جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارسطو نوس را در تحلیلات ثانوی به عنوان ملکه معرفتی و دانش علمی برهان­ ناپذیر معرفی می­کند. کارکرد این ملکه معرفتی دریافت اصل ­های دانش و اموری است که همه دانش ­ها بر آن استوارند. نوس در درباره نفس به عنوانِ ویژگی انسانی شناخته شده است؛ آن ویژگی در ما که نفس به واسطه آن می‌شناسد و حکم می­کند. نوس از نظر ارسطو واجد تقسیم ­هایی است: عملی و نظری، منفعل و سازنده. نوس منفعل پیش از ادراک معقولات خود هیچ چیز نیست و پس از به‌فعلیت‌رسیدن به صورت تمامی معقولات در می­ آید؛ اما ویژگی ­ای که در نوس موجب به‌فعلی ت­رسیدن معقولات می­شود، همان نوس سازنده است. نوس سازنده ملک ه­ای نفسانی و درونی است که موجب بالفعل ­شدن معقولات می­گردد. تلقی ابن­ سینا از عقل تفاوت­ های جدی­ای با ارسطو دارد؛ او عقل را در مقام ذات خود مجرد دانسته، آن را واجدِ خودآگاهی پیش از درک اشیا می­داند. مراتب عقل نزد ابن‌سینا به جای دو مرتبه به چهار مرتبه: هیولانی، بالملکه، بالفعل و مستفاد ارتقا می­یابد. عقل فعال برای ابن­ سینا امری بیرونی است که با اشراق خود نفس را به فعلیت عقلانی می­رساند. رویکرد ابن‌سینا به عقل با توجه به سنت ارسطویی واجد تفاوت­ هایی جدی است. وی از طرفی تلقی ارسطو از عقل را می‌پذیرد و با توجه به آن، لوازمش را پیگیری می‌کند؛ از سویِ دیگر رگه­ هایی از تفکر نوافلاطونی را در دیدگاه خود وارد کرده و می­کوشد آن را با رویکردِ اول سازگار کند. این مقاله وجوه تلائم و تنافر تفسیر ابن­ سینا از نظریه نوس ارسطو را بررسی می­کند.

امیر مازیار در مقاله­ای با عنوان «دشواری­های کتاب مابعدالطبیعه» ادعا کرده است که ارسطو در کتاب دوم مابعدالطبیعه(بتا)، دشواری­هایی را بیان کرده که فصول بعدی مابعدالطبیعه در جستجوی یافتن پاسخ این دشواری­ها، شکل یافته­اند. در این مقاله، نشان داده شده است که روشی که در ارسطو برای تفلسف خویش اختیار کرده است دارای چهار گام است که پرداختن به دشواری­ها، گام اول این روش است. چهار گام آپوریای ارسطو عبارتند از: (1)سرگشتی و تحیر فلسفی(بیان دشواری­های موضوع)، (2)بیان آراء موجود در پاسخ به دشواری، (3) تحلیل آراء موجود و (4)کشف حقیقت(آرامش فلسفی). هر کدام از این گام­ها دارای کاربرد و اهدافی است که باعث تفاوت آن از روش­های دیگر می­شود. روش ارسطو که برخی آن را "روش آپوریا" نامیده­­اند با آنچه به عنوان "دیالکتیک" از زمان زنون الیایی در فلسفه مطرح شده­ است و فیلسوفانی همچون سقراط و افلاطون از آن نام برده­اند، تفاوت دارد. بخش اول این مقاله به روش تفلسف ارسطو پرداخته و اهداف و کاربرد هر گام از آپوریا را براساس نظر او، بیان کرده است. یکی از کتاب­های مهم مابعدالطبیعه که اساس تفکر فلسفی ارسطو را بیان می­کند، کتاب "زتا" است. در این کتاب ارسطو در پی یافتن حقیقت جوهر است. در بخش دوم این مقاله چگونگی به کارگیری روش آپوریا در کتاب "زتا" نشان داده شده است. در این بخش نشان داده شده است که اگرچه ترتیب برخی مباحث و بخش­های کتاب زتا، به ظاهر دقیق نیست اما با دانستن اینکه ترتیب مباحث بخش­های این کتاب از روش تفلسف ارسطو پیروی می­کند، نه تنها نظم منطقی این مباحث استنتاج و بهتر فهمیده می­شود بلکه از سختی فهم مباحث این کتاب نیز می­کاهد.

