جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول درباره تعلیم و تربیت، شکلهای تربیتی و تعلیم وتربیت اسلامی است. بخش دوم در خصوص داستان حضرت یوسف به روایت قرآن و تورات و مقایسه میان آن دو است. بخش سوم در زمینه دیدگاههای تعلیم وتربیت در سوره یوسف است؛ شامل مباحث زمانبندی وتعیین ادوار زندگی حضرت یوسف، جنبه های نظری وعملی تعلیم و تربیت در سوره یوسف و شیوه های تربیتی آن حضرت.

«تربیت دینی» تربیتی جامع و منشوری کامل در جهت ارتقای انسان به سوی کمال است. و مقاله ی حاضر نیز در این راستا و با توجه به این ضرورت، به بررسی مبادی، مبانی و ره آوردهای دو مدل تربیتی در خور استنتاج از آرای دو متفکر بزرگ در دو حیطه ی تأثیرگذار بر زندگی انسان می پردازد. دیدگاه یک روان شناس به نام اریک فروم ( 1980-1900 ) و یک فیلسوف اسلامی به نام ملاصدرا که هر دو مسأله ی دین و کارکردهای خداباوری را در کانون توجه خود قرار داده اند. اریک فروم که از طرفداران روان شناسی اجتماعی است و روان شناسی فردی را مردود می شمرد به شدت از تأثیر اجتماعی دین دفاع می کند و از این منظر، به تبیین روا نشناختی دین میپردازد و صدرا نیز فیلسوفی است که معتقد است هر موجودی از شوق و عطشی فطری نسبت به کمال ویژه ی خود برخوردار است. او حس کمال جویی و سعادت طلبی را در نهاد همه ی موجودات، اعم از محسوس، طبیعی و نفوس و حتی عقول، متمرکز می داند. مقاله ی حاضر با مقایسه ی مفاهیم بنیادین دین، تربیت و تأثیرات متقابل این دو بر یک دیگر از دیدگاه این دو اندیشمند، به مقایسه ی مدل تربیت دینی در ساحت فکری ایشان پرداخته و با اشاره به نقاط هم سو و در عین حال، جهات افتراق دیدگاه آن ها و بیان وجوه مختلفی همچون حرکت و شدن، عشق ورزی، اخلاق، آزادی، دست یابی به سعادت و ... در نهایت برتری نگرش صدرایی را آشکار خواهد نمود.

تربیت دینی چیزی نیست که بتوان تاثیر آن را در آدمی نادیده گرفت. اکثر انسان ها از سنین کودکی با این تربیت رو بروی می‌شوند. حال خانه به عنوان بستر تربیتی انسان قطعا با روش های درست تربیت دینی می تواند شکل دیگری از مربی را از خود نشان دهد. علاوه بر این خانه مایه آرامش معرفی و در تربیت دینی روش ذکر به عنوان روش منتخب برگزیده شد. ذکری که خداوند آن را راهی برای آرامش قلب های انسان ها مطرح می کند.ذکر در خانه همان یاد خداوند را در خانه موجود می کند. حال این که این ذکر در خانه چگونه می تواند نمود پیدا کند حرف دیگری از تحقیق است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی همبستگی و با رویه های کتابخانه ای و میدانی، خانه ذاکر ( خانه ای که ذکر خداوند را می کند) را همان خانه ای می داند که مایه آرامش هست. حال این خانه خود باید صفات دیگری نیز داشته باشد که بتوان آن را خانه ذاکر دانست. خانه ای که بتواند غفلت حاکم بر خانه های امروز را کنار بزند. غفلت از یاد خداوندی که امروزه در کمترخانه ای می توان حضور آن را به راحتی و حتی به سختی حس کرد. خانه ذاکر در ابتدا ی راه باید ذاکر باشد به معاد و نعمات خداوند. خانه ای که به درستی نعمات الهی را بازگو می کند و نشان می‌دهد. و خانه ای که مرگ و زنده شدن رابا صدای خوش روایت می کند. در ادامه راه خانه ذاکر باید شاکر نیز باشد. و نماز شکر بخواند ، خانه شاکر باید اسراف نکند پس خانه باید قانع باشد و قناعت کند، به شکرانه این همه نعمت خانه شاکر باید خادم نیز باشد ؛ خدمت به خلق خداوند را به جا آورد. و بعد از این ها آن هنگام فرا می رسد که خانه باید تقوا پیشه کند. یعنی خانه متقی باشد. هم خودش را نگه دارد و هم از گوهره وجود ساکنانش محافظت کند.این گونه می شود که ظهور یاد خداوند در خانه و همراهی آن در جای جای خانه حس حضور خداوند را در آدمی زنده می کند و انسان را به آرامشی می رساند که ماندگار تر و پایدار تر است. ذکر خداوند مایه آرامش قلب انسان است و اگر این ذکر در خانه درست روایت شود خانه ای می سازد که مایه آرامش آدمی خواهد بود.

