جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأثير دينداري در ارتقاء روابط اجتماعي از ديدگاه قرآن موضوع مورد بررسي اين پايان‌نامه است. روابط اجتماعي از جمله مسايل مهمي است كه از ديرباز ذهن انديشمندان اجتماعي را به خود مشغول داشته است. از طرف ديگر، در قرآن نيزاشاره فراواني به اين روابط شده است. اسلام به عنوان ديني كه پاسخگوي نيازهاي ضروري روحي و جسمي انسان‌ها در تمام عصرها و مكان‌هاست نه تنها روابط سازنده اجتماعي را مورد تأييد قرار داده و امضاء كرده است بلكه با پايه‌گذاري برخي از اصول در روابط اجتماعي اهميت آن را به جامعه ايماني گوشزد كرده است. بنابراين، در اين پايان‌نامه تأثير دينداري در بهبود روابط اجتماعي مورد تحليل قرار گرفته و از ديدگاه جامعه‌شناسان و نظريه‌پردازان علوم اجتماعي و همچنين متفكران و انديشمندان الهي و اسلامي بهره‌گيري شده است كه گاه با ناباوري روبرو شده ولي غالباً با نگرش مثبت بر آن نگريسته و از آن دفاع جدّي به عمل آورده‌اند. در اين ميان نقش علماي اسلامي از بروز ظهور بيشتري برخوردار مي‌باشد كه آنان معتقدند دين مبين اسلام و آموزه‌هاي ديني فارغ از زمان و مكان، داراي كاركرد انسجام‌آور و انضباط‌آفرين و آرامش‌بخش مي‌باشد كه در نهايت آياتي از قرآن كريم كه مستقيم يا غيرمستقيم به بحث روابط اجتماعي پرداختند جامعه‌ آماري تحقيق را تشكيل دادند از ميان آنها 19 آيه شريفه انتخاب و به طور توصيفي و تحليلي مورد بازبيني و مطالعه كامل قرار گرفت.

امروزه یکی از مسائل مهم و مورد توجه جامعه بین المللی، مسأله حفظ و رعایت حقوق زنان و مراعات تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض بر اساس جنسیت است. در همین راستا، دولت ها و سازمان های بین المللی کنوانسیون ها و اسناد بین المللی مهمی را در جهت احقاق حقوق زنان تدوین نموده اند؛ کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان یکی از این اسناد می باشد.نگارنده در نوشتار حاضر، که به روش کتابخانه ای و با بیان توصیفی_ تحلیلی می باشد، تلاش کرده که مبانی فکری کنوانسیون در دفاع از حقوق زنان را بیان نماید و نیز مبانی و اصول دینی رادر این مسأله مورد بررسی قرار داده است و وجوه افتراق و احیاناً تعارضات این دو دیدگاه را در مبانی و به تبع آن در مواد مشخص نموده است.و برخی از مهمترین مبانی کنوانسیون را: 1- اومانیسم2- عقل خودبنیاد(عقلگرایی)3- سکولاریسم4-فردگرایی5-لیبرالیسم بر می شمارد و بیان می کند که این مبانی مذکور با نگرش اسلام درباره انسان و کرامت او( خلیفه اللهی)، و جایگاه وحی در تکمیل عقل در درک و حل مسائل، و نقش دین در قانونگذاری و همچنین رابطه فرد و جامعه، در برخی جهات متعارض می باشند.و نیز، به بررسی برخی مواد کنوانسیون که بر اساس دیدگاه تشابه محوری تدوین شده و با احکام فقه امامیه و به تبع آن قوانین جمهوری اسلامی ایران از جمله مباحث مربوط به ازدواج؛ طلاق، حضانت، دیه، قصاص، قضاوت و... مغایرت دارد، پرداخته است.یافته های پایان نامه چنین است: هرچند کنوانسیون دارای نکات مثبتی در دفاع از حقوق زنان می باشد اما؛ 1- تفکرات و مبانی که بستر طرح کنوانسیون می باشند با مبانی دینی در برخی جهات ناسازگار و متعارضند.2- کنوانسیون- با توجه به مواد آن- رسالت خود را یکسان سازی و برقراری تشابه کامل حقوق و تکالیف بین زن و مرد می داند، که این یکسان سازی، از منظر خاستگاه عدالت محور فقه امامیه- با توجه به نظام آفرینش و تکوین- مردود است. و این دلایل از جمله دلایل عدم الحاق کشور مسلمان ما به کنوانسیون می باشد.

