي رساله ايست كوتاه، در پاسخ پرسشي در نبوت و ولايت خاصه. نسخه اي از اين رساله، در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه دانشكده ادبيات تهران و مجموعه نسخه هاي خطي امام جمعه كرمان صفحه 56 آمده و احتمال داده شده كه از شيخ احمد احسائي باشد. اين رساله، ظاهراً در جوامع الكلم كه بيشترين تأليفات احسائي را آورده، همچنين در فهرست كتب مشايخ عظام، نيامده است (سيد محمود مرعشي) [ادبيات تهران 3/56؛ مرعشي 34/295؛ الذريعة 1/78؛ ]