پژوهش حاضر بر موضوع جایگاه زبان سکوت در تربیت متمرکز است، و هدف آن این است که ابتدا معنای سکوت در تربیت دینی مشخص شود و سپس با تکیه بر قرآن و سنت جایگاه سکوت را در آن مشخص کند. برای دستیابی به این هدف از روش اجتهادی- استنباطی- تفسیری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سکوت معادل واژه صَمت و إنصات، به معنای خاموشی خردمندانه و درونی شدن گفت‌ وگو است. و در روایات دین اسلام سکوت با عناصری چون عقل‌ورزی، تفقه، حکمت، علم، عبادت و حلم رابطه مستقیمی دارد. در هندسه تربیت دینی نیز اغلب سکوت به عنوان یک روش معرفی شده است اما گاهی نیز به عنوان یک گزاره تجویزی (اصل) نیز در نظر گرفته می‌شود. در نهایت این نتیجه به دست آمد که در نظام تعلیم و تربیت کنونی به دلیل انتقال حجم وسیع اطلاعات و داده‌ها زمانی برای تفکر و تأمل وجود ندارد و راه برطرف کردن این خلأ تجربه سکوت است.

در این پژوهش، پژوهشگر به بررسی این مطلب می پردازد که کدام آسیبهای وارده بر تربیت دینی منجربه دین گریزی و گرایشافراد به عرفانهای کاذب میشود؟ با در نظر گرفتن روابطو تعامل دو گانه بین تربیت دینی و دین گریزی و گرایش به عرفانهای کاذبمی توان به این سوال هم پاسخ داد که ،دین گریزیو گرایش بهعرفانهای کاذب چه آسیبی به تربیت دینی افراد جامعه وارد می نماید؟ با عنایت به این مساله که در هر پژوهشیانتخاب روش بستگی به نوع و ماهیتموضوع دارد ،در این پژوهش که درحیطه ی دینی، اجتماعی میباشد؛ ازروش تحقیق به شیوه ی توصیفی و مطالعه کتابخانه ای استفاده میشود. با بررسیمفهوم تربیت دینی و اهداف و آسیبهای وارده بر آن ، چهار حیطهاز روابط انسان مورد پژوهش واقع گشته است که عبارتند از اصلاح رابطه انسان با خدا ، اصلاح رابطه انسان با خود ، اصلاح رابطه انسان با جامعه، اصلاح رابطه انسان با طبیعت . در این میان ،آسیبهای روابط چهارگانه انسان در مسیر تربیت دینی با رویکرد به این روابط مشخص گردیدهاست،در حیطه ی رابطه با خداوند به آسیبهایی نظیر: غفلت از خداوند بعنوان هادی واقعی، تلقی از نیاز به خداوند در هنگام سختیها، توقف در عبادت و غفلت از عبودیت، پوچی و سردرگمی در زندگی و رابطه خصمانه و غریبانه ی بین انسان و خدا اشاره کرد.مواردی نظیر: تمرکز برکنترل بیرونی بجای کنترل درونی، غفلت از توانمندیمعنوی انسان، اراده در جهت خودپرستی، غرض ورزی و پیش داوری در کشف حقیقت، غفلت از اخلاص در فعل اخلاقی، تن پروری و بی توجهی به جسم از آسیبهای پیش روی ارتباط انسان با خود است. کینه ورزی به دوستان و خوش بینی به دشمنان، تفرقه و کینه توزی ، تأکید بر روابط ظالمانه ، فردگرایی و بی قیدی در مسئولیتهای اجتماعی ، تنبلی و کسالت و تاکید برتلاشهای مادی و غفلت از تلاش معنوی از آسیبهای پیش روی رابطه انسان با جامعه میباشد. و در نهایت آنچه بعنوان آسیب در رابطه با طبیعت مطرح میشود ، تخریب طبیعت ( آلودگی محیط زیست)و بهره گیری مادی انسان از طبیعت و غفلت از بهره گیری معنوی آن است.در این میان دین گریزی بعنوان هر گونه فاصله و واپس گرایی دینی ، از دیدگاه قرآن و حدیث مورد تحلیل واقع شده و به عواملی نظیر فقرو ناداری ،خشونت،تبلیغات دشمنان، دفاع نابخردانه از دین، معرفی نادرست دین، تبیین نارسای مفاهیم دینی، بیان ناسازگاری دین با نیازهای طبیعی بشر، اکراه و اجبار در دین، بکارگیری شیوه های نادرست تبلیغ ، غفلت از ظرفیتها و استعدادها ،خصلتهای ناپسند، گناه و گریز از مسئولیت، تقلید و شخصیت گرایی ، آلودگی محیطی، عملکردنادرست برخی از عالمان دین ، بعنوان عوامل دین گریزی اشاره شده است. دنیای جدید با روی آوردن مجدد به معنویت بعد از سالها فاصله داشتناز دین ، دوباره بسوی آنباز گشته و به عرفان بعنوان راهی برای رسیدن به معنویت دوباره ، متوسل گشته است.آنچه مهم است شناسایی عرفان کاذب از عرفان اصیل و اسلامی استکه جز در سایه شناخت ویژگیهای آنها میسر نیست لذا با بیان شاخصه های آنها هر یک جداگانه مورد کنکاش واقع گردیده و تفاوت میان آنها بیان شده است . در پایان با بیان این مطلب که عرفانهای کاذب در حقیقت ثمره ی تهاجم فرهنگی است نهتعامل و مبادله ی فرهنگی ؛علل گرایش به آن را در دو دسته ی علل درون زا و علل برون زا تقسیم بندی کرده و متناظر با آنها راهکارهاییدر دو طیف راههای علمی و راههای عملی ارائه داده ایم.واژگان کلیدی: آسیب شناسی تربیت دینی، تربیت دینی ، دین گریزی، عرفانهای کاذب