بوصيري و عطار دو شاعر مسلمان هستند كه در باره ي پيامبر (ص) مدايح قابل توجهي دارند. مضاميني همچون حقيقت محمدي، معجزات و كرامات پيامبر (ص)، معراج، فضايل اخلاقي، برتري بر ديگر پيامبران و شفاعت از جمله مواردي است كه هر دو شاعر به آن پرداخته اند، اما مضاميني همچون مقدمه غزلي، نقد عقايد اهل كتاب و جنگ و جهاد را تنها بوصيري بكار برده است . بوصيري صفات پيامبر را مستقيم و سيره وار بكار برده اما عطار مطالب را به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم يا رمز گونه ذكر كرده است، موارد غير مستقيم عطار در خلال تصاويري هنري آمده است كه خواننده را به خود جذب مي نمايد، مدائح بوصيري به دليل سادگي و عاميانه بودن مورد پسندهمگان واقع شده و علي الخصوص برده به عنوان يك شاهكار ادبي جاودانه باقي مانده كه مورد معارضه شاعران مختلف در طول قرون متمادي قرار گرفته است، اما مدايح عطار را اكثراً خواص صوفيه خوانده و بدان توجه كرده اند . از سوي ديگر نگاه عطار به پيامبر (ص) و صفات و رفتار او نگاهي صوفيانه و عرفاني بوده و سير مراحل عرفاني را در آن حضرت به تجلي كشيده است، اما نگاه بوصيري نگاهي زميني بودهو او توان حركت در وادي عرفان را ندارد . هر دو شاعر نسبت به تعصب اظهار بيزاري كرده و در كنار مدح پيامبر به مدح اهل بيت و اصحاب نيز پرداخته اند. بوصيري همه مدايحش را در قالب قصيده بيان كرده اما عطار متنوع تر عمل كرده و مدايحش را در قالب هاي مثنوي، رباعي و قصيده آورده است.

محسن مخملباف، نویسنده و کارگردان، با نوشتنِ نزدیک به 27 جلد کتاب از جمله: باغ بلور، حوض سلطون، نون و گلدون و ... خود را در زمره‌ی داستان‌نویسان معاصر جای داده‌است. در این پژوهش به بررسی عناصر داستان‌های مخملباف و تحلیل آنها از دید روایت‌شناسی پرداخته‌می‌شود. پژوهشگران، روایت را بنیادی‌ترین اصل متون نمایشی و داستانی دانسته‌اند. در بین نظریه‌پردازان، ساختگرایان بیش از دیگران به بررسی روایت پرداخته‌اند. روایت توالی ادراک‌شده‌ی وقایعی است که ارتباط غیراتفاقی دارند و مستلزم وجود انسان یا شبه‌انسان یا دیگر موجودات ذی‌شعور به عنوان شخصیت تجربه‌گر است. نظریه-پردازان، روایت را به دو حوزه‌ی داستانو کلامتقسیم کرده‌اند. داستان بازنمایی ژرف‌ساختی همه‌ی اطلاعات اساسی مربوط به شخصیت‌ها ، وقایع و زمینه‌هاست که دارای ترتیب زمانی بوده و بدون آن روایت شکل نمی‌گیرد. از آن‌جا که عنصر شخصیت در داستان‌های مخملباف اساسی‌تر است، در این نوشتار بنابر نظریات گرماس به تحلیل شخصیت‌های داستان پرداخته‌ می‌شود. آ.‌ژ.‌گرماس، براساس مفهوم تقابل‌های دو‌گانه‌ی اشتراوسالگوی خود را مطرح کرد. از دیدگاه اشتراوس، مفاهیمی همچون روز/ شب، بالا/ پایین و ... مفاهیم اولیه‌ی تفکر انسان را تشکیل می‌دهد. گرماس این تقابل را در مورد کنشگرهای روایت به-کار‌برد: فاعل (اعطاکننده) / مفعول (هدف). فرستنده (ابریاریگر) / دریافت کننده (ذی‌نفع).یاریگر / مخالف (رقیب)فاعل اغلب شخصیت اصلی داستان است. هدف یا موضوع شناسایی نیز همان آرزو یا خواسته‌ای است که فاعل در پی آن است و ممکن است شیء یا امری انتزاعی باشد. همان‌گونه که یاریگر و مخالف نیز لزوماً انسان نیستند، هرآن‌چه به فاعل در راه رسیدن به هدف یاری کند، یاریگر و هرآن‌چه بر سر راهش مانع ایجاد کند، مخالف (رقیب) است. ممکن است هر شخصیت چندین نقش را ایفا کند؛ برای مثال هم فاعل باشد هم فرستنده و هم یاریگر.