نوشتار حاضر شرحی است بر رساله((تفاحیه)) یا((تفاحه)) که از دست نوشته‌های مرحوم آقا نجفی استخراج و به اهتمام((مینوی)) و ((مهدوی)) به طبع رسیده است . این رساله حاصل بحث و گفت و گوهایی است که ارسطو در آخرین لحظات عمر خود، در بستر بیماری با شاگردانش انجام داده و مضامین آن عبارت‌اند از :زندگی، دوری از نفس، محبت، طلب دانش و علم و نظایر آن .کتاب شامل این بخش‌هاست :((شرح کوتاهی از احوال و آثار آقا نجفی))، ((پیش گفتار مصحح))، ((بابا افضل کاشانی))، ((رساله تفاحیه))، ((اختلاف نسخ))، ((شرح ترجمه بابا افضل))، ((فهرست اعلام)) و ((فهرست مدارک پی‌نوشت‌ها)) .

نوشتار حاضر از دو بخش تشکیل یافته است. در بخش اول پس از شرح مختصری بر زندگی‌نامه ارسطو، منطق و فلسفه ارسطویی تعریف و نقد گردیده است. بخش دوم کتاب به بررسی نظریات "دکارت"، موسس مکتب شناخت شناسی اختصاص دارد. موضوعات کتاب در قالب این عناوین فراهم آمده است: "تعریف و هدف منطق ارسطو"، "خطا در نقل فلسفه ارسطو"، "تعریف فلسفه از نظر ارسطو"، "روش‌های شناخت در فلسفه ارسطویی"، "شناخت از دیدگاه دکارت"، "غیر مادی بودن ذهن از دیدگاه دکارت"، "دلایل دکارت بر اثبات خدا" و "وجود اشیای خارجی".

ارسطو، فیلسوف مقدونی، در حدود سیصد سال پیش از میلاد مسیح می‌زیسته است. فاصله میان ظهور زرتشت تا لشکرکشی خشایارشا شش هزار سال تخمین زده شده که این زمان تقریبا همان فاصله میان ظهور زرتشت تا روزگار ارسطو است. در سرزمین ایران با تمدنی مواجه‌ایم که شش هزار سال آن در سایه مانده و تنها دوهزار و سیصد سال آن تا حدودی بر ما روشن است. با وجود تحقیقات وسیعی که محققان غربی و شرقی در مورد زندگی و آثار ارسطو انجام داده‌اند، هنوز بخش مهمی از زندگی سیاسی او که ارتباط تنگاتنگی با تاریخ و علوم ایران دارد، بر ما پوشیده مانده است. در کتاب حاضر تلاش شده تا برشی مهم از تاریخ ایران و جهان مورد بررسی قرار گیرد و بخش گمشده تاریخ علم احیا شود.

درکتاب حاضر، کلیات فلسفه‌ی ارسطو، از مابعدالطبیعه تا فلسفه‌ی سیاسی وی به اختصار معرفی شد است. بخش‌های مختلف کتاب بر اساس بخش‌های مختلف فلسفه‌ی ارسطو تقسیم‌بندی گردیده است. پس از شرح زندگی و معرفی آثار ارسطو، نویسنده به فلسفه‌ی طبیعت او می‌پردازد و مساله‌ی "صیرورت" را شرح می‌دهد. موضوع محوری بخش بعدی که به تحلیل مابعدالطبیعه‌ی ارسطو اختصاص دارد، "جوهر" است. معرفت و روان‌شناسی، مباحث دیگر کتاب‌اند. نویسنده هم‌چنین به فلسفه‌ی اخلاق ارسطو پرداخته و به این مطلب اشاره می‌کند که ارسطو فرد را از جامعه جدا نمی‌داند و معتقد است که علم اخلاق باید فرد را به منزله‌ی عضوی از جامعه ببیند. فلسفه‌ی سیاسی، پایان‌بخش مباحث کتاب است. نویسنده، رویکرد ارسطو به مسائل سیاسی را رویکردی تجربی می‌داند و آن را به خلاف رویکرد ایده‌آلی افلاطون به مسائل سیاسی می‌پندارد.