دوران مدرن همواره با بحران اخلاقی رو به رو بوده است. افزایش جنایت، بی اخلاقی و بی هویتی از مسائل فراگیری است که دامنگیر عالم مدرن شده است. در این بین برخی از متفکران راهکار برون رفت از بحران را بازگشت به سرچشمه های مذهب و تربیت و پرورش دینی می دانند و بدین سان از تجدید حیات مذهب و دین سخن به میان می آورند. در این گفتگو با سخن از تاثیر ایمان در زندگی اجتماعی سعی در ارائه راه حلی کلی درباره این بحران می شود.

انسان، موضوع تربیت است و هر گونه طرحی در این زمینه مسبوق به نگاه انسان شناختی ویژه ای است. در این نگاه، تربیت، دین و انسان همواره ملازم یکدیگرند. با ظهور دیدگاه های جدید در حوزة موضوعات نظری و فلسفی، به ویژه در زمینة فلسفة تعلیم و تربیت، چالش هایی تازه پیش روی تربیت انسان، به خصوص در برابر تربیت از منظر دینی قرار داده است که از آن جمله، دیدگاه های مدرنیته و پست مدرنیته است. این دیدگاه ها با فرایند جهانی شدن، توسعه یافته و تقویت شده است. این دیدگاه ها نتوانسته اند معنایی پایدار برای انسان بیافرینند و به آزادی و استغنای او کمک کنند. در نتیجه انسان را در اقیانوس بیکران نسبیت و کثرت گرایی رها میکنند. این مقاله فراتر از این دو دیدگاه، تربیت دینی را با ویژگیهای آن مطرح کرده و بر اساس مفروض های بنیادی تربیت دینی از منظر اسلامی، همچون وحدت وجود، باطن گرایی و اصالت فطرت، جهانی استوار بر پایة امر قدسی تبیین کرده است.