دین به عنوان یک مجموعه‌ای نظامند تمام ابعاد زندگی انسان را دربرگرفته و با حرکات و سکنات و افکار و اعمال انسان ارتباطی تنگاتنگ دارد به‌گونه‌ای که بیشتر اعمال و اندیشه‌های انسانی مرتبط با دین می‌شود. انسان نیز از نظر فطری گرایش به دین و دینداری دارد و گریزان بودن از دین جریانی برخلاف فطرت و طبیعت است. دین‌گریزی یا کنار گذاشتن اصول و فروع دین اغلب به دو دلیل به وجود می‌آید: عوامل درونی و عوامل بیرونی.عوامل درونی، انگیزه‌هایی هستند که ممکن است برای بی‌دینی و گرایش به الحاد به صورت ناخودآگاه در فرد وجود داشته‌باشد، هرچند خودش از تأثیر آن‌ها آگاه نباشد؛ مانند جهل و ناآگاهی، کبر و غرور و... .عوامل بیرونی، انگیزه‌هایی هستند که در بیرون و اجتماع وجود دارد؛ یعنی اوضاع و احوال اجتماعی نامطلوبی که در پاره‌ای جوامع پدید می‌آید و ممکن است متصدیان امور دینی نقشی در پیدایش یا گسترش آن‌ها داشته‌باشند؛ مانند رفتار نادرست برخی از متولیان دین. این رساله، این دو دسته از عوامل را بررسی می‌کند.نتایج بررسی‌ها نشان داد که علاوه بر خصلت‌های ناپسند درونی (تکبّر و غرور، تعصّب، لجاجت و...) که مانع روی‌آوردن انسان به دین و امور معنوی می‌گردد و آدمی را از متدیّن شدن به دین الهی بازمی‌دارد، رفتار و کردار ناپسند متولیان دین، ممکن است موجب تضعیف، تردید و دل‌زدگی انسان به باورها و ارزش‌های معنوی شوند و انسان‌هایی را که پایبند به دین و امور معنوی هستند، سست‌عقیده و بی‌ایمان سازند. به علاوه دین‌گریزی آثار و تبعاتی دارد که هم در دنیا و هم در آخرت گریبان‌گیر فرد می‌شود. این آثار و تبعات عبارتند از: کفر، احساس پوچی و سرگردانی، از دست دادن سلامت جسمی و روحی، از دست دادن پشتوانه‌ی اخلاقی و انسانیّت، یأس و ناامیدی و... .بنابراین برای جلوگیری از این آثار و تبعات، راهکارهایی جهت مقابله با عوامل و اسباب دین‌گریزی ارائه گردید و از آنجا که هرکدام از عوامل با عامل دیگر فرق دارد لذا راهکارهای مخصوص به خود را می‌طلبد. بنابراین سعی شده حتی‌المقدور برای همه‌ی عوامل راهکار ارائه گردد.

پدیده‌ی دگماتیسم دینی-مذهبی به عنوان یکی از آسیب های دینی، دیرزمانی است که از سوی برخی صاحبنظران بویژه در مغرب زمین مطرح می باشد و اساساً به دنبال آن است که ساحت دین را از داشتن منطق عقلانی بی بهره نشان دهد و آموزه های آن را مشتمل بر مجموعه ای از امور جزمی قلمداد کردهو مومنین را نیز -بدلیل اعتقاد راسخ به آن ها- به ناتوانی در بهره گیری از اندیشه و تعقل متهم نماید از این روی در قالب شش فصل با طرح و بررسی این پدیده به آسیب‌شناسی نشر آن در بطن تمدن و جامعه اسلامی و راهکارهای مواجهه با آن از منظر آیاتو روایات پرداخته شده است.در فصل اول با ذکر اهمیت و ضرورت تحقیق به معانی و مفاهیم واژه ی دگم، دگماتیسم و کلمات و مترادفات آن ها اشاراتی شده است. در فصل دوم،علل بروز و نشر جزمیت در حوزه های مختلف، تاریخ پیدایش آن و آثار پدیده دگماتیسم مطرح شده و نهایتاً به وجود ارتباطی منطقی میان فطرت، عقل و وحی پی می بریم. در فصل سوم، آشنایی با برخی تعابیر و مفاهیم رایج از دین و کارکردهای آن مدنظربوده و سیر تاریخی تقابل انسان و دین(با محوریت دین اسلام) مورد توجه قرار گرفته است.در فصل چهارم، موضوع سازش عقل با باورها و حقایق ثابته مطرح شده و وجود قرآن، انبیاء، ائمه و میراث ارزشمند آنان تحت عنوان فقاهت مستمر در تعلیم و تزکیه ی بشر اندیشمند به عنوان امری انکار ناپذیر مورد نظر قرار گرفته است.در فصل پنجم، اوضاع و احوال انسان معاصر و مسلمان امروز بررسی و ضمن بیان برخی فرصت ها و چالش های موجود در این راستا بر ضرورت حرکت و پویایی روز افزوننهادهای دینی تأکیدشده است.در فصل ششم مشخص می شود که ماهیت دگماتیسم دینی- در تعبیر رایج آن- بالکل با جزمیات و آموزه های اصیل اسلامی متفاوت بوده و نتیجه آن که دامان دین مبین اسلام، عاری ازلوث وجود این انگ می باشد.کلید واژه: دگم- دگماتیسم- دگماتیسم دینی-جمود-تحجر-جزمیت- فطرت- عقل- تجدد

توحید ، مصدر و از ریشه ی « وَحَدَ ، یَحِدُ ، وَحدَهً ، حِدَهً » به معنای تنها ماند ، است و در اصطلاح آن را ایمان « بِالله وَحدَهُ لا شریکَ لََهُ » معنا کرده اند . بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است . توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند . پس اگر ما بخواهیم به ارزش ها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی ، دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم .ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم . این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند . برای روشن سازی این باور ،رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره ی جاهلی می پردازد . لازم به یاد آوری است که این رساله در فصلی جداگانه به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شاعرانی پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است .اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعر شان بدان اشاره کرده اند ، عبارت است از :- وصف خداوند و کمالات او .- همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند .- رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز .- داستانهای انبیاء .- وصف فرشتگان .- فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی در آن .- تقوا و پرهیز کاری .- وصف پدیده های آفرینش .- و ...................

بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در ضمن شناخت مقام خلیفه اللهی آدمی و نیازهای فطری او با مطالعه تاریخ تمدن جوامع اسلامی و غور در احوالات پیشینیان، سبب برون رفت از آسیب‏های جبرانناپذیر اجتماعی و نیل به اهداف متعالی انسان کامل به عنوان الگوی حیات بخش جهان بشریت خواهد بود.از اینرو تحلیل و بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در عصر حکومتی امام علی (علیه السلام) به عنوان یک راهبرد موثر دراعتلای جوامع اسلامی جهت نیل به قله‏های عزت و اقتدار مطرح می‏باشد.عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین از دیدگاه نهج البلاغه در سه حوزه فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح است. در بخش فرهنگی ـ اجتماعی، عوامل اقتدار در پنج موضوع؛ بصیرت، استقامت در مسیر تعالی، عدالت اجتماعی، ایمان و تقوا، عبرت از پیشینیان و عوامل انحطاط در یازده موضوع؛ دنیا طلبی، تبعیت نفس، جدایی از قرآن و عترت (علیهم السلام)، ترک امر به معروف و نهی از منکر، سستی و فساد، فقر و بدعت و نفاق، غفلت از معاد و سازندگی تربیتی مطرح شده است. در بخش سیاسی، عوامل اقتدار در حوزه‏های سیره حکومتی، رهبری مقتدر، اصول حکومت اسلامی، شایسته سالاری، بازرسی، تشویق و تنبیه، جهاد و عوامل انحطاط در حوزه‏های استبداد و خودرأیی، تفرقه، سازشکاری و نقش خواص بررسی شده‏اند.همچنین در بخش اقتصادی، عوامل اقتدار در بخش‏های اصول اقتصادی، سیاست‏های اقتصادی (تجارت و صنعت، کار و تولید، تأمین اجتماعی، نظارت بر قیمت‏ها و مالیات)، رفتارهای اقتصادی (تقسیم مساوات سرانه، بخشودگی مالیاتی و اخلاق کارگزاران مالیاتی) و عوامل انحطاط با بررسی موضوعات انحصار گرایی در بازار مسلمین، دست اندازی به بیت المال، احتکار، عدم برخورد قاطع با متخلفان اقتصادی و ضعف در مدیریت به اتمام رسیده است.مهم‏ترین عاملی که در اقتدار و انحطاط مسلمین نقش ایفا می‏نماید، رشد عوامل اقتدار و انحطاط فرهنگی ـ اجتماعی در نظام‏های اسلامی است. بدین معنا که اگر در جامعه‏ای عوامل اقتدار‏بخش فرهنگی، پررنگ، و از سوی دیگر دامن جامعه از ابتلا به عوامل انحطاط‏ رسان فرهنگی مصون بماند، زمینه‏های انحطاط در سایر بخش‏های سیاسی و اقتصادی کم رنگ شده و به طور حتم به قله‏های عزت و اقتدار نائل خواهند شد. البته وجود رهبری مقتدر و عدالت‏پیشه برای تحقق و احیای اصول حکومت اسلامی و به سامان رساندن مشکلات جامعه و مدیرانی شایسته به همراهی مردمان بصیر و شهادت طلب و تمسک عملی به آموزه‏های قرآن، پیامبر اسلام و اهل بیت (علیهم السلام)، در رسیدن به این مهم ضروری است. از اینرو استبداد حکومتی، رواج ظلم و ستم، وجود تبعیض و بی‏عدالتی درحوزه‏های مختلف جامعه، اسباب نارضایتی مردمان و اضمحلال دولت‏های اسلامی را در پی خواهد داشت. در اندیشه امام علی (علیه السلام) عدالت‏ورزی در حوزه اقتصاد، رعایت اصول اقتصادی توسط مردمان و حاکمان، اتخاذ سیاست‏ها و رفتارهای اقتصادی مناسب از سوی دولتمردان، نفی انحصارگرایی و اقدامات آسیب رسان درحوزه ح اقتصاد، سبب مهار چالش‏ها و بحران‏های اقتصادی و ریشه‏کن نمودن فقر در عرصه جامعه خواهد بود. نکته مهم آنکه علاوه بر نقشی که هر یک از عوامل اقتدار و انحطاط درحوزه‏های فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر جوامع دارد، باید دانست، مجموع این عوامل همگی با هم موثر در اعتلای جوامع اسلامی یا اضمحلال آن می‏باشد. یعنی عوامل هر بخش می‏تواند بر سایرحوزه‏های مطروحه اثر‏گذار بوده و مسیر جامعه را در رسیدن به اقتدار یا انحطاط رقم بزند.