جهانی شدن مفهومی است ناظر بر فشرده شدن جهان، تشدید آگاهی جهانی، فرایند وابستگی متقابل جهانی و آگاهی از جهان به عنوان یک کلیت یکپارچه. از این پدیده به عنوان عامل گسست بین فضا - زمان و مکان، به عنوان سه عنصر هویت ساز نیز تعبیر و تفسیر میشود. جهانی شدن گرچه فرصت های جدید و ظرفیت های بالقوه قابل ملاحظه ای را به همراه دارد، اما ذاتاً همراه با تهدیدات جدی است. از جمله میتوان به ایجاد بحران هویت در جامعه اشاره کرد. این مقاله با الهام از نوع شناسی کاستلز(Castells)، از هویت در جامعه مدرن شامل هویت مشروع کننده، آزماینده و مقاومتی، که جهانی شدن را به خصوص با تضعیف رابطه میان فهم دینی، عمل دینی و اعتقادات دینی به عنوان مقدمات پیدایش هویت دینی، ابتدا منجر به ظهور هویت مردد، پس ترکیبی و در نهایت هویت غیردینی میشود. با پیدایش هویت غیر دینی، نقش تعلیمات دینی در تربیت افراد در جامعه به عنوان یک معیار ارزشی فراگیر کمرنگ شده ، به حداقل خود رسیده ویا بیتاثیر میشود. این مقالة یک کار تحلیلی است، ضمن پذیرش این ادعا که جهانی شدن امری پویا، روبه جلو و در حال شدن است، آن را نوعی فرایند غیر دینی میداند.

یکی از بزرگ ترین موانع موجود در تربیت دینی، ناآشنایی متولّیان تربیتی، با مبانی اصیل دینی، و ارائه آن به صورت «کما هو حقه» است.مهم ترین مسئله، امر «ولایت» است؛ حقیقت و اساس دین و طریق جریان آن ولایت میباشد، اما هنوز این مسئله به منزلة اصلیترین مبنا در دین، در میان نخبگان علمی و تربیتی، به ظهور نیافته است. بنابراین، پرداختن به هرگونه تربیت دینی و الهی، جز با شناخت حقیقت ولایت، امکان پذیر نیست!بر این اساس، در این مقاله ابتدا مفاهیم تربیت از دیدگاه های مختلف مطرح، و مباحث ولایت، تربیت ولایی و مبانی اصولی این نوع تربیت، ارائه و آن گاه آثار این تربیت در زندگی انسان تبیین میشود. روش مورد استفاده در انجام این پژوهش، تحلیل اِسنادی است که بر اساس آن همة منابع نوشتاری و غیرنوشتاری مربوط به موضوع شناسایی، و با انجام نمونه گیری هدف مند، داده های لازم از طریق فرم های فیش برداری گردآوری میشوند. داده های گردآوری شده با استفاده از شیوه های کیفی طبقه بندی و تحلیل شده است. و نتیجه گیری لازم به عمل خواهد آمد.

تربیت عبادی کودکان اهمیت خاصی در نظام آموزشی و تربیتی اسلام دارد. تحقیقات نشان میدهد بسیاری از افرادی که در بزرگسالی نسبت به عبادات سستی از خود نشان میدهند، بی اعتقاد به دین و تکالیف دینی نیستند، بلکه عواملی چون بیتوجهی و یا عدم تقید والدین نسبت به انجام به موقع تکالیف عبادی، عدم ورزیدگی کودکان در انجام عبادات در کودکی و ناآگاهی آنان از فلسفه و اهمیّت عبادات، در این زمینه نقش دارند. تاکنون نظام آموزشی ما عملاً نتوانسته است این آمادگی را در دانش آموزان برای رفع این مشکل ایجاد کند. برای رفع این مشکل، ضروری است پیش از سن تکلیف، کودکان با اعمال و تکالیف عبادی، فلسفه و فواید اعمال عبادی متناسب با دوره کودکی آشنا شوند. والدین و مربیان به عنوان مسئولان اصلی تربیت، باید زمینه فراگیری و انجام برخی از مسائل دینی را برای کودکان فراهم نمایند.این مقاله، به بررسی ضرورت تربیت عبادی کودکان، ضرورت بیان فلسفه اعمال عبادی و مسئولیت والدین در این زمینه پرداخته است.