نظریه‌ی عالم کبیر و عالم صغیر یا تناظر انسان و عالم سابقه‌ای طولانی در تاریخ اندیشه دارد. در عالم اسلام، این اندیشه در بیان اخوان الصفا و تفکر اسماعیلی، ابن مسکویه، راغب اصفهانی، غزالی، شیخ اشراق، افضل الدین کاشانی، عطار و مولوی تبلور بیشتری یافته است.این نظریه از منظر مکتب ابن عربی، اندیشه‌ای اساسی و زمینه‌ای است که با تمام مباحث جهان‌شناسی و انسان‌شناسی این مکتب، پیوندی عمیق دارد. این نظریه در نگاه ابن عربی، واجد جایگاهی بسیار والا شده و در پی تبیین مقام انسان و جایگاه او در عالم است. تناظر انسان و عالم در مکتب ابن عربی از دو رویکرد تناظر جزوی و تناظر کلی قابل بررسی است. تناظر جزوی که یکا‌یک اعضای انسان را با تک تک اجزای عالم، مقابل قرار می‌دهد، بیشتر جنبه‌ی ذوقی و تمثیلی داشته که به مباحثی عالی‌تر رهنمون می‌شوند. این گونه تناظرات، با اینکه شاید، دقیق‌تر و وسیع‌تر از مکاتب پیشین نیز طرح شده، اما بحثی فرعی و جنبی تلقی شده که به طرح تناظر کلی یاری می‌رساند.در طرح تناظر کلی عالم کبیر و عالم صغیر، این اندیشه را می‌توان عین الربط مباحث این مکتب تلقی کرد. براساس جهان‌شناسی و انسان‌شناسی ابن عربی و ذیل اصل اول و آخر این مکتب یعنی وحدت وجود، انسان و عالم، ظهورات اجمالی و تفصیلی حقیقت واحد هستند. تناظر کلی، متوجه ساحت نوعی و تکوینی انسان است و بر این اساس، انسان و عالم، هر دو بر صورت الهی بوده و از این جهت، نشانگر یک حقیقت‌اند و هر سه با یکدیگر تطابق تام دارند. در این نگاه، انسان، کون جامع؛ خلیفه‌ی الهی؛ روح؛ معنی؛ کمال و غایت عالم است. انسان، مختصری از کل عالم است که تمام حقایق عالم را در خود داشته، و از این رو، به لحاظ صورت ظاهری، عالم صغیر؛ اما در معنی، عالم کبیر تلقی می‌شود.

امام حسین(علیه السلام) همچون سایر معصومان (علیهم السلام) زیارت های ماثور فراوانی دارد که در مجامع روایی نقل شده است. در میان این زیارت ها، زیارت عاشورا از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است و آثار و برکات فراوانی از سوی معصومان (علیهم السلام) برای آن ذکر شده است، از این رو مداومت بر این زیارت نورانی از دیر باز جزو سیره صالحان و محبان اهل بیت(علیهم السلام) بوده و اولیای الهی عنایت خاصی به این زیارت داشته اند. پس از گذشت قرن ها از صدور زیارت عاشورا و عمل مستمر شیعیان بدان، در زمان حاضر، شبهات و ابهاماتی از سوی برخی به انگیزه های مختلف در باب این زیارت نورانی مطرح شده است که پاسخ متقن و به موقع به آن ضرورت دارد. این پژوهش که در صدد پاسخگویی به شبهات محتوایی زیارت عاشورا با تکیه بر قرآن و سنت است، در سه بخش تنظیم شده است. در بخش اول پس از گزارشی تاریخی از زیارت عاشورا و نگاهی گذرا به جایگاه سندی آن، معیار شناسی ارزیابی متن حدیث بیان شده است. بخش دوم که با عنوان بررسی مضامین زیارت عاشورا در پرتو قرآن و روایات است، در فصل یک آن به بررسی محتوایی فرازهای زیارت عاشورا در پرتو قرآن و روایات پرداخته ایم و در فصل دو مبانی قرآنی و روایی زیارت عاشورا بیان شده است. البته در ضمن فصل های بخش دوم ثابت کرده ایم که فرازهای زیارت عاشورا از انسجامی محتوایی، ادبی و منطقی برخوردار است به گونه ای که مضامین آن دارای هماهنگی و هم پوشانی کاملی است. بخش سوم با عنوان بررسی و پاسخ به شبهات محتوایی زیارت عاشورا مشتمل بر دو فصل است که در فصل اول به شبهات مبنایی زیارت عاشورا و در فصل دوم به شبهات محتوایی غیر مبنایی زیارت عاشورا با تکیه بر قرآن و روایات پاسخ داده ایم.